HEMŞİRELERİN HASTA EĞİTİMİ VERME DURUMU VE ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN BELİRLENMESİ

Yıl 2017, Sayı: 14, 217 - 231, 12.12.2017

Naci Yıldırım Bahar Çiftçi , Mağfiret Kaşıkçı

Öz

Giriş: Hasta eğitimi, hastanın kendi sağlık gereksinimlerini
karşılamak için bağımsızlık kapasitesinin desteklenmesi olarak ifade
edilmektedir. Hasta eğitimi süreci birbirini izleyen ve birbiriyle etkileşim
içinde olan veri toplama/eğitim gereksinimlerini belirleme, tanılama, planlama,
uygulama, değerlendirme ve kayıt etme aşamalarından oluşmaktadır. Hasta
eğitimi; hasta/ailesi/yakınları, hemşire ve diğer sağlık ekibi üyelerin
bulunduğu ve hastanın yatışından taburcu oluncaya kadar devam eden dinamik bir
süreçtir.

Amaç:
Bu çalışmanın amacı, Erzurum il merkezinde çalışan klinik hemşirelerin hasta
eğitimi verme durumu ve etkileyen faktörlerin belirlenmesidir.

Yöntem: Araştırmanın evrenini; Erzurum il merkezinde yer alan bir
üniversite ve Kamu Hastaneler Birliğine bağlı iki devlet hastanesinde çalışan
hemşireler oluşturdu. Araştırmanın örneklemini ise, araştırma kriterlerine uyan
ve olasılıklı örneklem yönteminden basit tesadüfi örnekleme yöntemi ile seçilen
hemşireler oluşturdu. Araştırma 378 hemşire ile tamamlandı. Veriler 15 Nisan–15 Haziran
2016 tarihleri arasında, “Klinik Hemşirelerin Verdikleri Hasta Eğitimini
Değerlendirme Anketi” ve “Sosyodemografik
Özellikler” formu kullanılarak araştırmacılar
tarafından ilgili hastanelerde hemşirelere gerekli açıklamalar yapıldıktan
sonra yüz yüze görüşülerek toplandı.

Bulgular: Araştırmaya katılan hemşirelerin
yaş ortalamalarının 28.10±6.26,
%87’sinin kadın, %60.1’inin lisans mezunu, %37.8’inin cerrahi kliniğinde ve  %56.3’ünün 1-5 yıldır çalıştığı saptandı.
Hemşirelerin %67.2’sinin hasta
eğitiminin gerekliliğine inanmadıkları ve %55.3’ünün ise hasta
eğitimi vermedikleri saptandı. Hemşirelerin, genelde akılcı ilaç kullanımı
(%30.2), hijyen (%23.5) hastaneye oryantasyon eğitimi (%18.8), beslenme
(%16.9), hastane kuralları (%18.8), taburculuk (%8.7), postop-preop (%7.4) gibi
konularda eğitim verdikleri tespit edildi. Hemşirelerin günlük çalışma
düzeninde ilk sırada yaptıkları faaliyetler sıralamasında ilaç tedavisinin
birinci sırada, hasta eğitiminin ise yedinci sırada bulunduğu belirlendi. İş
yükü fazlalığı, zamanı etkin kullanama ve hastaların sosyo-kültürel seviyesinin
düşük olması, hemşirelerin hasta eğitimi yaparken karşılaştıkları sorunlar arasında
ilk sıralarda yer aldığı saptandı.

Sonuçlar: Hemşirelerin büyük
çoğunluğunun hasta eğitiminin gerekliliğine inanmadıkları ve hemşirelerin
yarısından fazlasının hasta eğitimi yapmadıkları saptandı. Ayrıca eğitim veren hemşirelerin genelde akılcı ilaç
kullanımı, hijyen, hastane oryantasyonu, beslenme, hastane kuralları ve
taburculuk gibi konular hakkında eğitim verdikleri belirlendi.

