XIX.VE XX. YÜZYILLARDA OSMANLI DEVLETİNİN MÜSLÜMAN TEBA’AYA YÖNELİK EĞİTİM POLİTİKASI/ XIX. and XX. Centuries Ottoman State Education Policy For The Muslim Subjects

Yıl 2013, Sayı: 27, 147 - 164, 01.07.2013

Kenan Çetin

Öz

Ülkelerin ekonomik, sosyal ve siyasî güçleri, eğitim seviyeleri ile

orantılıdır. Başka bir ifadeyle, bir ülkenin kalkınması, o ülkedeki insanların

eğitim düzeyine bağlıdır.

Osmanlı Tarihi incelendiği zaman, doğru başlayan ve her alanda Osmanlı

Devleti’nin güçlü olmasını sağlayan bir eğitim politikasının, özellikle XVI.

Yüzyılda terk edildiğini ve bu durumun, Osmanlı’nın bütün kurumlarına

yansıdığını görebiliriz. Osmanlı Devleti, genel anlamda bir duraklama ve

gerileme sürecine girerken; kendi toprakları üzerinde yaşayan insanlara karşı

eşit davranmamıştır. Selçuklular zamanında doğu, batıya göre daha gelişmiş ve

müreffeh bir durumda iken, Osmanlı yönetiminde bu durum tamamen tersine

dönmüştür. Özellikle XVI. Yüzyıldan itibaren Osmanlı’nın hizmet ve

yatırımlarının önemli bir kısmı İstanbul, Bursa, Edirne, Manisa gibi vilayetlere

harcanmıştır.

Benzer bir durumu, eğitim-öğretim kurumlarında görüyoruz. Kuruluş

döneminde büyük medreseler, XIX. Yüzyıldan itibaren ise; ilk, orta ve yüksek

düzeydeki okulların çoğu batı vilayetlerinde açıldı.

Bu ortamda, Osmanlı vatandaşı olan Gayr-ı Müslim azınlıklar ve Osmanlı topraklarında yaşayan yabancılar, kendi çocuklarının eğitim ve öğretimini, kendi

çaba ve imkânları ile sağlamaya çalıştılar. Dış ülkelerden de sağladıkları

yardımlar ve kurdukları vakıfların desteği ile Müslümanlardan daha fazla okul

açtılar ve daha üst düzeyde bir eğitimi gerçekleştirdiler.

Bütün kaynaklar ve istatistikler, Osmanlı’nın XIX. Ve XX. Yüzyıldaki bu

ihmalini ortaya koymaktadır.

Anahtar Sözcükler: Eğitim politikası, Azınlık ve Yabancı Okulları,

Osmanlı’nın ihmali.

Countries’ economic, social and political power is directly proportional to

their level of education. In other words development of a country depends on the

level of education of people living in that country. When analyzed, we see that

Ottoman education policy, which started right and gave power to Ottomans in

every areas was fall into disuse in 16th century and this caused the process

of stagnation and decline in general. During this stagnation and decline period

Ottomans did not treat people living in Ottoman land equally. During Seljuks’

rule eastern regions were more advanced and prosperous compared to western

regions, but this situation was reversed under Ottoman rule. After 17th century

the majority of Ottoman service and investment were spent western cities such as

İstanbul, Bursa, Edirne and Manisa.

We see the same situation exist for educational institutions. After 19th

century most of the primary, middle, and high level educational institutions were

brought into service in western cities. In this situation non-Muslim Ottoman

citizens and foreigners living in Ottoman state tried to educate their children with

their own efforts and means. With the support they got from other countries and

organizations they managed to establish more educational institution and offer

better education than Muslims. The sources and statistics in this subject show the

Ottoman State’s negligence on the subject during 19th and 20th centuries.

Keywords: Education policy, Schools for minorities and foreigners,

Ottoman negligence.

Anahtar Kelimeler

-