“ÖNCELERİ İSNADDAN SORMAZLARDI...” RİVÂYETİNİN SENEDİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2011, Sayı: 36, 19 - 46, 30.12.2011

Arif Ulu

Öz

İbn Sîrîn’e (ö.110/728) nispet edilen “Önceleri isnaddan sormazlardı...”
ifadesi hadis rivâyetinde isnad uygulamasının başladığı zamanı ve ne şekilde
uygulandığını ortaya koymaktadır. Ancak bu ifadenin İbn Sîrîn’e ait olmadığını sonradan uydurulup ona nispet edildiğini böylelikle de hadis rivâyetinde
isnadın ne zaman başladığı tespit edilirken bunun delil olarak kullanılamayacağını
iddia edenler olmuştur. Bu nedenle ilgili rivâyetin isnadın başlangıcıyla
ilgili araştırmalarda delil olarak kullanılabilmesi için İbnSîrîn’e ait olup olmadığının
belirlenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada önce hadis rivâyetinde isnadın
başlangıcıyla ilgili tartışmaların perde arkası aralanmaya çalışılmış, daha
sonra söz konusu ifadenin İbn Sîrîn’e ait olup olmadığını belirlemek amacıyla
rivâyet isnad tenkîdine tabi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İsnad, İbn Sîrîn, Fitne