Anahtar Kelimeler

Hemşirelik, Hasta eğitimi

Kaynakça

• TAŞOCAK, G. (2003). Hasta eğitimi. İstanbul: Florance Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu Yayını, 17-81.
• TAYLOR, C.R., LILLIS, C., LEMONE, P., LYNN, P., LEBON, M. (2014). Study Guide for Fundamentals of Nursing The Art and Science of Nursing Care. Seventh Edition.
• HUBER C., BLANCO M. (2010). Cleaning up the discharge process. A number of components - and personnel - are crucial to success. AJN.110(9):66-69.
• AVŞAR, G., KAŞIKÇI, M. (2011). Evaluation of patient education provided by clinical nurses in Turkey. Int J Nurs Pract 2011 Feb;17(1):67-71.
• KAYA, H. (2009). Sağlık Hizmetlerinde Hasta Eğitimi ve Hemşirenin Sorumlulukları, . Turkiye Klinikleri J Nurs Sci, 1: 19-23.
• HOVİNG, C., VİSSER, A., MULLEN, P. D., & VAN DEN BORNE, B. (2010). A history of patient education by health professionals in Europe and North America: From authority to shared decision making education. Patient Education and counseling, 78(3), 275-281. http://dx.doi.org/10.1016/j.pec.2010.01.015
• KELLY, R.B., FALVO, D. (2002). Patient education. In: Rakel R (ed.). Textbook of Family Practice. Philadelphia, PA, USA: Saunders Com, 253–261.
• JOHANSSON, K., LEİNO-KİLPİ, H., SALANTERÄ, S., LEHTİKUNNAS, T., AHONEN, P., ELOMAA, L., SALMELA, M. (2003). Need for change in patient education: a Finnish survey from the patient's perspective Patient Educ. Couns., 51 pp. 239–245
• PENDER, N.J., MURDAUGH C.L., PARSONS M.A. (2006). Health Promotion in Nursing Practice
• SHİMBO, T., GOTO, M., MORİMOTO, T., HİRA, K., TAKEMURA, M., MATSUİ, K. (2004). Association between patient education and health-related quality of life in patients with Parkinson's disease. Qual Life Res. Feb;13(1):81-9.
• AZİZNEJAD, P., ZABİHİ, A., HOSSİNİ, S.J., BİGHANİ, A. (2009).Nurses and nurse managers opinions about the patients education barrieres. Babol university Medical science 12(1):60-4 (Persian).
• MARCUM J., RİDENOUR M., SHAFF G., HAMMONS M., TAYLOR M. (2002). A study of professional nurses’ perceptions of patient education J. Contin. Educ. Nurs., 33 (2002), pp. 112–118
• ÖZKAN, S. (2003). Hasta Eğitiminde Hemşirenin Rolü, I. Uluslar arası & V. Ulusal Hemşirelik Eğitimi Kongresi Yayını, Özlem Grafik Matbaacılık, İstanbul.
• REDMAN, B.K. (2004). Advances in patient education. New York: Springer Publishing.
• AK, B. (2005). “Sağlık eğitimi kavramı, amaçları ve konusu”, Hacettepe Üniversitesi Sağlık İdaresi Yüksek Okulu, www.sabem.saglik.gov.tr/Akademik_Metinler/goto.aspx?id=3664
• HEMŞİRELİK KANUNU, (2007). http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/05/20070502-3.htm
• HEMŞİRELİK YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK, (2011). http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/04/20110419-5.htm FRİBERG, F., GRANUM, V., BERG, A.L. (2012). Nurses’ patient-education work: conditional factors – an integrative review J. Nurs. Manag., 20 (2012), pp. 170–186
• PARK, M.Y. (2005) Nurses' perception of performance and responsibility of patient education J. Korean Acad. Nurs., 35; pp. 1514–1521
• VAFAEE-NAJAR, A., EBRAHİMİPOUR, H., SHİDFAR, M.R., KHANİ-JAZANİ, R. (2012). Patient education services and the organizational factors affecting them at teaching hospitals affiliated with Mashhad University of Medical Sciences (MUMS), 2008 J. Men's Health, 9 (4) pp. 230–237
• MARDANİAN, D.L., SALAHSHORİAN-FARD, A., MOHAMMAD-ALYHA, J., HOSSEİNİ, F. (2004). Nurses' perception of patient teaching, enhancing and inhibiting factors Iran. J. Nurs., 17, 18–27
• AGHAKHANİ, N., NİA, H.S., RANJBAR, H., RAHBAR, N., BEHESHTİ, Z. (2012). Nurses' attitude to patient education barriers in educational hospitals of Urmia University of Medical Sciences. Iran J Nurs Midwifery Res 2012 Jan;17(1):12-5.
