URARTU KRALLIĞI’NIN DOĞU KARADENİZ İLİŞKİLERİNDE DİAUEHİ ÜLKESİNİN ROLÜ

Year 2007, Volume: 9 Issue: 1, 81 - 97, 18.02.2010

Süleyman Çiğdem

Abstract

Urartu çivi yazılı belgelerinde geçen Diauehi Ülkesi, Urartu-Doğu
Karadeniz ilişkilerinde önemli bir yer tutmaktadır. Diauehi Ülkesi, bu iki bölge
arasında gerçekleştirilen siyasi ve ekonomik ilişkilerde bir köprü olma görevini
üstlenmiştir.

Keywords

Urartu Krallığı, Diauehi Ülkesi, Doğu Karadeniz

References

• Adontz, N., 1964, Histoire d’Armenie, Paris.
• Akagün Uslu, G., 1980, Gümüşhane Çevresinin Tarihi ve Sanat Eserleri(1969–1971), İstanbul.
• Balcer, J.M., 1984, Sparda by the Bitter Sea Imperial Interaction in Western Anatolia, Chico, California.
• Barnett, R.D., 1956, “Ancient Oriental Influences on Archaic Greece” The Aegen and Near East (Ed. S.Weinberg) New York.
• Barnett, R.D., 1984, “Urartu” CAH 3/1 Cambridge, 314–321.
• Belli, O., 1987, “Demir Çağda Doğu Anadolu Bölgesinde Demir Metalurjisi” Anadolu Demir Çağları I, (Ed. A.Çlingiroğlu), İzmir, 89–107.
• Belli, O., 1991, “Ore Deposits and Mining in Eastern Anatolia in the Urartian Period: Silver, Copper and Iron” Urartu A Metalworking Center in the Frist Millennium B.C.E. (Ed. By R.Merhav), Jerusalem, 16–41.
• Belli, O., 2000a, “Eskiçağ Dünyasının En Büyük Madenci Krallığı: Urartular” Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (Ed.O. Belli), İstanbul, 371– 378.
• Belli, O., 2000b, “Doğu Anadolu’da Urartu Yol Şebekesinin Araştırılması” Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (Ed. O. Belli), İstanbul, 409–414.
• Belli, O., 2000c, “Doğu Anadolu’da Saptanan Obsidyen Yatakları ve Atölyeleri” Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (Ed. O. Belli), İstanbul,301–307.
• Belli, O., 2000d, “Dünyanın En Büyük Hidrolik Uygarlığı Urartular” Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (Ed. O. Belli), İstanbul,394–402.
• Belli, O., 2001, “Research on Tin Deposits in Anatolia” İstanbul University’s Contributions to Archaeology in Turkey (1932–2002), (Ed.O. Belli), İstanbul, 320–325.
• Belli, O., 2004, Anadolu’da Kalay ve Bronzun Tarihçesi, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, İstanbul.
• Belli, O., 2006, “Urartu Krallığı ile Kars ve Güney Kafkasya Bölgesi Arasındaki Siyasal ve Kültürel İlişkiler” Serhat Kültür, 4, 18–23.
• Belli, O.-A.Ceylan 2002, “Kuzeydoğu Anadolu’da Bir Tunç Çağı ve Urartu Kalesi: Yoğunhasan-A Bronze Age and Urartian Fortress in Northeast Anatolia: Yoğunhasan” Tüba-Ar, 5, 119–142.
• Belli, O.-G. Kayaoğlu 2002, Trabzon’da Türk Bakırcılık Sanatının Tarihsel Gelişimi/ The Historical Development of Coppersmithing in Trabzon, ASY, İstanbul.
• Belli, O.-E.Konyar 2003, Doğu Anadolu Bölgesi’nde Erken Demir Çağı Kale ve Nekropolleri/Early Iron Age Fortresses and Necropolises in East Anatolia, ASY, İstanbul.
• Bryer, A.-D.Winfeld 1985, The Byzantine Monument and Topography of the Pontos Vol.1–2, Washington D.C.
