GEÇMİŞTEKİ ÖNEMİ AZALAN YERLEŞMELERE TİPİK BİR ÖRNEK: ÖZDİL (UZMESOHOR)

Yıl 2007, Sayı: 15, 297 - 329, 04.12.2010

Serkan Doğanay

Öz

Araştırma konumuzu oluşturan Özdü, Yomra (Trabzon) ilçesi sınırları
içerisinde bulunur. Son nüfus sayımına göre 7 388 nüfusun yaşadığı Özdil, belediye
örgütlü bir kasaba yerleşmesidir. Yerleşme tarihi oldukça eski olan kasaba, geçmişteki
önemini büyük ölçüde kaybetmiştir. Geçim kaynaklarının da kısıtlı oluşu, göçlerin
yoğun bir şekilde yaşanmasına zemin hazırlamıştır.
Tespitlerimize göre Özdü'in gerilemesinde, ulaşımın gelişmesi ve kapalı
ekonomik yapının önemini kaybetmesi etkili olmuştur. Nitekim Trabzon'a 33 km
uzaklıkta olması, Özdil'in merkezî yer özelliğini zayıflatmıştır. Böyle olmakla birlikte,
Doğu Karadeniz gibi arazinin engebeli ve ulaşımın güç olduğu sahalarda, küçük cazibe
merkezleri oluşturulması kaçınılmazdır. Böylece kırsal nüfus şehirsel hizmetlere daha
kolay ulaşacak ve şehirler üzerindeki baskı da azalacaktır. Bu anlamda Özdil özellikle
ticaret, kültür ve sağlık işlevleri açısından yörenin merkezi konumundadır. Ancak bu
işlevlerin daha etkin hale getirilmesi, Özdil'in de merkezî yer özelliğini
kuvvetlendirecektir.

