ÇERÇEVELEME KURAMI: 27 NİSAN E-MUHTIRA HABERLERİNİN TÜRK YAZILI BASINDA SUNUMU

Yıl 2019, Sayı: 18, 5 - 24, 30.10.2019

Seyran Efilti Atay

https://doi.org/10.32952/atauniiletisim.528692

Öz

Medya çerçeveleri, habercilik, halkla ilişkiler, medya gibi kitle iletişimin her alanında kullanılan
yorumlama kalıplarıdır. Çerçeveler ile ilgili alan yazında haberin kapsamında nelerin yer alacağı ya da
nelerin kapsam dışı bırakılacağının belirlendiği genel bir bağlam olarak değerlendirmiş;
izleyici/okuyucunun toplumsal, siyasal ve kültürel alanda yaşanan olayları belli bir bakış açısıyla
değerlendirmesini sağlayan sunum biçimleri olarak tanımlanmıştır. Çerçeveleme kuramı basının
gündem yaratmak için ilgili olaya nasıl bir yaklaşım sergilediklerinin belirlenmesi açısından önemlidir.
Bu çalışmanın amacı 27 Nisan 2007’de Genelkurmay Başkanlığı’nın internet sitesinde yayımladığı
bildiri/muhtıra sürecine yönelik haberlerin Türk yazılı basınında nasıl çerçevelendiğini ortaya
çıkarmaktır. Çalışmada bu amaç doğrultusunda, Türkiye’de farklı ideolojik yönelimleri ile bilinen
Akşam, Hürriyet, Milliyet, Sabah, Yeni Şafak, Cumhuriyet, Radikal, Vatan ve Zaman gazeteleri
örneklem olarak seçilmiştir. Araştırma kapsamında Genelkurmay Başkanlığı’nın bildiriyi internet
sitelerinde yayımladığı 27.04.2007 ile 7.05.2007 tarihleri arasındaki ilgili gazetelerde konuyla ilgili
olarak haberin daha geniş bir biçimde yer almaya başladığı on günlük süreçte 196’sı haber metni ve
107’si köşe yazısı olmak üzere toplam 303 haber belirlenen yedi çerçeve içerinde değerlendirilmiştir.
‘Sorumluluk’, ‘Çatışma’, ‘Ekonomik Sonuçlar’ ‘Yasa ve Düzen’, ‘Cumhuriyet/Laiklik’, ‘Demokrasi’
ve ‘Betimleyici’ çerçeveler konuyla ilgili medyada yer alan haberlerin ayrıntılı bir analizi yapılarak
tespit edilmiştir.
Araştırma kapsamında yer alan ilgili gazetelerin 27 Nisan e-muhtıra/muhtıra ele alış ve işleyiş
biçimlerine baktığımızda; haberlerin ele alınış biçimi, seçimi ve sunumu gibi aşamalarda her gazetenin
sahip olduğu ideolojik görüşleri, medyaya yönelik yapılanmaları,sermaye denetimi, iktidarla olan
ilişkileri ve ulusal/uluslararası çıkar ilişkilerine yönelik yansımalarını net bir şekilde görülmektedir.
Gazetelerde yer alan haberlerin ve köşe yazılarının daha çok ‘betimleyici çerçeve’ içerisinde olduğu
görülmektedir. Zaman ile Yeni Şafak gazetelerinde e-muhtıra süreci daha yoğun işlenmiştir.
Gazetelerde ‘Genelkurmay Başkanlığı’ en fazla haber odağında olan kurumdur. Gazeteler 10 günlük
süreçte incelendiğinde; sadece iki gazetenin Yeni Şafak’ ın ve Sabah’ın bildirinin yayınlandığı gün
haber yaptığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