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Kitâbü’l-Ilel ve Ma’rifetü’r-Ricâl, tahk. Vasiyyullah b. Muhammed Abbâs, Beyrut, 1988.
• Âşıkkutlu, Emin, Hadiste Rical Tenkîdi, İFAV Yay. İstanbul, 1997.
• Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, Hadisevi Yay., İstanbul, 2006.
• el-A’zamî, Muhammed Mustafa, İlk Devir Hadis Edebiyatı, çev. Hulûsi Yavuz, İz Yay., İstanbul, 1993.
• -------------, İslâm Fıkhı ve Sünnet, çev. Mustafa Ertürk, İz Yayıncılık, İstanbul, 1996.
• el-Bâcî, Ebu’l-Velîd, Suleymân b. Halef, et-Ta’dîl ve’t-Tecrîh, tahk. Ebû Lubâbe Huseyn, Riyad, 1986,
• el-Buhârî, Muhammed b. İsmâîl b. İbrahim, el-Câmiu’s-Sahîh, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992.
• --------------, et-Târîhu’l-Kebîr, tahk. es-Seyyid Hâşim en-Nedvî, Dâru’l-Fikr, Beyrut, tsz. Coşkun, Selçuk, Hadis Değerlendirmelerinde Bütünlük, Aktif Yay. Ankara, 2003.
• el-Cûzcânî, Ebû İshak İbrahim b. Ya’kûb, Ahvâlü’r-Ricâl, tahk. Subhî es-Semerrâî, Müessesetü’r-Risale, Beyrut, h. 1405.
• Çakan, İsmail Lütfi, “Cûzcânî”, DİA, İstanbul, 1993, VIII, 97-98.
• Çelik, Ali, “Tarih Yazıcılığında ‘İsnad’ın Kullanılışı Ya da ‘Rivâyetçi Metod”’, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Samsun, 2003, cilt:3 sayı: 2, s. 5-21.
• ed-Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman, es-Sunen, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
• Ebû Dâvûd, Suleymân b. el-Eş’as es-Sicistânî, es-Sunen, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillah el-İsfahânî, Hılyetu’l-Evliyâ ve Tabakâtu’l-Asfiyâ, Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut, h. 1405.
• Ebu’l-Hasen Ubeydullah b. Muhammed el-Mübârekfûrî, Mirâtü’l-Mefâtih Şerhu Mişkâti’l Mesâbih, Beyrut, 1984.
• Güner, Osman, “Haberin Kaynağına Ulaşmada İsnadın Rolü”, OMÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, Samsun, 1999, Sayı: XI, s.55-77.
• el-Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali, el-Câmî’ li Ahlâki’r-Râvî ve Âdâbi’sSâmî, tahk. Mahmûd et-Tahhân, Riyad, h. 1403.
• ------------, el-Fakîh ve’l-Mutefakkih, Beyrut, 1980.
• -------------, el-Kifâye fî İlmi’r-Rivâye, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut, 1988 . -------------, Şerefu Ashâbi’l-Hadîs, tahk. Mehmed Said Hatiboğlu, DİB. Yay., Ankara, 1991, 2. baskı.
• -------------, Târîhu Bağdad, Dâru’l-Kutubi’l-Ilmiyye, Beyrut, tsz.
• İbn Abdilber, Ebû Omer Yûsuf b. Abdilber en-Nemerî, et-Temhîd limâ fi’l-Muvatta’ mine’l-Meânî ve’l-Esânîd, nşr. Mustafa b. Ahmed el-Alevî-Muhammed b. Abdilkebir elBekrî, Mağrib, h. 1387.
• İbn Adiy, Abdullah b. Abdillah el-Curcânî, el-Kâmil fî Duafâi’r-Ricâl, tahk. Yahya Muhtâr Gazâvî, Beyrut, 1988, 3. baskı.
• İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman er-Râzî, Kitâbu’l-Cerh ve’t-Ta’dîl, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut, 1952.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali, Tehzîbü’t-Tehzîb, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1984.
• --------------, Lisânü’l-Mîzan, Dâiratü’l-Maârifi’n-Nizamiyye, Beyrut, 1986.
• ---------------, Takrîbu’t-Tehzîb, tahk. Muhammed Avvâme, Dâru’r-Reşîd, Suriye, 1986.
• İbn Hazm, Ebû Ahmed Ali b. Ahmed, Kitabü’l-Fasl fi’l-Milel ve’l-Ehvâi ve’n-Nihal (eş-Şehristânî’nin el-Milel ve’n-Nihal Hamişi ile birlikte), Matbaatü’l-Edebiyye, Mısır, h. 1317.
• İbn Hıbbân, Muhammed b. Ahmed Ebû Hâtim et-Teymî, es-Sikât, tahk. es-Seyyid Şerefu’d-Dîn Ahmed, Beyrut, 1975.
• ---------------, Kitâbu’l-Mecrûhîn mine’l-Muhaddisîn ve’d-Duafâi ve’l-Metrûkîn, tahk. Mahmud İbrahim, Daru’l-Ma’rife, Beyrut, 1992.
• İbn Receb el-Hanbelî, Zeynuddîn Abdurrahman b. Ahmed, Şerhu Ileli’t-Tirmîzî, tahk. Nureddin el-Itr, Dımeşk, tsz.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed, et-Tabakâtü’l-Kübrâ, Dâru Sâdır, Beyrut, tsz. İbnu’s-Salah, Ebû Amr Osman b. Abdirrahman, Ulûmu’l-Hadîs- Mukaddime (etTakyîd ve’l-İzâh şerhi ile birlikte), Haleb, 1931.
• İbn Şâhin, Ebû Hafs Ömer b. Ahmed b. Osman el-Bağdadi, Târîhu Esmâî’s-Sikât mimmen Nukile anhumü’l-Ilm, tahk. Abdülmu’ti Emin Kal’aci, Dârü’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut, 1986.
• el-Iclî,Ahmed b.Abdillah, Ma’rifetü’s-Sikât,tahk.Abdu’l-Âlimel-Bustî,Mektebetü’dDâr, Medine, 1985.
• Kızıl, Fatma, Oryantalistlerin Hadislerin Menşeini Tespite Yönelik Yöntemleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, 2005.
• Koçyiğit, Talat, “İslam Hadisinde İsnad ve Hadis Ravîlerinin Cerhi”, AÜİFD., Ankara, 1961, sayı: XI, 47-57.
• Küçük, Raşit, “İsnad”, DİA, İstanbul, 2001, XXIII, 154-159.
• el-Mizzî, Yûsuf b. Zekî Abdurrahman, Tehzîbu’l-Kemâl, tahk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1980.
• Motzki, Harald, “İslam Hukuk Biliminin Gelişimi”, Batıda Hadis Çalışmalarının Tarihi Seyri, çev. Bülent Uçar, Hadisevi Yay. İstanbul, 2006.
• Muslim, Ebu’l-Huseyin b. Haccâc el-Kuşeyrî, el-Câmiu’s-Sahîh, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
• Polat, Salahattin, Hadis Araştırmaları, İnsan Yay. İstanbul, tsz.
• er-Râmehürmuzî, Hasan b. Abdirrahman, el-Muhaddisu’l-Fâsıl Beyne’r-Râvî ve’l-Vâî, tahk. M. Accâc el-Hatîb, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1984, 3. baskı. Schacht, Joseph, The Origins of Muhammadan Jurisprudence, Oxford University Press, London, 1975.
• Tekineş, Ayhan, Geleneğin Altın Zinciri-İsnad-, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2006. et-Tirmîzî, Ebû İsa Muhammed b. İsa, el-Ilel (es-Sunen’in içerisinde), İstanbul, 1992.
• el-Ukaylî, Ebû Cafer Muhammed b. Amr b. Musa b. Hammad, ed-Duafâu’l-Kebîr, tahk. Abdulmu’tî Emin Kal’acî, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmıyye, Beyrut, tsz.
• Ünal, Yavuz, Hadisin Doğuş ve Gelişim Tarihine Yeniden Bakış, Ensar Yay. İstanbul, 2010, 2. baskı.
• Yahyâ b. Maîn, et-Târîh (Abbâs b. Muhammed ed-Dûrî rivâyeti), tahk. Ahmed Nur Seyf, Mekke, 1979.
• Yücel, Ahmet, “İbn Sîrîn”, DİA, İstanbul, 1999, XX, 358-359.
• ez-Zehebî, Ebû Abdillah, Muhammed b. Ahmed, el-Kâşif fî Ma’rifeti Men lehu Rivâyetün fi’l-Kütübi’s-Sitte (Ebu’l-Vefâ el-Halebî’nin Hâşiyesiyle birlikte), Müessesetü Ulûmi’l-Kur’an, Cidde, tsz.
• ---------------, Mîzânu’l-İ’tidâl fî Nakdi’r-Ricâl, tahk. Ali Muhammed el-Bacâvî, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, byy., 1963.
• ---------------, el-Muğnî fi’d-Duafâ, Dâru’l-Maârif, Suriye, 1971.