• EDWARDSON, S. R. (2007). Patient education in heart failure. Heart &Lung: The Journal of Acute and Critical Care., 36(4), 244-252. http://dx.doi.org/10.1016/j.hrtlng.2006.08.011
• ABDİ, A., IZADİ, A., VAFAEEİ, K., LORESTANİ, E. (2014). International Research Journal of Applied and Basic Sciences. Assessment of Patient education barriers in viewpoint of nurses and general physicians. 8 (12): 2252-2256
• GHORBANİ, R., SOLEİMANİ, M., ZEİNALİ, M.R., DAVAJİ, M. (2014). Iranian nurses and nursing students' attitudes on barriers and facilitators to patient education: a survey study. Nurse Educ Pract. Sep;14(5):551-6. doi: 10.1016/j.nepr.2014.06.003.
• O’BRİEN, G.P. Patient and family teaching. In:Medical- Surgical Nursing Eds:Lewis SM, Heitkemper MM, Dirksen SR. An Affiliate of Elseiver-Mosby. 2004; 43–51.
• BABACAN, E., ULUPINAR ALICI, S. Hemşirelerin Hasta Eğitimi ile İlgili Düşünce ve Uygulamaları. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 2008, 5: 29-36
• RANKİN, S.H., STALLİNGS, K.D., LONDON, F. Patient education in health and illness. Baskı. Lippincott Williams & Wilkins, 2005.
• İPEK ÇOBAN, G., KAŞIKÇI, M. Hastaların Hemşirelik Bakımını Algılayışları. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi 2008; 16(63): 165- 171.
• DAVİS, L.A. (2005). A Phenomenological Study of Patients’ Expectations Concering Nursing Care. Holistic Nursing Practice, 19 (3): 126-133.
• IZUMİ, S., KONİSHİ, E., YHİRO, M., KODOMA, M. (2006). Japanese Patient’ Descriptions of “The Good Nurse” Personal Involvement and Professionalism. Advances in Nursing Science 29(2): 14-26.
• YILMAZ, M. (2001). Sağlık Bakım Kalitesinin Bir Ölçütü: Hasta Memnuniyeti. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 5(2): 69-74.
• ÖZTÜRK, H., ÇİLİNGİR, D., HİNTİSTAN, S. (2011). Hastaların dahiliye ve cerrahi kliniklerinde hemşirelerin yaptığı hasta eğitimlerini değerlendirmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 4:153-8.
• YETKİN, A. (2002). Hemşirelerin Hasta ve Ailesinin Eğitimi İle İlgili Görüş ve Uygulamaları. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 5(1): 53-59.
• AYGÜL, S., ULUPINAR, S. (2012). Hemşirenin hasta eğitimindeki rolüne yönelik hastaların görüşleri. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 15: (1):1-9
• ÖZBAYIR, T., DEMİR, F. (2003). Hastaların perioperatif döneme ilişkin izlenimlerinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 6(1): 14-23.
• GÜRLEK, Ö., YAVUZ, M. (2013). Cerrahi Kliniklerde Çalışan Hemşirelerin Ameliyat Öncesi Hasta Eğitimi Uygulama Durumları. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 16:8-15.
• CİANCİARA, D., MİLLER, M. (2002). Physicians's attitude toward patient education. Przeglad epidemiologiczny, 57(3), 531-540.
• RAMEZANLİ, S., JAHROMİ, Z.B. (2015). Iranian Nurses’ Views on Barriers and Facilitators in Patient Education: A Cross-Sectional Study. Global journal of health science, 7(5), 288.
• CELİK, H., ABMA, T.A., WİDDERSHOVEN, G.A., VAN WİJMEN, F.C.B., KLİNGE I. (2008). Implementation of diversity in healthcare practices: barriers and opportunities Patient Educ Couns, 71, 65-71.
• TAHERY, N., RAZAVİ ZADEGAN, M., KAİALİ, M., RASHİDİ, M., YAGHOOBİ, M., SHİRZAEİ, K., KOLEİNİ, Z. (2011). Importance of Patient education according Abadan nursing students’ opinions. Modern Care Journal, 8(2), 100-106.
• VAHEDİAN, A.A., HEDAYAT, K. (2012). Barriers and Facilitators of Patient's Education: Nurses’ Perspectives. Iranian Journal of Medical Education, 11(6), 620-634.
• SAĞLIK BAKANLIĞI, TC YÜKSEKÖĞRETİM KURULU. (2014). Türkiye’de Sağlık Eğitimi ve Sağlık İnsangücü Durum Raporu. http://www.shgm.saglik.gov.tr/TR,9549/turkiyede-saglik-egitimi-ve-saglik-insangucu-durum-raporu-2014-yayimlanmistir.html