SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMEN ADAYLARININ KÜLTÜREL FARKLILIK, KÜLTÜRLERARASI DUYARLILIK ALGILARI VE KÜLTÜRLERARASI EĞİTİME YÖNELİK GÖRÜŞLERİ

Yıl 2021, Sayı: 42, 444 - 470, 30.06.2021

Mehmet Akpınar Arzu Cantürk

https://doi.org/10.33418/ataunikkefd.855873

Cited By: 2

Öz

Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının kültürel farklılık, kültürlerarası duyarlılık algıları ve kültürlerarası eğitime yönelik görüşlerinin incelendiği bu çalışmada, özel durum yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın katılımcı grubunu, 2017-2018 eğitim-öğretim yılında 4. sınıfta öğrenim gören gönüllü 10 sosyal bilgiler öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri, yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmış olup NVivo 10 programında içerik analizi yapılarak çözümlenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, öğretmen adayları kültürel farklılığı genel olarak ırk ve inanç bağlamında; kültürlerarası duyarlılığı ise, diğer kültürlere saygılı ve hoşgörülü olma şeklinde algıladıkları ve diğer kültürlerden bireylere olumlu yaklaşımlar sergiledikleri sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte araştırmada, öğretmen adaylarının diğer kültürlerden bireylere olumlu davranış geliştirmelerinde lisans programındaki derslerin yeterli etkiye sahip olmadığı belirlenmiştir. Adayların olumlu davranış gelişimlerinde daha çok üniversite ortamının ve diğer kültürlerden bireylerle bir arada yaşamanın etkili olduğu görülmüştür. Ayrıca araştırmada, adayların sosyal bilgiler dersi açısından önemli olduğunu düşündükleri kültürlerarası eğitime ilişkin, hem olumlu hem de olumsuz bakış açısı geliştirdikleri belirlenmiştir. Öğretmen adayları kültürlerarası eğitimi uyum içinde yaşamaya katkı sunması açısından olumlu; bireyleri kendi kültürlerinden uzaklaştırabileceği kaygısı nedeniyle de olumsuz değerlendirmiştir. Bunun yanı sıra araştırmada, adayların öğrenim gördükleri programda kültürlerarası konu/kazanımlar hakkında yeterince bilgi sahibi olmadıkları, kültürlerarası çeşitliliğin bulunduğu sınıf ortamlarında kullanılabilecek aktif öğrenme metotu ve stratejilerle ilgili yeterli donanımı kazanamadıkları ve bu konuda mesleki gelişime ihtiyaç duydukları ortaya koyulmuştur. Araştırmanın sonunda, adayların kültürel çeşitliliğin bulunduğu sınıf ortamlarına uygun öğrenme-öğretim sürecini tasarlama, uygulama ve değerlendirme boyutlarında hizmet öncesinde eğitim almalarına yönelik ve diğer araştırma sonuçlarına dayalı olarak bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kültürlerarası duyarlılık, kültürlerarası eğitim, kültürel farklılık, sosyal bilgiler öğretmen adayı

