İlk Kazak Romanı “Baqıtsız Jamal” ve Yeni Baskıları Üzerine / The First Kazakh Novel “Baqytsyz Jamal” and About New Editions

Yıl 2016, Cilt: 20 Sayı: 3, 0 - 0, 19.11.2016

Aşur Özdemir

Öz

Yeni Kazak Edebiyatının önemli simalarından M. Duwlatulı tarafından kaleme alınan Baqıtsız Jamal, Kazak edebiyatının ilk romanı sayılmaktadır. İlk baskısı Kazan’da 1910 yılında yapılan eser, 1914 yılında ikincisi kez basılmıştır. Arap harfli olan her iki baskıda da “kadim imla” esas alınmıştır. M. Duwlatulı, “vatan hainliği” ve “karşı devrimcilik” suçlarından mahkûmken 1935 yılında ölmüştür. Müellifin eserleri yasaklanmıştır. Dolayısıyla Baqıtsız Jamal romanı ancak 1991 yılında yeniden basılabilmiştir. Eserin Kiril harfli baskılarında Arap harflerine ve devrin kültürüne uzak oluştan kaynaklanan birçok hata mevcuttur. Bu yazıda öncelikle Kazakların kullandığı Arap yazı sistemleri hakkında bilgi verildi. Ardından M. Duwlatulı ve eseri Baqıtsız Jamal tanıtıldı. Daha sonra söz konusu eserin Kiril harfli baskılarındaki okuma hataları tespit edilip düzeltildi.

Anahtar Kelimeler: Kazak edebiyatı, Arap alfabesi, Mirjaqıp Duwlatulı, Baqıtsız Jamal, Kiril alfabesi, harf çevirisi.

Abstract: Baqytsyz Jamal, considered to be the first novel of Kazakh literatüre, was written by M. Duwlatulı, one of the important personalities of New Kazakh literature. The first publication was carried out in 1910 in Kazan, the second one was printed in 1914. Both publications which were printed on “ancient spelling” based were in Arabic letters. M. Duwlatulı died in 1935 while prisoned from “treason” and “counter revolutionary” crimes. The author’s books were forbidden.  Therefore, Baqytsyz Jamal was reprinted in 1991. The book consists of many errors in Cyrillic printing due to distant cultures of the time and distant Arabian letters. In this study, primarily, Arabic writing systems used by the Kazakhs were informed. Then, M. Duwlatulı and his work Baqytsyz Jamal were introduced. Finally, errors in printings written in Cyrillic letter were identified and corrected.

Keywords: Kazakh literature, Arabic alphabet, Mirjaqıp Duwlatulı,  Baqytsyz Jamal, Cyrillic alphabet, transliteration.

Makale Geliş Tarihi: 22.01.2016

Makale Kabul Tarihi: 01.07.2016