KUŞ GRİBİ VAKASININ KARİKATÜRLERDEKİ YANSIMASI: YAZILI MEDYA ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2017, Sayı: 14, 101 - 124, 12.12.2017

Susin Görenkekeç , Raci Taşcıoğlu

Öz

Kuş
gribi vakasının incelendiği bu çalışmada, özellikle insan ölümlerinin yaşandığı
01-31 Ocak 2006 tarihleri arasında vakanın Türk yazılı medyasında nasıl
karikatürleştirildiğinin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Kamuoyunun oluşmasında
önemli bir güç olan medyanın, kuş gribi gibi insan ve çevre sağlığını tehdit
eden bir konuda karikatür aracılığıyla nasıl bir gündem oluşturduğunun diğer
bir ifadeyle, gazetelerin özellikle karikatür aracılığıyla ölümcül bir vakada
sağlık iletişimi bağlamında politika yapıcılar ve karar vericiler üzerinde
nasıl bir baskı oluşturduğunun, yine halkı nasıl bilinçlendirdiğinin
belirlenmesi önemlidir. Bu bağlamda konu, özellikle sayfalarında karikatüre yer
veren yaygın yazılı medyada yer alan gazete evreninden yayın politikaları ve
ideolojilerine göre Milliyet, Sabah, Cumhuriyet örnekleminde incelenmiştir.
Nitel içerik çözümlemesine dayalı bu çalışmada elde edilen bulgulara göre, medya,
siyaset ve iktidar bağlamında gazetelerin o dönem ki sahiplik yapısı
doğrultusunda yayın politikalarına göre karikatürlerde söylemler ürettiği,
kendi okurunu bu yönde yönlendirdiği tespit edilmiştir. Ayrıca vakayla ilgili
çizgilere yansıyan toplumsal kaos okunduğunda, sağlık iletişimi bağlamında
sağlıklı bir iletişiminin olmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kuş Gribi, Yazılı Medya, Karikatür