Kaynakça

• Akın, E. (2016). Türkçe öğretmen adaylarının kültürlerarası duyarlılıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Siirt Üniversitesi örneği). Turkish Studies, 11(3), 29-42. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.9276
• Akkaya, N., Susar-Kırmızı, F. & İşçi, C. (2018). Öğretmen adaylarının çokkültürlülüğe ilişkin algılarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29, 308-335. https://doi.org/10.14520/adyusbd.381005
• Aksoy, Z. (2012). Uluslararası göç ve kültürlerarası iletişim. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 5(20). 292-303.
• Aslan, S. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin çokkültürlü eğitim ile ilgili görüşlerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 231-253.
• Aslan, S. & Aybek, B. (2018). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin çokkültürlü eğitime dayalı olarak uygulanan etkinlikler ile ilgili görüşlerinin incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 11(1), 58-82. . https://doi.org/10.30831/akukeg.358001
• Aykaç, M. & Aykaç, N. (2019). Yaratıcı drama temelli etkinliklerin kültürlerarası duyarlılık ve göçmen algısı üzerine etkisi. Yaratıcı Drama Dergisi, 14(1), 73-98.
• Banks, J. A. (1991). Teaching multicultural literacy to teachers. Teaching Education, 4(1), 133–142. https://doi.org/10.1080/1047621910040118.
• Başar, H. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin çokkültürlü eğitime yönelik eğilimleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Denizli, Pamukkale Üniversitesi.
• Başarır, F., Sarı, M. & Çetin, A. (2014). Öğretmenlerin çok kültürlü eğitim algılarının incelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 4(2), 91-110.
• Berg, B. L. & Lune, H. (2019). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. baskı). (Çev. Ed. Arı, A.). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Berger, A. A. (2011). Kültür eleştirisi: Kültürel kavramlara giriş. (Çev. Emir, Ö.). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Berry, J. W., Poortinga, Y. P., Breugelmans, S. M., Chasiotis, A. & Sam, D. L. (2015). Kültürlerarası psikoloji: Araştırma ve uygulamalar (3. baskı). (Çev. Ed. Tosun, L. P.). Ankara: Nobel Yayıncılık
• Bhawuk, D. P. & Brislin, R. (1992). The measurement of intercultural sensitivity using the concepts of individualism and collectivism. International Journal of Intercultural Relations, 16(4), 413–436
• Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu [UNİCEF]. (2019). Türkiye’deki Suriyeli çocuklar.https://www.unicefturk.org/yazi/acil-durum-turkiyedeki-suriyeli-cocuklar adresinden 24.06.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Boran, G. & Arcagök, S. (2017). Temel eğitim bölümü öğretmen adaylarının kültürlerarası duyarlılıklarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Eğitimde Yenilikçi Yaklaşımlar Dergisi, 1(1), 1-9.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri (24. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Chamberlain, S. P., Guerra, P. L. & Garcia, S. B. (1999). Intercultural communication in the classroom. (ED432573). ERIC. https://eric.ed.gov/?id=ED432573.
• Chen, G. M. (1997). A review of the concept of intercultural sensitivity. (ED408634). ERIC. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED408634.
• Chen, G. M. & Starosta, W. J. (2000). The development and validation of the intercultural sensitivity scale. (ED509135). ERIC. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED509135.
• Coşkun, H. (2016). Kültürlerarası eğitim Türkiye ve Almanya örneği. https://www.kas.de/c/document_library adresinden 26 Mayıs 2019 tarihinde erişilmiştir.
• Çoban, A. E., Güney-Karaman, N. & Doğan, T. (2010). Öğretmen adaylarının kültürel farklılıklara yönelik bakış açılarının çeşitli demografik değişkenlere göre incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi, 10(1), 125-131.
• Çolak, K., Kabapınar, Y. & Öztürk, C. (2019). Sosyal bilgiler derslerini veren öğretmenlerin küresel vatandaşlığa ve küresel vatandaşlık eğitimine bakışları. Eğitim ve Bilim, 44(197). http://dx.doi.org/10.15390/EB.2019.7721.
• Demir, S. & Üstün, E. (2017). Öğretmen adaylarının, kültürlerarası duyarlılık ve etnik merkezcilik düzeylerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 18(3), 01-11. https://doi.org/10.17679/inuefd.354129.
• Demirsoy, M. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çokkültürlülüğe ilişkin görüşleri ve çokkültürlü eğitime yaklaşımları (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul, Marmara Üniversitesi.
• Denscombe, M. (2010). The good research guide for small-scale social research projects (4th ed.). Buckingham: Open University Press.
• Egüz, Ş. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının küresel vatandaşlık eğitimine yönelik algıları. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 7(24), 30-49.
• Erdem, C. (2017). Sınıfında mülteci öğrenci bulunan sınıf öğretmenlerinin yaşadıkları öğretimsel sorunlar ve çözüme dair önerileri. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1). 26-42.
• Gay, G. (2014). Kültürel değerlere duyarlı eğitim: Teori, araştırma ve uygulama (2. baskı). (Çev. Ed. Aydın, H.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Göç ve Uyum Raporu (2018). Uluslararası koruma, geçici koruma, Suriyeli sığınmacılar. https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/docs/2018/goc_ve_uyum_raporu adresinden 26 Mayıs 2019 tarihinde erişilmiştir.
• Guedes, Maria de Jesus Cascao, (2000). Kültürlerarası eğitime bir bakış. (Çev. Ed. A. Akyüz) Kültürlerarası Öğrenme (s. 32-33) içinde. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
• Güngör, S., Buyruk, H. & Özdemir, Y. (2018). Öğretmen adaylarının çokkültürlülüğe ilişkiin tutumları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(66), 816-337.
• Gürdoğan-Bayır, Ö., Göz, N. L. & Bozkurt, M. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarına göre sosyal bilgiler dersinde küresel vatandaşlık. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(2), 145-162. http://dx.doi.org/10.12973/jesr.2014.42.9