Anahtar Kelimeler

Yerleşme, Kasaba, İşlev, Merkezî Yer

Kaynakça

• ATALAY, L, 1994, Türkiye Vejetasyon Coğrafyası. Ege Üniv. Basımevi, ı. Baskı, İzmir.
• BENEDICT, P., 1971, Türkiye'de Küçük Kasabaların Etüdüne İlişkin Bazı Sorunlar. Türkiye Coğrafi ve Sosyal Araşbnnalar Çağlayan Matbaası, İstanbul.
• BİLGİN, M., 2000, Doğu Karadeniz Bölgesi'nin Etnik Tarihi Üzerine. Türk Dünyası AraşbnnalarıDergisi, Sayı: 126, İstanbuL.
• BOSTAN, M.H., 2002, XV-XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadı Hayat. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara.
• ÇAPA, M., 1993, Pontus Meselesi (Trabzon ve Giresun'da Milli Mücadele). Türk Kültürünü AraşbnnaEnst. Yay. No: 135, Ankara.
• DIE., 2000 Genel Nüfus Sayımı. Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri-Trabzon, Ankara.
• D.I.E., 2004, Türkiye İstatistik Yıl1ığı 2004. Ankara.
• DOGANAY, H., 1997, Türkiye Beşeri Coğrafyası. Milli Eğitim Bakanlığı Yay. No: 2982, Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi: 877, Eğitim Dizisi: ID, İstanbul.
• DOGANAY, S., 2006, Şehir Coğrafyası Açısından Bir Araşhrma: Of. Aktif Yayınevi, İstanbul.
• ERKUL, A., 1984, Kasaba Olgusuna Sosyolojik Bir Yaklaşım. Cumhuriyet Üniv. Fen-Edebiyat Fak. Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 2, Sivas.
• GOTTMANN, J., 1976, Şehirsel Merkeziyelin Gelişmesi (Çeviren Nazmiye ÖZGÜÇ). İstanbul Üniv. Yay. No: 2087, Coğrafya Enst. Yay. No: 80, İstanbul.
• GÖNEY, S., 1977, Şehir Coğrafyası-I. İstanbul Üniv. Edebiyat Fak. Yay. No: 2274, Coğrafya Enst. Yay. No: 91, GIt: 1, İstanbul.
• HACIFETTAHOGLU, İ., 2001, öncesi ve Sonrası ile Trabzon'un Fethi. Trabzon Belediyesi Kültür Yay. No: 91, Tarih ve Biyografi Serisi No: 3, Ankara. http://www.ozdilcpl.com/makalelerrrarih/uzlarCemalBiyik.htm
• KARABORAN, H., 1989, Şehir Coğrafyası ve Şehirsel Fonksiyonlar. Fırat Üniv. Dergisi, Sosyal Bilimler, Gıt: 3, Sayı: I, Elazığ.
• KARAGÖZ, t, 2006, Grek, Bizans ve Eski Tüık Kaynaklarına Göre Trabzon Yer Adları. Derya Kitabevi, Trabzon.
• KÖSE, A, 1996, Fonksiyonel Özellikleri Yönünden İvrindi. Atatürk Üniv. Yay. No: 831, Kazım Karabekir Eğitim Fak. Yay. No: 74, Araştırma Serisi No: 16, Erzurum.
• M.T.A, 1/100000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası G 43 paftası.
• MT.A, 1997, Trabzon İlinin çevre Jeolojisi ve Doğal Kaynakları. Jeoloji Etütlen Dairesi, Ankara.
• ÖZÇAGLAR, Aı 1996, Türkiye'nin İdarı Coğrafyası Bakımından Köy, Bucak, İlçe, İl ve Belde Kavramları Üzerine Düşünceler. Ankara Üniv. Dil ve TarihCoğrafya Fak. Coğrafya Araştırmalan Dergisi, Sayı: 12, Ankara.
• ÖZÇAGLAR, A, 1997, Türkiye'de Belediye Örgütlü Yerleşmeler (Kasabalar-Şehirler).Ekol Yayınevi, Ankara.
• ÖZÇACLAR, A, 2005, Türkiye'de Mü/ki İdare Bölümlerinin İdan' Coğrafya Analizi. Ankara Üniv. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Coğrafi Bilimler Dergisi, Gıt: 3, Sayı: 1, Ankara.
• ÖZÇÖREKÇi, H., 1944, Anadolu'da Küçük Şehir Araştırma/arı. Ankara Üniv. Dil ve Tarih-CoğrafyaFak. Dergisi, Cilt: 3, Sayı: I, Ankara.
• ÖZDEN, M., 2000, Özdil (Trabzon) İlave+Revizyon imar Planı Araştırma Raporu. Ankara.
• ÖZGÜR, E.M., 1996, Yeni İlçe Merkezlerimizin Fonksiyonel Bakımdan Gösterdiği Özellikler. Ankara Üniv. Dil ve Tarih-Coğrafya Fak. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, Sayı: 12, Ankara.
• ÖZKAYA, Y, 1988, XVIII. Yüzyıl'da Trabzon'un Genel Durumu. Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirilen (13-17 Ekim 1986), Ondokuz Mayıs Üniv. Eğitim Fak., Samsun.
• TUNÇDiLEK, N., 1978, Türkiye'nin Kır Potansiyeli ve Sorunlan. istanbul Üniv. Yay. No: 2364, Coğrafya Enst. Yay. No: 96, İstanbul.
• TUNÇDİLEK. N., 1986, Türkiye'de Yerleşmenin Evrimi. İstanbul Üniv. Yay. No: 3367, Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enst. Yay. No: 4, İstanbul.
• TÜMERTEKİN, E., 1965, Türkiye'deki Şehirlerin Fonksiyonel Sımflandınlması. İstanbul Üniv. Coğrafya Enst. Yay. No; 43, İstanbul.
• TÜMERTEKİN, E., 1973, Türkiye'de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar. İstanbul Üniv. Yay. No: 1840, Coğrafya Enst. Yay. No: 72, İstanbul.
• YÜCEŞAHİN, M.M.,-BAYAR, R.,-ÖZGÜR, E.M., 2004, Türkiye'de Şehirleşmenin Mekansal Dağılışı ve Değişimi. Ankara Üniv. Türkiye Coğrafyası Araşhrma ve Uygulama Merkezi Coğrafi Bilimler Dergisi, Glt: 21 Sayı: 11 Ankara.