Tütün Kullanımını Bırakma Başarısını Etkileyen Faktörlerin Lojistik Regresyon İle Analizi

Yıl 2019, Cilt: 33 Sayı: 4, 1227 - 1244, 25.10.2019

Ömer Alkan Ayşenur Demir

Öz

Tütün kullanımının
yaygınlığı giderek artmakta olup; tıbbi, sosyal ve ekonomik açıdan önemli bir
sorun olmaya devam etmektedir. Tütün kullanımı, insanların
normal yaşam süresini kısaltarak erken ölümlere yol açmakta ve halen dünyada
her 10 ölümden birinin nedeni olmaktadır. Tütün kullanımı, birey sağlığında tehdit
edici unsur olduğu için zaman zaman bireyler tütün kullanımını bırakma
girişiminde bulunmaktadır. Ancak bırakma girişimlerinde insanların bazıları
başarılı olabilmektedir.

Bu çalışmada TÜİK
tarafından yapılan Küresel Yetişkin Tütün Araştırması anketinin verileri
kullanılarak; 15 yaş ve üzeri bireylerin tütün kullanımını bıraktıktan sonra
başarı durumunda etkili olan çeşitli sosyo-ekonomik ve demografik faktörlerin
belirlenmesi amaçlanmıştır. Bireylerin tütün kullanımını bıraktıktan sonra
başarı durumu ile sosyo-ekonomik ve demografik faktörler arasında ilişki olup
olmadığının belirlenmesi amacıyla ki-kare bağımsızlık testleri yapılmıştır.
Daha sonra sosyo-ekonomik ve demografik faktörler birlikte ele alınarak lojistik
regresyon analizi ile bireyin tütün kullanımını bıraktıktan sonra başarı
durumunu etkileyen değişkenler belirlenmiştir. Tahmin edilen analiz sonuçlarına
göre, cinsiyet, ikamet yeri,
anket yılı, yaş, eğitim durumu, tütün
kullanımı ile ilgili ev kuralları ve refah düzeyi göstergelerinin tütün
kullanımını bıraktıktan sonra başarı durumunda etkili oldukları tespit
edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tütün Bırakma, Başarı Durumu, KYTA, Lojistik Regresyon