e-Muhtıra/Bildiri, Çerçeveleme, Medya

Kaynakça

• ARABACI, Caner (2004). Basın ve Siyaset Üzerine, Metin Işık (ed.), Medyada Yeni Yaklaşımlar, Eğitim Kitapevi, Konya.105-128.ASLAN, Ali (2006). “Medya–Politika İlişkisi Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. ISSN: 1303-5134. 1-8. DEVRAN, Yusuf., ve ÖZCAN, Ö. Faruk (2017). “1960'tan 2016'ya Askeri Darbe ve Muhtıra Metinleri Anlamlar Amaçlar Niyetler ve İdeolojiler”, İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (İNİF E-Dergi). 1(2). 7-20.DEVRAN, Yusuf., ve ÖZCAN, Ö. Faruk (2016). “15 Temmuz Darbe Girişimi: Gelenekselden Yeniye Medya Araçlarının Kullanımı” AJIT-e: Online Academic Journal of Information Technology.7(25).71-91.DEVRAN, Yusuf, ve SEÇKİN, Gülcan(2011). “Kamusal İnsan, Medya ve Siyaset”. (Der. Yusuf Devran). Seçim Kampanyalarında Geleneksel Medya, İnternet ve Sosyal Medyanın Kullanımı”, Başlık Yayın Grubu. İstanbul. 15-44.ENTMAN, Robert M. (1993) “Framing: Toward Clarification of a Fractured Paradigm”, Journal of Communication. 43 (4). 51-58.ERKEN, Fatih., ve ATABEK, Nejdet. (2016). “Suriye Haberlerinin Türkiye Basınında Çerçevelenişi”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (42).77-94GÖLCÜ, Abdülkadir (2009). “Haber Söyleminde Medya-Siyaset İlişkisi: 29 Mart 2009 Yerel Seçimleri”.,Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi,.29. 81-101.GÜRAN, M. Salih., ve ÖZARSLAN, Hüseyin (2013).”Çerçeveleme Teorisinin Halkla İlişkilerde Kullanımı”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 1(34). 299-314.http://www.hurriyet.com.tr/gundem/hukumet-genelkurmay-aciklamasini-degerlendirdi 6424353 (Erişim Tarihi: 15 Haziran 2017).http://www.hurriyet.com.tr/gundem/genelkurmaydan-cok-sert-aciklama-6420961. (Erişim Tarihi: 15 Haziran 2017).http://www.milliyet.com.tr/-e-muhtira-ya-veda-gundem-1432686/.(Erişim Tarihi: 15 Haziran 2017).https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem24/yil01/ss376_Cilt1.pdf) “Ülkemizde Demokrasiye Müdahale Eden Tüm Darbe ve Muhtıralar ile Demokrasiyi İşlevsiz Kılan Diğer Bütün Girişim ve Süreçlerin Tüm Boyutları ile Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu” Cilt-1-2. 376 (Erişim Tarihi: 15 Haziran 2017).KOCABAŞ, Süleyman (2016). “1876’dan 2016’ya 140 Yıllık Resmi Darbeler Tarihi”,.Derin Tarih Özel Eki.MASLOG, Crispin, LEE, T.Seow. ve KİM, H. Shink (2006). “Framing Analysis Of A Conflict: How Newspapers İn Five Asian Countries Covered The Iraq War”.,Asian Journal Of Communication. 16(1). 19-39.ÖCAL, Beyhan (2009). “12 Eylül’den 28 Şubat’a Darbe Söylemlerindeki Değişimin Analizi”, Ethos: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar. 1(4). 1-61. ÖZARSLAN, Hüseyin ve GÜRAN, M. Salih (2015). “İletişim Araştırmalarında Çerçeveleme Paradigması: Son Döneme Ait Bir İnceleme”. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi. 8(4), 32-48.ÖZKIR Yusuf (2011). “27 Mayıs’tan 27 Nisan’a Asker-Gazeteci İlişkisi”, İş Ahlakı Dergisi. 4(2). 91-114.PASSERAT, Ö.Duygu ve BEŞTAŞ Gamze (2014). “Gazete Söyleminde Gerekçelendirme”., Humanıtas (3). 187-201. PRİCE, Vincent ve TEWKSBURY, David (1997). “News Values and Public Opinion: A Theoretical Account Of Media Priming And Framing”, Progress in the Communication Sciences. (Ed. G. A. Barnett & F. J. Boster). New York:Ablex. 173-212.SCHEUFELE, Bertram (2004) “Framing-Effects Approcach: a Theoretical and Methodological Critique”, Communications. 29(4). 401-428SCHEUFELE, Dietram. (1999) “Framing as a Theory of Media Effects”, Journal of Communication. 103-123.SEMETKO, Holli A., ve VALKENBURG, Patti M. (2000). “Framing European Politics: a Content Analysis of Press and Television News”., Journal Of Communication. 50(2). 93-109.ŞİMŞEK, Gülsüm (2018). “Türk Basınında Liderlerin 16 Mayıs 2017 Referandum Haberlerinin Çerçevelenmesi”, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi. 6(1). 356-380.ŞİMŞEK, Sedat (2009)., “Medya-Siyaset-İktidar Üçgeninde Medya Gerçeği”, Selçuk İletişim Dergisi. 6 (1). 124-143.TEMİZTÜRK, Hakan (2009). “Türkiye'de Ordunun Siyasete Müdahale Geleneği ve Basın: 27 Nisan 2007 Muhtırasından Önce ve Sonra”, Erciyes İletişim Dergisi. 1(1). 6-26.UZUN, Yeşim ve NİSAN, Fatma (2018). “16 Nisan 2017 Anayasa Değişikliği Referandum Sürecinin Ulusal Basındaki Haber Çerçevelenmesi Üzerine Bir Çalışma”. İNİF E-Dergi. 3(1). 159-176.DOMKE, David, SHAH, Dhavan V. Ve WACKMAN, Daniel B. (1998 ) “Media PrimingEffects: Accessibility, Association, and Activation” International Journal of PublicOpinion Research.10 (1).YILMAZ, Battal (2014). “Darbeleri Araştırma Komisyonu Raporuna İlişkin Bir Değerlendirme”. Sosyal Ve Beşeri Bilimler Dergisi. 6(2). 32-43.