TEK PARTİ İKTİDARI DÖNEMİNDE (1923-1946) BÜROKRASİ VE SİYASET İLİŞKİSİNİN WEBERYAN DEĞERLENDİRMESİ

Yıl 2013, Cilt: 27 Sayı: 3, 263 - 284, 18.04.2013

Nihat Yılmaz , Kadir Doğan , Hakan İnankul

Öz

Bürokrasi ve siyaset mekanizmaları, çoğu durumda birbirinin
yerine geçebilecek özelliklere sahip bulunmaktadırlar. Bürokrasi, siyaset
karşısında sahip olduğu bir takım özelliklerinden dolayı siyasa yapma sürecine
doğrudan katılabilmektedir. Nitekim, bu çalışmanın konusunu oluşturan
Cumhuriyet dönemi tek parti iktidarı süresince bu durum ağırlıklı olarak
yaşanmıştır. Çalışmanın amacı, tek parti iktidarı döneminde bürokrasi-siyaset
ilişkisinin Max Weber’in kavramsallaştırmış olduğu meşru iktidar tipolojileri
bağlamında değerlendirilmesidir. Bu amaçla önce bürokrasi ve siyasal iktidar
kavramları ele alınmıştır. Daha sonra çalışmanın temelini teşkil eden ve
bürokrasinin altın yılları olarak anılan 1923-1946 yılları arasında tek parti
iktidarı dönemindeki bürokrasi ve siyaset ilişkisi üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Max Weber, Bürokrasi, Siyasal İktidar, Tek Parti

