KUR’AN NAZMINDA MÜŞAHEDE EDİLEN EŞSİZ MANTIK ÖRGÜSÜNE DAİR BİR ÖRNEKLENDİRME:BAZI KIYAS FORMLARININ KUR’AN’A UYGULANMASI

Yıl 2014, Sayı: 41, 1 - 46, 01.07.2014

Necdet Çağıl

Öz

ÖZ

Mantık ilminin gayesi insanın sağlıklı düşünebilmesini ve bu sayede fikrî hatalara

düşmemesini sağlamak olurken, Kur’an’ın asıl amacı da insanı her türlü

düşünce ve akide bozukluğundan kurtarıp, doğru bilgi ve sağlam inançla buluşturmak

ve bu sayede Rabbinin hoşnutluğuna ulaştırmaktır. Durum bu olunca

mantık ilminin Kur’an’ın öğretileriyle bir tür iz düşüm oluşturacağı tabiidir. Biz

bu çalışmada bazı kıyas formlarının Kur’an ayetlerine nasıl tatbik edilebildiği ve

böylece Kur’an ayetlerinin ne denli güçlü mantıksal yapılanmalara sahne olduğu

gerçeğini ortaya koymaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler: Kur’an, Mantık, Kaziye, Suğra, Kübra, Kıyas.

 

ABSTRACT

The Application of Some Logical Syllogisms to Koran

The purpose of the science of logic is to enable human to consider in a healthy

way, besides Koran mainly aims to protect the human from any type of superstition

and distorted thoughts, so that he can reach to the actual knowledge and true

belief and thus gains the consent of The Lord. Therefore, we would argue that the

science of logic would create a projection with the teachings of Koran. In this study

we have tried to show that how some forms of logic syllogisms can easily be applied

to Koran and how the Koranic verses have been the scene of a very strong logical

structurings.

Keywords: Koran, The Logic, Proposition, Minor Premise, Major Premise, Syllogism.

 

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Mantık, Kaziye, Suğra, Kübra, Kıyas

The Application of Some Logical Syllogisms to Koran

Öz

The Application of Some Logical Syllogisms to KoranThe purpose of the science of logic is to enable human to consider in a healthy way, besides Koran mainly aims to protect the human from any type of superstition and distorted thoughts, so that he can reach to the actual knowledge and true belief and thus gains the consent of The Lord. Therefore, we would argue that the science of logic would create a projection with the teachings of Koran. In this study we have tried to show that how some forms of logic syllogisms can easily be applied to Koran and how the Koranic verses have been the scene of a very strong logical structurings

