KÜLTÜREL KİMLİĞİN İNŞA SÜRECİNDE MELEZ BİR KAVRAM OLARAK ALEVİLİK

Yıl 2014, Sayı: 53, 215 - 231, 12.12.2015

Erdi Aksakal

Öz

Türkiye Cumhuriyeti devletinin kuruluşundan itibaren Türk modernleşmesi toplumda dini sosyal hayattan arındırarak siyasetteki etkinliğini azaltmak istemiştir. Nitekim devrimlerin mahiyeti ve laiklik ilkesi bunu büyük ölçüde başarmıştır. Seküler bir batılılaşma algısı ile laiklik ilkesi etrafında şekillenen modernleşme zamanla merkez ile çevre arasındaki çatışmanın kaynağını oluşturmuştur. Çevre muhafazakâr bir din anlayışının her zaman savunusunu yaparken, merkez dine her zaman mesafe koymuştur. Öte yandan merkez, toplumda inancın kültür boyutunu öne çıkaran grupları da kontrol etmek amacıyla inançlarında serbest bırakmıştır. Bu yaklaşım toplumda dini toplumsal eşitsizliklerin kaynağı konumuna getirmiştir. Bu anlamda Alevilerin kültürel kimliklerini inşa ederken, melezlik ile bir bulanıklık durumuyla baş başa kaldıkları gözlenir. Ülkemizde dinin kaynağını oluşturan toplumsal eşitsizliklere örnek olan Aleviler, toplumda inançlarını Sünni İslam’ın yorumundan farklı ritüellerle yaşayan bir topluluktur. Aleviler, Cumhuriyet tarihi içinde Cumhuriyet ideolojisi ve özellikle laiklikle uyumlu bir politika gütse de kendisini ötekileştirmekten kurtaramamıştır. Bu çalışma Türkiye’de özellikle son 10 yıldır yaşanan modernleşme sürecindeki hâkim paradigmanın çevreye geçmesiyle merkezin var olan modernlik algısına karşılık “farklı bir modernlik” algısıyla siyasi iktidarın vurguladığı dinsel argümanlardaki özgürleştirme çabalarının Aleviler açısından nasıl algılandığını anlamaya yönelik bir çalışmadır. Çalışmamız bu kitlenin inanç boyutunda dinsel kimliğini nasıl ifade ettiği ve bir anlamda toplumda damgalanmış kimliğinin dışında kendini nasıl konumlandırdığı ötekileştirme noktasına da açıklık getirecektir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Eşitsizlik, Din, Alevilik, Modernleşme

Kaynakça

• Bauman, Z. (2013). Sosyolojik Düşünmek. (çev. Abdullah Yılmaz). İstanbul: Ay- rıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2011). Postmodern Etik.İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Berger, B ve Berger P. (2000).Modernleşme ve Bilinç. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Bhabha, K.H. (2004). The Location of Culture. London: Routledge.
• Bilgin, N. (2007). Kimlik İnşası. İzmir: Aşina Yayıncılık.
• Bourse, M. (2009). Melezliğe Övgü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Castells, M. (2008). Enformasyon Çağı, Ekonomi, Toplum ve Kültür, Kimliğin Gücü, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çetinkaya, N. (20139. Kızılbaş Türkler, Tarihi, Oluşumu ve Gelişimi, Ankara: Kripto Yayınları.
• Giddens, A. (2008).Sosyoloji Başlangıç Okumaları. İstanbul: Say Yayınları.
• Goffman, E. (2014). Damga Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar. Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Göle, N. (2011). Melez Desenler, İslam ve Modernlik Üzerine. İstanbul: Metis Ya- yınları.
• Karaca, N. (2011).Kimlik Sorunsalı, Üniversite Öğrencilerinde Kimlik ve Siyasal Aidiyet. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Mardin, Ş. (1997).Türkiye’de Toplum ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Neuman, W.L. (2009). Toplumsal Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Yayın Odası.
• Özben, M. (2011).Kirlilik Kavramı ve Aleviliğin Asimilasyonu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Özdemir, İ. (2011). Aleviliğin Yazılmayan Tarihi. Ankara: Kripto Yayınları.
• Pultar, G. ve Erman, T. (2005).Türkiye Kültürleri. İstanbul: Tetragon Yayınları.
• Sarup, M. (2010). Post-Yapısalcılık ve Postmodernizm. İstanbul: Kırk Gece Yayın- ları.
• Schnapper, D. (2014). Sosyoloji Düşüncesinin Özünde Öteki ile İlişki. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Slattery, M. (2012).Sosyolojide Temel Fikirler. Ankara: Sentez Yayınları.
• Subaşı, N.(2005). Kültürel Kimliğin Melezleşme Sorunsalı ve Alevi Modernleşme- si. (ed. Pultar G. ve Erman T.) Türkiye Kültürleri (ss. 299-317). İstanbul: Tetragon Yayınları.
• Yaman, A. (2007). Alevilik ve Kızılbaşlığın Gizli Tarihi. İstanbul: Kalipso Yayınla- rı.