Kaynakça

• Acar, A. (2002), “Yönetim-Siyaset İlişkisinde Kamuda Personel Politikaları”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7, ss.5-14
• Ackermann, P. vd. (1994), Politikdidaktik kurzgefaßt. Planungsfragen für den Politikunterricht, Schriftenreihe der BpB, Band 326, Bonn.
• Acun, F. (2007), “Osmanlı’nın Torunları Cumhuriyet’in Çocukları: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Değişme ve Süreklilik”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 15, 2007, ss.39-64.
• Acun, F. (2010), “Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne: Değişme ve Süreklilik”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, http://www.edebiyatdergisi.hacettepe.edu.tr/70ozelFatmaAcun.pdf, Erişim Tarihi: 13.04.2010.
• Akyıldız, A. (2009), Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İletişim Yayıncılık, İstanbul.
• Altıparmak, A. (2002), “Türkiye’de Devletçilik Döneminde Özel Sektör Sanayiin Gelişimi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, ss.35-59.
• Başaran, İ. E. (2000), Yönetim, Feryal Matbaası, Ankara, 2000.
• Bayraktar, B. (2010), “Osmanlı’da Bürokrasi”, Proje Raporu, s.5. http://batuhanbayraktar.files.wordpress.com/2010/01/osmanlidaburokrasi.pdf, Erişim Tarihi: 12.09.2010.
• Belet, M. S. (2008), Türk Kamu Yönetiminde Siyaset ve Bürokrasi İlişkisi: Üst Kurullar Bürokrasisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Beriş, H. E. (2009), Tek Parti Döneminde Devletçilik, Liberte Yayınları, Ankara.
• Böhret, C. J. ve W. Kronenwett, E. (1998), Innenpolitik und politische Theorie, Opladen.
• Coşkun, İ. (2005), Türkiye’de Bürokrasi-Siyaset İlişkileri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Çağatay, M. (2003), Türkiye’de Toplumsal Eşitsizliklerin Kaynağı Olarak Kurumsal Kimlik, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çaha, Ö. (2011), “Osmanlı’da Sivil Toplum”, s.83. Erişim Tarihi: 16.05.2011. dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/465/5316.pdf.
• Çevik, H. H. (2012), Kamu Yönetimi, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Doğan, İ. (2007), “Türkiye’de Tek Partili Dönemde Sivil Toplum”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 9, ss.1-19.
• Dursun, D. (1992), “Bürokrasi Teorisi ve Yönetim”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 37-38(1), ss.133-149.
• Dursun, D. (2012), Siyaset Bilimi, Beta Yayın Dağıtım, İstanbul.
• Ergun, T. (2004), Kamu Yönetimi, TODAİE, Ankara.
• Eryılmaz, B. (1998), “Cumhuriyet’in Kuruluşundan Günümüze Bürokrasiİktidar İlişkileri”, D. Dursun ve H. Al (ed.), Türkiye’de Yönetim Geleneği, İstanbul, ss. 153-166.
• Eryılmaz, B. (2008), Bürokrasi ve Siyaset, Bürokratik Devletten Etkin Yönetime, Alfa Basım Yayın, İstanbul.
• Eryılmaz, B. (2010), Kamu Yönetimi, Okutman Yayıncılık, Ankara.
• Eryılmaz, B. (2012), Kamu Yönetimi, Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• Fedayi, C. (2007), “Siyasal Sistem ve Kamu Örgütleri”, Kamu Hukuku Arşivi, 10(1), ss.45-56.
• Fidan, S., Şahin, K. ve Çelik F. (2011), “Osmanlı Modernleşmesinin Temel Olgularından Biri: Bürokrasi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23, ss.113-128.
• Gödek, S. (2006), Bürokratik Örgütlerde Yetki Devri, Balıkesir İl ve İlçe Belediyeleri Uygulaması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Göküş, M. (1999), Demokrat Parti Döneminde Bürokrasi Siyasi İktidar İlişkileri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Gözübüyük, Ş. (2007), Anayasa Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Güleç, S. (2008), “Merkezi Devlet ve Adem-i Merkezi Devlet”, Yerel Siyaset Dergisi, 10, ss.38-44.
• Heper, M. (1973), Modernleşme ve Bürokrasi: Karşılaştırmalı Kamu Yönetimine Giriş, Sosyal Bilimler Derneği Yayınları, Ankara.
• Heper, M. (1974), Bürokratik Yönetim Geleneği: Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyetinde Gelişimi ve Niteliği, Orta Doğu Teknik Üniversitesi İdari İlimler Fakültesi Yayın No: 23, Ankara.
• Heper, M. (1977), Türk Kamu Bürokrasisinde Gelenekçilik ve Modernleşme: Siyaset Sosyolojisi Açısından Bir İnceleme, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Heper, M. (1985), State Tradition in Turkey, Eothan Press, New York.