Anahtar Kelimeler

Koran, The Logic, Proposition, Minor Premise, Major Premise, Syllogism

Kaynakça

• Beydâvî, Nâsıruddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, Matbaa-yı Âmira, İstanbul 1885.
• Bursevî, Seyit Ahmet Sıdkı, Zerî‘atu’l-İmtihân (Îsâgûcî Şerhi), Şirket-i Sahife-i Osma- niye Matbaası, İstanbul 1308h.
• Cubbâî, Ebû Alî Muhammed b. Abdulvahhâb, Tefsîru Ebî Alî, der. Hudr Muhammed Nebhâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2007.
• Curcânî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed Seyyid Şerif, et-Ta‘rîfât, Matbaa-yı Vehbiy- ye, Kahire 1866.
• Çağıl, Necdet, Din Dili ve Mecaz, İz Yayıncılık, İstanbul 2008.
• _______, Kur’an-ı Kerim ve Kitabı Mukaddes, Araştırma Yayınları, Ankara 2005.
• _______, Kur’an’ın Belâgat ve Fonetik Yapısı, İlahiyat, Ankara 2005.
• _______, “Mutlak İyinin Evrenselliği”, EKEV, Erzurum 2005, sayı: 23, s. 25-48.
• Çelebi, İlyas, “Hüsün ve Kubuh”, DİA, İstanbul 1999, XIX, 59-63.
• Desûkî, Şemsüddin Ebû Abdillah Muhammed, Hâşiye ‘alâ Muhtasarı’s-Sa‘duddin ‘ale’t-Telhîs, Matbaa-yı Âmira, İstanbul 1307 h.
• Durmuş, İsmail-Saraç, M. A. Yekta, “Leff ü Neşr”, DİA, Ankara 2003, XXVII, 122- 124.
• Durusoy, Ali, “Vehim”, DİA, İstanbul 2012, XXXXII, 615-616.
• Ebherî, Esîruddîn Mufaddal b. Ömer, Îsâgûcî (Fenârî ve Kul Ahmet şerhlerine ek).
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, el-Kıstâsu’l-Mustakîm, çev. Yaman Arıkan, Eskin Matbaası, İstanbul 1971.
• _______, Mi‘yâru’l-‘İlm (Arapça metinle birlikte), çev. Ali Durusoy-Hasan Hacak, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul 2013.
• Gelenbevî, İsmail Efendi, Mîzânu’l-İntizâm (Şemsiyye Şerhi), Hacı Hüseyin Efendi Matbaası, İstanbul 1892.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali, Zâdu’l-Mesîr fî ‘İlmi’t-Tefsîr, Dâru’l- Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 2010.
• Kâtibî, Ebu’l-Hasen Necmuddîn Ali b. Ömer El-Kazvînî, er-Risâletu’ş-Şemsiyye fi’l- Kavâ‘idi’l-Mantıkıyye, Kalküta 1815.
• Kitabı Mukaddes: Eski ve Yeni Ahit (Tevrat-Zebur (Mezmurlar) ve İncil), Kitabı Mu- kaddes Şirketi, İstanbul 1997.
• Konevî, Isâmuddîn İsmail b. Muhammed, Hâşiyetu’l-Konevî ‘alâ Tefsîri’l-İmâm el-Bey- dâvî (İbn Temcîd’in Hâşiyesi ile birlikte), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2001.
• Kul Ahmet b. Muhammed, Hâşiye ‘ale’l-Fevâidi’l-Fenâriyye, Fenârî’nin el-Fevâidu’l- Fenâriyye (Îsâgûcî Şerhi) isimli eserinin şerhi (aynı kitap içerisinde).
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed el-Ensârî, el-Câmi‘ li-Ahkâmi’l-Kur’ân, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 2002.
• Manisalı Kara Mahmut Efendi, Muğni’t-Tullâb, Ali Efendi Matbaası, İstanbul, ts.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed, en-Nuket ve’l-‘Uyûn, Dâru’l-Kütübi’l-İl- miyye, Beyrut 1992.
• Molla Fenârî, Şemsüddin Muhammed b. Hamza, el-Fevâidu’l-Fenâriyye (Îsâgûcî Şer- hi), İbrahim Efendi Matbaası, İstanbul 1888.
• Öner, Necati, Klasik Mantık, Divan Kitap, Ankara 2011.
• Râgıb Isfahanî, Ebu’l-Kasım Hüseyin b. Muhammed, Mufredâtu Elfâzı’l-Kur’ân, Dâru’l-Kalem, Dımaşk 2009.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer, et-Tefsîru’l-Kebîr (Mefâtîhu’l-Gayb), Matbaa-yı Behiyye, Mısır 1938.
• Sa‘lebî, Ebû İshak Ahmed b. Muhammed, el-Keşf ve’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2004.
• Şerif Murtaza, Ali b. Hüseyin el-Alevî, Emâli’l-Murtadâ Guraru’l-Fevâid ve Duraru’l- Kalâid, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, Kahire 1954.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed İbn Cerîr, Câmi‘u’l-Beyân ‘an Te’vîli’l-Kur’ân, Dâru İbn Hazm, Beyrut 2002.
• Tabersî, Ebû Alî Emînuddîn el-Fadl, Mecma‘u’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Dâru’l- Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut 1997.
• Taftazanî, Sa‘duddîn Mes‘ûd b. Ömer, Muhtasaru’l-Ma‘ânî, Kırımlı Abdullah Efendi Matbaası, İstanbul 1886.
• _______, el-Mutavvel ‘ale’t-Telhîs li’l-Hatîb ed-Dımaşkî, Matbaa-yı Osmaniye, Kos- tantiniyye 1304 h.
• ________, Şerhu’l-‘Akâid (Ömer Nesefî’nin “el-‘Akâid” metninin şerhi; Kestelî’nin ha- şiyesiyle birlikte), Bahar Matbaası, İstanbul 1973.
• _______, Şerhu’l-Makâsıd, Âlemu’l-Kütüb, Beyrut 1989.
• Zemahşerî, Cârullâh Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf ‘an Hakâikı Gavâmıdı’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Akâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2009.