• Budanur, G., 1977, MTA Enstitüsünce Bilinen Türkiye Yeraltı Kaynakları Envanteri, No 168, MTA Yayınları, Ankara.
• Burney, C.A-D. Lang, 1972, Peoples of the Hills Ancient Ararat and Caucasus, New York-Washington.
• Ceylan, A., 2001, Sarıkamış Tarihi ve Arkeolojik Araştırmalar, Erzurum.
• Chain, M., 1987, The Kingdom of Armenia, London, New York, Sydney.
• Çiğdem, S.-H.Özkan-H.Yurttaş 2003, “ 2002 Yılı Gümüşhane ve Bayburt İlleri Yüzey Araştırması” 21. AST 2, KVMGM, Ankara, 167–178.
• Çiğdem, S.-H.Özkan-H.Yurttaş 2004, “2003 Yılı Gümüşhane Yüzey Araştırması” 22. AST 1, KVMGM, Ankara, 285–300.
• Çilingiroğlu, A., 1980,
• “Diauehi’de Bir Urartu Kalesi: Umudum
• tepe(Kalortepe)”, An Ar VIII, 191–194.
• Çilingiroğlu, A., 1984, Urartu ve Kuzey Suriye Siyasal ve Kültürel İlişkiler, İzmir.
• Çilingiroğlu, A., 1994, Urartu Tarihi, Bornova.
• Çilingiroğlu, A., 1997, Urartu Krallığı Tarihi ve Sanatı, İzmir.
• de Jesus, P.S., 1978, “ Metal Resources in Ancient Anatolia” AS 28, 97–102.
• Diakonoff, I.M.-S.M.Kashkai 1981, Geographical Names According to Urartian Texts, RGTC IX, Wiesbaden.
• Forbes, T.B., 1983, Urartian Architecture, Oxford.
• Forbes, R.J., 1950, Metallurgy in Antiquity A Notebook for Archaeologists and Technologists, Leiden.
• Gale, N.H.-Z.A.Stos-Gale-R.Gilmore 1985, “Alloy Types and Copper Sources of Anatolian Copper Alloy Artifacts” AS 35, 143–173.
• Garstang, J.-O.R.Gurney 1959, The Geography of The Hittite Empire, London.
• Herzfeld, E., 1968, The Persian Empire Studies in Geography and Ethnograpy of Ancient Near East, Wiesbaden.
• Işık, A., 2001, Antik Kaynaklarda Karadeniz Bölgesi, Ankara.
• Işıklı, M., 2000, “M.Ö. I.Bin Yılda Erzurum Bölgesi: Arkeolojik ve Yazılı Kayıtlar Işığında “Diauehi Krallığı” AÜGSED 6, 49–72.
• Kleis, W.-H.Hauptmann 1976, Topographische Karte von Urartu Verzeich nis der Fundorte and Bibliographie, Berlin.
• König, F. W., 1955–1957, Handbuch der Chaldischen Inschriften I-II. AfO Beiheft 8, Graz.
• Köroğlu, K., 2000, “Urartu Krallığı’nın Kuzey yayılımı ve Qulha Ülkesinin Tarihi Coğrafyası” Belleten LXIV/241, 717–747.
• Köroğlu, K., 2003, “The Transition from Bronze Age to Iron Age in Eastern Anatolia Identifying Changes:” The Transition from Bronze age to ıron ages in Anatolia and its Neighbouring Regions Proceedings of the International Workshop( İstanbul, Nowember 8–9,2000), (Ed. B.Fischer-H.Genz-E.Jean-K.Köroğlu) 231–244.
• McConchie, M., 2004, Archaeology at The North-East Anatolian Fronter, V Iron Technology and Iron-making Communiities of the First Millennium BC, Ancient Near Eastern Studies, Supplement 13, Louvain- Paris-Dudley.
• Melikisvili, G.A., 1950, “Diauehi” VDI 34/4, 26–42.
• Melikisvili, G.A., 1960, Uraratskie Klinoobraznye Nadpisi, Moskova.
• MTA 1980, Türkiye Maden Envanteri (İllere Göre), No 179, MTA Yayınları, Ankara.
• Özgüç, T., 1966, Altıntepe Mimarlık Anıtları ve Duvar Resimleri, TTK, Ankara.