• Heper, M. (1990), “The State and Debureaucratisation: The Case of Turkey”, International Social Science Journal, 42(4), pp.605-615.
• Heper, M. ve Berkman A Ü. (2009), “Bureaucracy in Ottoman-Turkish Polity”, Bureaucracy and Administration, A. Farazmand (ed.), Taylor&Francis Group Press, Boca Raton, pp.69-82.
• Karatepe, Ş. (2001), Tek Parti Yönetimi, İz Yayıncılık, İstanbul.
• Kılavuz, R. ve Arslan, N. T. (2005), “Kamu Yönetiminde Bürokrasi Olgusu Yozlaşmanın Temel Bir Nedeni Olarak Gizlilik ve Statükocu Uygulamalar”, Türkiye’de Kamu Yönetimi Sorunları Üzerine İncelemeler, N. T. Arslan (ed.), Seçkin Yayıncılık, Ankara, ss. 247.265. Koplay, A. (2010), “Ülkemizdeki Siyaset-Bürokrasi İlişkisi”, Haber Gün Bakış, http://www.habergunebakis.com/haberdetay/776-ulkemizdeki-siyasetBurokrasi-ili%C5%9Fkisi.html, Erişim Tarihi:14.10.2010.
• Küçük, A. (2008), Anayasa Hukuku, Orion Kitabevi, Ankara.
• İnalcık, H. (2004), “Bürokrasi, Batılılaşma, Laikleşme”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 50, ss.61-71
• Memişoğlu, D. (2006), Yeni Kamu Yönetimi ve Yerel Yönetim Reformu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Nişancı, E. (2002), “Neo-Patrimonyalizm ve Türk Siyasal Modernleşmesi”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 5, ss.123-139
• Oktay, C. (2009), Siyaset Bilimi İncelemeleri, Alfa Basım Dağıtım, İstanbul.
• Ortaylı, İ. (1998), “Devraldığımız Miras”, Türkiye’de Yönetim Geleneği, D. Dursun ve H. Al (ed.), İlke Yayıncılık, İstanbul, ss. 143.152.
• Ortaylı, İ. (2008), Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyat, Ankara.
• Ökmen, M. (2002), “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de MerkeziyetçilikAdem-i Merkeziyetçilik Pratiği Üzerine Notlar”, Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı: 8, 2002. Erişim Tarihi: 13.10.2011. senceraydin.blogcu.com/...adem-i...pratigi-uzerinenotlar/3442605.
• Özbek, N. (2006), Cumhuriyet Türkiye’sinde Sosyal Güvenlik ve Sosyal Politikalar, Tarih Vakfı Emeklilik Gözetim Merkezi Yayını, İstanbul.
• Özbudun, E. (1995), “Türkiye’de Devlet Seçkinleri ve Demokratik Siyasal Kültür”, Ergun Özbudun, Ersin Kalaycıoğlu, Levent Köker (ed.), Türkiye’de Demokratik Siyasal Kültür, Türk Demokrasi Vakfı Yayınları, Ankara.
• Özkaral, M. (2008), Bürokrasi Siyaset İlişkisi Açısından Türkiye ile Fransa’nın Karşılaştırılması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Öztekin, A. (2010), Yönetim Bilimi, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Öztürk, N. K. (2003), Bürokrasinin Gücü ve Siyaset, Siyasal Kitabevi, Ankara. Pustu, Y. (2007), “Osmanlı-Türk Devlet Geleneğinde Modernleştirici Unsur Olarak Bürokratik Elitler”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9, ss.197-214
• Saran, U. (2004), Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma Kalite Odaklı Bir Yaklaşım, Atlas Yayıncılık, Ankara.
• Söğütlü, E. (2010), “Jön Türkler ve Türkiye’nin Batılılaşması”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), ss.1-28.
• Şahin, A. (2007), “Türk-Kamu Yönetiminde Siyaset-Bürokrasi İlişkisi”, Kamu Yönetiminin Yapısal ve İşlevsel Sorunları, M. A. Çukurçayır ve G. Gökçe (ed.), Çizgi Kitabevi, Konya, ss. 403-446.
• Tortop, N. (1983), Yönetim Bilimi, S Yayınları, Ankara.
• Tural, E. (2009), Son Dönem Osmanlı Bürokrasisi, TODAİE, Ankara.
• Türk, F. (2011), “Siyaset Biliminde Temel Yaklaşımlar, Siyasetin Serüveni ve Metedolojisi”, Baran Dural (ed.), Siyaset Bilimi’nde Kuram, Yöntem, Güncel Yaklaşımlar, Kriter Yayınları, İstanbul, ss. 1-29.
• Ural, F. (2010), 1908-1938 Yılları Arası Atatürk Dönemi Türk Siyasal Hayatı, Kocaeli Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Stratejik Araştırma Masaları Türkiye Masası (KOUSAM) 1. Kur Projesi, Kocaeli.
• Weber, M. (2006), Bürokrasi ve Otorite, Bahadır Akın (çev.), Adres Yayınları, Ankara.
• Weber, M. (1993), Sosyoloji Yazıları, Taha Parla (çev.), Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Weber, M. (2008), Sosyoloji Yazıları, Taha Parla (çev.), Deniz Yayınları, İstanbul.
• Yalçındağ, S. (1970), “Kamu Yönetim Sistemimizin Tarihsel Evrimi Üzerine Notlar”, Amme İdaresi Dergisi, 5, ss. 20-57.