Kaynakça

• ALKAN, Necmettin (2016). Karikatürlerle Oryantalizm Avrupa’nın Türk ve Türkiye Algısı. İstanbul: Selis Yayınları.
• AŞICIOĞLU, A. Elif (2017) İletişim Tarihinde Karikatürün Yeri. htpp://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,81070/elif-atamaz-asicioglu-iletisim-tarihinde-karikaturun.html (Erişim Tarihi: 15.10.2017).
• AVCI, Artun (2003). Toplumsal Eleştiri Söylemi Olarak Mizah ve Gülmece. İstanbul: Birikim Yayınları. http://www.birikimdergisi.com/birikim-yazi/3891/toplumsal-elestiri-soylemi-olarak-mizah-ve-gulmece#.WhfAMEpl-Uk. (Erişim Tarihi: 19.10.2017).
• BALCIOĞLU, Semih ve ÖNGÖREN, Ferit (1973). 50 Yılın Türk Karikatürü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• BAYRAM, Yavuz (2009). “Türkiye'de Siyasi Karikatürün Yeri ve 11.nci Cumhurbaşkanlığı Seçimine İlişkin Siyasi Karikatürün Çözümlenmesi”, Selçuk İletişim Dergisi, Sayı: 1. 107-123.
• CANTEK, Levent (2007). Çizgili Kenar Notları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• ÇEVİKER, Turgut (1986). Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü. İstanbul: Adam Yayınları.
• DAVULCU, Ebru (2015). II. Meşrutiyet Dönemi Mizah Basınında Osmanlı Modernleşmesi ve Eleştirel Kodlar. Konya: Palet Yayınları.
• DEMİR, T. Sertaç (2016). Türkiye'de Mizah Dergileri Kültürel Hegemonya ve Muhalefet. İstanbul: Seta Yayınları.
• EKER, Ö. Gülin (2009). İnsan, Kültür, Mizah. Ankara: Grafiker Yayınları.
• ERDEM, Murat (2015). “11 Eylül Sonrası Türk Amerikan İlişkileri ve Karikatüre Yansıması”, Gazi Üniversitesi İletişim Dergisi. Sayı: 40. 291-314.
• FISKE, John. (2013). İletişim Çalışmalarına Giriş. (Çev. Süleyman İrfan). Ankara: Pharmakon Yayınları.
• HÜNERLİ, Selçuk (1993). Türkiye’de Gazete Karikatürünün Durumu ve Siyasi Karikatürün Söylemi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KAYALI, Kurtuluş (1994). Keşke Herkes Papağan Olsa Mizah Üzerine Yazılar. Ankara: Akyıldız Yayınları.
• KEMNİTS Thomas M (1973). “The Cartoon as a Historical Source”, The Journal of Interdisciplinary History. Sayı: 4. 81-93.
• KIRDAR, Yalçın ve DEMİR, Filiz (2011). “Kriz İletişimi Aracı Olarak İnternet: Kuş Gribi Krizi”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. Sayı: 29. 93-106. KLEE. Paul (1986). Çağdaş Sanat Kuramı. (Çev.: Mehmet Dündar). Ankara: Dost Kitabevi.
• KOÇAK, Abdullah ve BULDUKLU, Yasin (2010). “Sağlık İletişimi: Yaşlıların Televizyonda Yayınlanan Sağlık Programlarını İzleme Motivasyonları”, Selçuk İletişim Dergisi. Sayı: 3. 5-17.
• KURUOĞLU, Huriye (2016). Medya ve Mizah. Ankara: Nobel Yayınları.
• NİSAN, Fatma (2015). “2014 Cumhurbaşkanlığı Seçimindeki Cumhurbaşkanı Adaylarının Karikatürlere Yansıması”, Selçuk İletişim Dergisi. Sayı: 1. 162-200.
• OKUTAN, B. Birsen (2013). “Karikatürlerdeki Başörtülü Figürlerin Göstergebilimse Analizi: Penguen Dergisi Örneği”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Sayı: 29. 9-38.
• ORAL. Tan (1999). Sus ve Dinle Müzikal Karikatürler. İstanbul: Pan Yayınları.
• ORAL. Tan (1998). Yaza Çize. İstanbul: İris Yayıncılık.
• ÖZDEMİROĞLU, Vedat (2015). Türkçe Sözlü Hafif Mizah. İstanbul: İletişim Yayınları.
• ÖZER, Attila (2009). “Karikatür”, Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü, Atatürk Dönemi (1920-1938). Ankara: Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını: 388. Cilt: 3. 1243-1245.
• ÖZER, Attila (1989). “Bir İletişim Sanatı Olan Karikatürün Reklamlarda Kullanımı”, Anadolu Üniversitesi Kurgu Dergisi. Sayı: 5. 211-237.
• ÖZOCAK, Gürkan (2011). “Türkiye’de Siyasi İktidarın Mizahla İmtihanı: İfade Özgürlüğü ve Karikatür”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi. Sayı: 94. 259-294.
• ŞENYAPILI, Önder (2003). Neyi, Neden, Nasıl Anlatıyor? Karikatür Kim, Niye Çiziyor?. Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• ŞENYAPILI, Önder (1996). Görsel Sanatlar ve İletişim. Ankara: Sanat Yapımı.
• TAŞCIOĞLU, Raci (2007). Seçim Kampanyalarındaki Dönüşüm: 'Amerikalaşma' Bağlamında 3 Kasım 2002 Genel Seçimlerinde Genç Parti Seçim Kampanyası. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkla İlişkiler ve Tanıtım Anabilim Dalı.
• TDK, Büyük Türkçe Sözlüğü karikatür maddesi www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5a1bcf2b2535.76341109http://www.kusgribi.gov.tr/tr/genel/default.aspx? (Erişim Tarihi: 15.10.2017).
• http://www.milliyet.com.tr/karikaturlerle-kus-gribi-diger-532119/ (Erişim Tarihi: 15.10.2017).
• Gazeteler Milliyet, 01-31 Ocak 2006.
• Sabah, 01-31 Ocak 2006.
• Cumhuriyet, 01-31 Ocak 2006.