Kaynakça

• Agresti, A. (2002), Categorical Data Analysis, Second Edition, John Wiley and Sons Inc., New Jersey.
• Akgül A. ve Çevik O. (2003), İstatistiksel Analiz Teknikleri SPSS’te İşletme Yönetimi Uygulamaları, Emek Ofset Ltd. Şti., Ankara.
• Alkan, Ö. (2017) “Türkiye’de Gençlerin Tütün Kullanımında Cinsiyet Farklılıklarının Araştırılması” Bağımlılık Dergisi – Journal of Dependence, 18(2), ss. 35-45.
• Alkan, Ö. ve Abar, H. (2019) “Determination of factors influencing tobaccoconsumption in Turkey using categorical data analyses”, Archives of Environmental & Occupational Health, https://doi.org/10.1080/19338244.2018.1556200, ss.1-7.
• Alpar, R. (2011), Uygulamalı Çok değişkenli İstatistiksel Yöntemler, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Atasoy, Ç., Türkcan, A. ve Kaya, B. (2009) “Sigarasız Bir Yaşama Doğru”, Türk Psikiyatri Derneği Bülteni, 12 (1), ss.49-53.
• Bassiony, M. A., Aqil, M., Khalili, M., Radosevich, J. A. ve Elsabaa, H. M. (2015) “Tobacco Consumption and Oral, Pharyngeal and Lung Cancers”, The Open Cancer Journal, 8, ss.1-11.
• Berenson, M. L. ve Levine, D. M. (1996), Basic Business Statistics: Concepts and Applications, Sixth Edition, Prentice-Hall International, New Jersey.
• Bilir, N. ve Yıldız A. N. (2008), Çalışma Hayatı ve Sigara (Sigarasız İşyerleri), Sağlık Bakanlığı Yayın No: 731, Klasmat Matbaacılık, Ankara.
• Erbay, E., Oğuz, N., Yıldırım, B. ve Fırat, E. (2016) “Alkol ve Madde Bağımlılığı Olan Bireylerin Başa Çıkma Tutumları”, Turkish Journal of Social Research/Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20(3), ss.597-609.
• Fidan, F., Pala, E., Ünlü, M., Sezer, M. ve Kara, Z. (2005) “Sigara Bırakmayı Etkileyen Faktörler ve Uygulanan Tedavilerin Başarı Oranları”, Kocatepe Tıp Dergisi, 6(3), ss.27-34.
• Gritz, E. R., Nielsen, I. R. ve Brooks, L. A. (1996) “Smoking Cessation and Gender: The Influence of Physiological, Psychological and Behavioral Factors”, Journal of the American Medical Women's Association (1972), 51(1-2), ss.35-42.
• Holm, M., Schiöler, L., Andersson, E., Forsberg, B., Gislason, T., Janson, C., ... ve Torén, K. (2017) “Predictors of Smoking Cessation: A Longitudinal Study in A Large Cohort of Smokers”, Respiratory Medicine, 132, ss.164-169.
• Jacobs, M. (1997), From The First to the Last ASH: The History, Economics & Hazards of Tobacco: A Comprehensive Adult Basic Education Curriculum, Community Learning Center, Cambridge Massachusetts.
• Jarvis, M. (1984) “Gender and Smoking: Do Women Really Find it Harder to Give Up?”, British Journal of Addiction, 79(4), ss.383-387.
• Kaleta, D., Usidame, B., Dziankowska-Zaborszczyk, E. and Makowiec-Dąbrowska, T. (2014) “Correlates of Cessation Success Among Romanian Adults”, BioMed Research International, 2014(675496), ss.1-11.
• Karaöz, M., Albeni, M. ve Büyüktatlı, F. (2010) “Yasal Düzenlemelerin Sigara Tüketimi Üzerindeki Etkileri”, Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 2(2), ss.19-36.
• Khude, S., Pawar, R., Shivakumar, K.M., Patil, S., Suresh, K.V. ve Kadashetti V. (2015) “ Prevalence and Pattern of Tobacco Related Habits Among the College Students of Satara District”, Journal of Indian Association of Public Health Dentistry, 13(2), ss.169-173.
• Kim, Y. J. (2014) “Predictors for Successful Smoking Cessation in Korean Adults”, Asian Nursing Research, 8(1), ss.1-7.
• Lee, C. W. ve Kahende, J. (2007) “Factors Associated With Successful Smoking Cessation in the United States, 2000”, American Journal of Public Health, 97(8), ss.1503-1509.
• Leech, N. L., Barrett, K. C. ve Morgan, G. A. (2004), Spss For Intermediate Statistics: Use and Interpretation, Second Edition, Lawrance Erlbaum Associates Publishers, Manwah New Jersey, London.
• Lesueur, F. E. K., Bolze, C. ve Melchior, M. (2018) “Factors Associated With Successful vs. Unsuccessful Smoking Cessation: Data From A Nationally Representative Study”, Addictive Behaviors, 80, ss.110-115.
• Levy, D. T., Romano, E. ve Mumford, E. (2005) “The Relationship of Smoking Cessation to Sociodemographic Characteristics, Smoking Intensity, and Tobacco Control Policies”, Nicotine & Tobacco Research, 7(3), ss.387-396.