• Özkorucuklu, H., 1992, “Aydıntepe Yeraltı Kenti 1989–1990 Çalışmaları” II. Müze Kurtarma Kazıları Semineri (1991), Ankara, 233–253.
• Özkorucuklu, H.-S.Yaylalı 1993, “Aydıntepe Mezarlıktepe Kazısı” III. Müze Kurtarma Kazıları Semineri (1992), Ankara, 103–127.
• Özsait, M., 2000, “İlkçağ Tarihinde Trabzon ve Çevresi” Trabzon Tarihi Sempozyumu Bildirileri(6–8 Kasım 1998), Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları 81, (Yay. Haz. K.Çiçek-K.İnan-H.Öksüz-A.Saydam), Trabzon, 35–46.
• Pareker, A., 1999, “Northeastern Anatolia: on the Periphery of Empires” AS 49, Anatolian Iron Ages 4 (Ed.A. Çilingiroğlu-R.J.Matthews),133–142.
• Payne, M. R., 2006, Urartu Çiviyazılı Belgeler Kataloğu, ASY, İstanbul.
• Pehlivan, M., 1991a, Daya(e)ni/Diau(e)hi (Uruatri-Nairi Konfederasyonları Döneminden Urartu’nun Yıkılışına Kadar), AÜFEFY, No 124, Erzurum.
• Pehlivan, M., 1991b, Hayaşa (M.Ö. XV-XII. Yüzyıllarda Kuzey-Doğu Anadolu), AÜFEFY No 121, Erzurum.
• Pehlivan, M., 1994, “Başlangıçtan Urartu’nun Yıkılışına Kadar Bayburt ve Yöresi” Türk Tarihinde ve Kültüründe Bayburt Sempozyumu(23–25 Mayıs 1988), Ankara, 327–345.
• Piotrovskii, P., 1967, Urartu: The Kingdom of Van and its Art, London.
• Rusell, H.F., 1984, “Shalmaneser’s Campaign to Urartu in 856 B.C. and the Historical Geography of Eastern Anatolia According to the Assiyrian Sources” AS 34, 171–201.
• Ryan, C.W., 1954, A Guide to The Known Minerals of Turkey, MTAE, Ankara.
• Salvini, M., 1967, Nairi e Ur(u)atri Contributa alla Storia della Formaziona del regno di Urartu, Roma.
• Sagona, A.-C.Sagona 2004, Archaeology at the Near-East Anatolian Frontier, I An Historical Geography and a Field Survey of the Bayburt Province, Ancient Near Eastern Studies Suplement 14, Louvain-Paris- Dudley, MA.
• San, O., 2000, “Urartu Siyasal Tarihinde Diauehi Krallığı” OLBA III, 19–28.
• Sevin, V., 1979, Urartu Krallığının Tarihsel ve Kültürel Gelişimi (M.Ö. 9. Yüzyılın Son Çeyreğinden M.Ö. 8. Yüzyılın İlk Çeyreğine Kadar) (Bas. Dok. Tezi), İstanbul.
• Sevin, V., 1999, “Demir Çağında Anadolu-Batı İlişkileri” Zafer Taşlıklıoğlu Armağanı I, (Yay. Haz. N.Başgelen, G.Çelgin, V.Çelgin), ASY, İstanbul, 113–121.
• Sinclair, T.A., 1989, Eastern Turkey an Archaeological Survey Vol. II, London.
• Slattery, D. J. G., 1987, “Urartu and the Black Sea Colonies: An Economic Perspective” Al-Rafiadan VIII, 1–30.
• Tarhan, M.T., 1986, “Urartu Devleti’nin Yapısal Karakteri” IX. Türk Tarih Kongresi I, Ankara, 285–301.
• Tozlu, S., 1996, “Gümüşhane Madenleri” Kültür Vadisi Gümüşhane 9, 4–6.
• Van Lonn, M., 1977, “The Place of Urartu in First-Millennium B.C. Trade” Iraq 39, 229–231.
• Wartke, R.B., 1998, Urartu Das Reich am Ararat, Mainz am Rhein.
• Xenophon, Anabasis (Çev. H.Örs), MV, İstanbul, 1944.
• Yakar, J., 2000, Ethnoarchaeology of Anatolia Rural Socio-Economy in the Bronze and Iron Ages, Jerusalem.
• Zimansky, P. E., 1985, Ecology and Empire: The Structure of The Urartian State, Chicago-Illinois.