Robert M. Pirsig’in Romanlarında İşlevsel Değer Eleştirisi / Criticism of Functional Value in the Novels of Robert M. Pirsig

Yıl 2016, Cilt: 20 Sayı: 4, 1601 - 1621, 31.12.2016

Bahset Karslı

Öz

Bu makale, değerleri yeniden düşünmek adına Robert M. Pirsig’in Zen ve Motosiklet Bakım Sanatı ve Lila adlı iki romanı üzerinden sosyolojik işlevsel değer teorisini analiz etmeyi hedeflemektedir. Kavramının disiplinlere göre farklılaşan anlamlarının doğurduğu muğlaklığı aşmak için değer, Weber’in yöntemiyle mahiyet değer ideal tipi ve işlevsel değer ideal tipi şeklinde kategorilendirilmeye çalışılmıştır. Mahiyet değer tipleştimesine göre değer kavramı hukuk, teoloji, estetik, ahlak gibi felsefi disiplinlerin konusudur. Bu alanlar değer/leri kavramsal içeriğinden hareketle inceler ve aşkınlık, üst değer ölçütleri gibi bir kritiğe tabi tutarlar. İşlevsel değer tipleştirmesine göre ise değer kavramı, sosyolojinin konusu olup hem bireysel hem de toplumsal düzlemde oynadığı rol üzerinden işlenir. Bu farklılaşma en temelde düşünce dünyasının dönüşen seyrini açıklayan bir sınıflama anlamına da gelmektedir. Pirsig, eserlerinde kavramın felsefi anlamları ve kullanımlarını yeniden sorgulayarak onu yaratan anlayışın kökenine inmeye çalışır. Temel eleştirisini, özne-nesne, klasik-romantik gibi ikici yaklaşımlara yöneltir ve Nitelik kavramıyla bütün sorunlara karşı bütüncül yaklaşım geliştirmeye çalışır. Sosyoloji çalışmalarında da değer/ler kavramı, öznellik-nesnellik, pozitivizm-antipozitivizm, statik-dinamik, kosmos-kaos gibi ikici kavramlarla bir arada kullanılmaktadır. Ya toplumu ya da bireyi merkeze alan işlevsel değer teorisi, kavramın tanımı, kökeni, türleri, işlevleri, ilişkileri, farklılaşması ve değişimi gibi başlıklarda konuyu işlerken bu ikici yaklaşım etkisi hep hissedilmiştir. Bu çalışma, Pirsig çözümlemesi üzerinden değer/leri yeniden düşünme denemesine mütevazi bir katkıyı yapabilme gayretinin ürünüdür. 

Anahtar Kelimler: İşlevsel değer, Pirsig, Nitelik, İkici yaklaşım, Roman

Abstract: For annihilating ambiguity caused by differentiation of meaning according to disciplines, we tried to categorise value in the form of Weber’s entity value ideal type and functional value ideal type. According to entity value typified, concept of value is the issue of philosophical disciplines such as law, theology, aesthetics and morals. These fields examine values with refer to conceptual content and are subjected to a review such as transcendency and high state criterion. As for functional value typified, concept of value is matter of sociology, handled through its role on both individual and social level. This differentiation also stands for a kind of rating that explains the transformation process of world of thought very fundamentally. Pirsig tries to retrace the understanding that creates it with the help of re-interrogating concept’s philosophical meanings and usages. He directs his basic criticism to dual approaches such as subject-object, classical-romantic, kosmos-chaos and he attempts to develop an integrated approach to all problematic situations with the concept of Quality. Also in sociology studies, concept of value(s) is used together with dual concepts such as subjectivity-objectivity, positivism-antipositivism and static-dynamic. Functional value theory, locating either society or individual at the centre, discusses the subject under different titles such as concept’s definition, root, types, functions, relations, differentiation and transformation. In addition, while discussing these subjects continual reaction to the dual approach is highly adumbrated. This study is a product of a humble exertion of a contribution to rethink values upon Pirsig’s analysis.

Keywords: Functional value, Pirsig, Quality, Dual Approach, Novel

Makale Geliş Tarihi: 29.04.2016

Makale Kabul Tarihi: 29.11.2016