• Lotrean, L. M., Kremers, S., Ionut, C. ve de Vries, H. (2009) “Gender Differences Regarding the Alcohol–Tobacco Relationship Among Romanian Adolescents—A Longitudinal Study”, The European Journal of Public Health, 19(3), ss.285–289.
• Mosley, J. G. ve Gibbs, A. C. C. (1996) “Premature Grey Hair and Hair Loss Among Smokers: A New Opportunity for Health Education?”, Bmj, 313(7072), ss.1616.Nketiah-Amponsah, E., Afful-Mensah, G. ve Ampaw, S. (2018) “Determinants of Cigarette Smoking and Smoking Intensity Among Adult Males in Ghana”, BMC Public Health, 18(941), ss.1-10.
• Northridge, M. E., Vallone, D., Xiao, H., Green, M., Blackwood, J. W., Kemper, S. E., ... ve Treadwell, H. M. (2008) “The Importance of Location for Tobacco Cessation: Rural–Urban Disparities in Quit Success in Underserved West Virginia Counties”, The Journal of Rural Health, 24(2), ss.106-115.
• Osler, M. ve Prescott, E. (1998) “Psychosocial, Behavioural, and Health Determinants of Successful Smoking Cessation: A Longitudinal Study of Danish Adults”, Tobacco Control, 7(3), ss.262-267.
• Özdamar, K. (1999), Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi, 2. Baskı, Kaan Kitabevi, Eskişehir.
• Özer, H. (2004), Nitel Değişkenli Ekonometrik Modeller: Teori ve Bir Uygulama, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Özer, H., Özçomak, M. S. ve Oktay, E. (2006) “Üniversite Öğrencilerinin Cep Telefonu Hat Tercih Olasılığının Belirlenmesi: Atatürk Üniversitesi Örneği”, Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(2), ss.39-52.
• Palipudi, K.M., Gupta, P.C., Sinha, D.N., Andes, L. J., Asma, S. ve McAfee, T. (2012) “ Social Determinants of Health and Tobacco Use in Thirteen Low and Middle İncome Countries: Evidence from Global Adult Tobacco Survey”, PloS one, 7(3), ss. 1-9.
• Pascual Sáez, M., González Prieto, N. ve Cantarero Prieto, D. (2015) “The Determinants of Tobacco Consumption: Evidence from Spain”, Journal of Knowledge Management, Economics and Information Technology, V (1), ss.1-15.
• Pierce, J. P., Fiore, M. C., Novotny, T. E., Hatziandreu, E. J. ve Davis, R. M. (1989) “Trends in Cigarette Smoking in The United States: Educational Differences Are Increasing”, Jama, 261(1), ss.56-60.
• Piper, M. E., Cook, J. W., Schlam, T. R., Jorenby, D. E., Smith, S. S., Bolt, D. M. ve Loh, W. Y. (2010) “Gender, Race and Education Differences in Abstinence Rates Among Participants in Two Randomized Smoking Cessation Trials”, Nicotine & Tobacco Research, 12(6), ss.647-657.
• Singh, A., Arora, M., English, D. R. ve Mathur, M. R. (2015) “Socioeconomic Gradients in Different Types of Tobacco Use in India: Evidence from Global Adult Tobacco Survey 2009-10”, BioMed Research International, 2015, ss.1-9.
• Smith, P. H., Kasza, K. A., Hyland, A., Fong, G. T., Borland, R., Brady, K., ... ve McKee, S. A. (2015) “Gender Differences in Medication Use and Cigarette Smoking Cessation: Results From the International Tobacco Control Four Country Survey”, Nicotine & Tobacco Research, 17(4), ss.463-472.
• Srivastava, S., Malhotra, S., Harries, A. D., Lal, P. ve Arora, M. (2013) “Correlates of Tobacco Quit Attempts and Cessation in the Adult Population of India: Secondary Analysis of the Global Adult Tobacco Survey, 2009–10”, BMC Public Health, 13(263), ss.1-8.
• Stevens, V. J., Solberg, L. I., Bailey, S. R., Kurtz, S. E., McBurnie, M. A., Priest, E. L, ... ve Hazlehurst, B. L. (2016) “Assessing Trends in Tobacco Cessation in Diverse Patient Populations”, Nicotine & Tobacco Research, 18(3), ss.275-280.
• Tanoue, L. T. (2000) “Cigarette Smoking and Women's Respiratory Health”, Clinics in Chest Medicine, 21(1), ss.47-65.
• Tatlıdil, H. (2002), Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz, Ziraat Matbaacılık, Ankara.
• Varona, P., Chang, M., García, R. G. ve Bonet, M. (2011) “Tobacco and Alcohol Use in Cuban Women”, MEDICC Review, 13(4), ss.38-44.
• Wang, Q., Shen, J. J., Sotero, M., Li, C. A. ve Hou, Z. (2018) “Income, Occupation and Education: Are They Related to Smoking Behaviors in China?”, Plos One, 13(2), ss.1-17.