• Gürel, D. & Çetin, T. (2018). Sosyal bilgiler dersi ve kültür aktarımında edindiği rol üzerine bir inceleme. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 6(2), s. 22-40.
• Hamurcu, H. & Demirçelik, E. (2015). Çokkültürlü ortaöğretim okulu yönetici ve öğretmenlerinin yönetim-öğretim sürecinde karşılaştıkları güçlüklerin incelenmesi. Millî Eğitim, 207, 24-39.
• İbrahimoğlu, Z. (2018). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının kültür kavramına ve farklı kültürlere yaklaşımı. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 119-152.
• İnal-Zorel, F. (2014). Kültürlerarası eğitim: İnsan kaynaklarının kültürlerarası iletişim alanında geliştirilmesi. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Johnson, B. & Christensen, L. (2014). Eğitim araştırmaları: Nicel, nitel ve karma yaklaşımlar (4. baskı). (Çev. Ed. Demir, S. B.). Ankara: Eğiten Kitap.
• Kartarı, A. (2016). Kültür, farklılık ve iletişim: Kültürlerarası iletişimin kavramsal dayanakları (2. baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kılcan, B., Çetin, T. & Güneş, C. (2016). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan milli kültür kavramına ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi. V. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı (28-30 Nisan 2015 Pamukkale Üniversitesi) (s. 330-339) içinde, Denizli: Pamukkale Üniversitesi.
• Merriam, S., B. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. (Çev. Turan, S.). Ankara: Nobel Yayınları.
• Meydan, A. & Yıldırım, M. (2014). Öğretmen adaylarının sosyal bilgiler öğretimi ‘kültürel zenginlik’ kavramına ilişkin farkındalıkları. Researcher: Social Science Studies, 3(4), 45-59.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Sosyal bilgiler dersi (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar) öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Nayir, F. & Sarıdaş, G. (2020). Çokkültürlü eğitim, kültürlerarası eğitim ve kültürel değerlere duyarlı eğitime ilişkin kavramsal bir inceleme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(70). 769-779. http://doi.org/10.17719/jisr.2020.4134
• Oksaar, E. (2008). Kültürlerarası iletişim bağlamında kültür kuramı. (Çev. Selçuk, A.). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Öğretir-Özçelik, A. D. & Eke, K. (2019). Sosyal ve kültürlerarası beceriler. A. D. Öğretir-Özçelik & M. N. Tuğluk (Ed.), Eğitimde ve Ensdüstride 21. Yüzyıl becerileri (s.137-159) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Öğüt, N. & Olkun, E. O. (2018). Üniversite öğrencilerinin kültürlerarası duyarlılık düzeyi: Selçuk Üniversitesi örneği. Selçuk İletişim Dergisi, 11(2), 54-73.
• Özbudun, S. & Uysal, G. (2012). 50 soruda antropoloji. İstanbul: Bilim ve Gelecek Kitaplığı.
• Özmen, F. & Aküzüm, C. (2013). Okul ortamında kültürel farklılıklardan kaynaklanan çatışmalar ve çatışma yönetimi yaklaşımları-Ali Paşa ilköğretim okulu örneği. Education Sciences, 8(4), 441-459.
• Öztürk, F. & Günel, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin küresel sistemler, küresel eğitim ve çeşitlilik kavramlarına ilişkin algısı. İlköğretim Online, 15(1), 172-185.
• Rengi, Ö. & Polat, S. (2014). Sınıf öğretmenlerinin kültürel farklılık algıları ve kültürlerarası duyarlılıkları. Journal of World of Turks, 6(3). 135-136.
• Rivlin, H. N. & Gold, M. J. (1975). Teachers for multicultural education. (ED134569). ERIC.https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED134569.
• Sağlam, H. İ. & İlksen-Kanbur, N. (2017). Sınıf öğretmenlerinin mülteci öğrencilere yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 7(2), 310-323.
• Seefeldt, C., Castle, S. & Falconer, R. C. (2015). Okul öncesi/ilkokul çocukları için sosyal bilgiler öğretimi (9. baskı) (Çev. Ed. Coşkun-Keskin, S.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Sönmez, V. & Alacapınar, F. G. (2017). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri (5. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Takır, A. & Özerem, A. (2020). Farklı kültürlerin bulunduğu bir okul ortamında yabancı uyruklu öğrencilerin karşılaştıkları sorunların çokkültürlülük bağlamında incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(1), 406-420.
• Tünkler, V. (2020). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin küresel, çokkültürlü eğitime ve küresel vatandaşlık eğitimine yönelik bakış açıları. Milli Eğitim, 49(207), 255-290.
• Türkcan B. & Bozkurt, M. (2015). İlkokul öğrencilerinin sosyal bilgiler dersi bağlamında kimlik, kültür ve yurttaşlık algıları. Turkish Studies 10(11), 1501-1526. http:// doi.org/10.7827/TurkishStudies.8639
• Ünlü, İ. & Örten, H. (2013). Öğretmen adaylarının çokkültürlülük ve çokkültürlü eğitime yönelik algılarının incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 287-302.
• Ürey, M. (2017). An alternative program for the integration process of Syrian students: The school garden program (SGP). Paper presented at the meeting of the International social Science and Humanities Berlin Conference, 18-21 May 2017, Berlin, Germany. Book of abstract, p. 61.
• Valentin, S. (2006). Addressing diversity in teacher education programs. Retrieved April 17, 2019 from https://eric.ed.gov/?id=EJ765818.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, F. & Göçen, S. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının kültürlerarası duyarlılık hakkındaki görüşlerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 373-392.
• Yıldırım, K. &Aykaç, N. (2020). Yaratıcı drama destekli resimli çocuk kitaplarının öğretmen adaylarının kültürlerarası duyarlılıklarına etkisi. Yaratıcı Drama Dergisi, 15(2), 259-274. https://doi.org/10.21612 /yader.2020.025
• Yin, R., K. (2017). Durum çalışması araştırması uygulamaları. (Çev. Günbayi, İ.). Ankara: Nobel Yayınları. Zarrillo, J. J. (2016). Sosyal bilgiler öğretimi. (Çev. Tay, B. & Demir, S. B.). Ankara: Anı Yayıncılık.