Kanon: Klasik Grek Heykeltıraşlığında Estetik Arayışı

Yıl 2018, Cilt: 22 Sayı: Özel Sayı 3, 2835 - 2853, 31.12.2018

Cevat Başaran Hasan Kasapoğlu

Öz

Yaratılmışların en mükemmeli olan insanoğlu, tüm
yaşamı boyunca her zaman güzeli aramış ve estetik olanın peşinde koşmuştur.
Kavram olarak güzellik her ne kadar göreceli bir yapı gösterse de, özellikle
antik Grek sanatında Klasik Dönem olarak adlandırılan MÖ 490 – 330 aralığını
kapsayan süreçte, Grek filozofları ve heykeltıraşları tarafından fiziki manada
“matematiksel güzellik” olarak yorumlanıp; heykeltıraşlıkta çıplak insan
vücuduyla yansıtılmaya çalışılmıştır. Pythagorasçı düşünceye dayalı
matematiksel güzellik, ya da kısaca Eski Yunancada “Yasa, ölçü, kural” anlamına
gelen “Kanon”; heykeltraş Myron ile başlamış ancak asıl manasını Polykleitos ve
Lysippos’da bulmuştur. Sanatta “Kanonik Ölçü” mükemmelliğin yakalandığı en son
noktayı ifade eder. Praksiteles ve Skopas mükemmel güzelliği, fiziksel olmaktan
çok, içsel yapıyla yani, ruhsal özelliklerle ilişkilendirerek; estetik değeri
kabul edilmiş kanonik güzelliği, “ethos” ve “pothos” da aramışlardır. Bu
makalede de konunun anlaşılabilirliği bağlamında, öncelikli olarak Grek anıtsal
heykeltıraşlığının ortaya çıkış süreci kısaca anlatılmıştır. Ardından, ana
hatlarıyla kendine has bir çizgi kazanarak, zirveye ulaştığı Klasik Dönem’de
Grek Heykeltraşlığı’nın oluşumunu etkileyen felsefi akımlar, ön plana çıkan
belli başlı heykeltıraşlar, eserleri, bu eserlerde izlenebilen sanatsal
farklılık olguları, estetik arayışı ve kavramlar bir bütün halinde aktarılmaya
çalışılmıştır. Çalışma sonunda faydalanılan kaynaklar ile yine bu konu ile
ilgili ayrıntılı bilgilere yer verilmiş diğer yayınlar bir bütün halinde
verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kanon, estetik, Klasik Dönem, Grek heykeltıraşlığı, ethos

Kaynakça

• Başaran, C. (1995). “Antik Çağ Mimarisinde Estetik Anlatım”. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 1, 9-14.
• Boardman, J. (1985). Greek Sculpture: The Classical Period a Handbook. London: Thames and Hudson Ltd.
• Boardman, J. (1995). Greek Sculpture: The Late Classical Period and Sculpture in Colonies and Overseas a Handbook. London: Thames and Hudson Ltd.
• Boardman, J. (1998). Early Greek Vase Painting, Newyork: Thames and Hudson Ltd.
• Boardman, J. (2001). The History of The Greek Vases, London: Thames & Hudson.
• Boardman, J. (2005). Yunan Heykeli Klasik Dönem. (Çev.: G. Ergin) İstanbul: Homer Kitabevi. (1985).
• Boardman, J. (2014). Yunan Heykeli Geç Klasik Dönem. (Çev.: M. Peker) İstanbul: Homer Kitabevi. (1995).
• Boardman, j. (2016). Erken Yunan Vazo Ressamlığı. (Çev.: S. Eraltan) , İstanbul: Homer Kitabevi. (2001).
• Demiralp, D. (2008). “Sokrates Etiği ve Sanat”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, II (XLIX), 237-243.
• Friedell E. (2004). Antik Yunan’ın Kültür Tarihi. (Çev.: N. Aça) Ankara: Dost Kitabevi.
• Fuchs, W. (1969). Die Skuptur Der Griechen. Müchen: Hirmer Verlag.
• Hatzi, G. E. (2008). The Archaeological Museum of Olympia, Athens: OLKOS.
• Hersey, G. L. (2003). Cazibenin Evrimi. (Çev. R. G. Öğdül). İstanbul: Say Yayınları.
• Işık, F. (2012). “Büyük Yontu Sanatının İonia’da Başlangıcı”, Uygarlık Anadolu’da Doğdu, 61-70, İstanbul: Ege Yayınları. Kaltsas, N. (2002). Sculpture in the National Archaeological Museum, Athens, (Translation, D. Hardy), Los Angeles: The J. Paul Getty Museum Press.
• Kaltsas, N. (2007). The National Archaeological Museum, Athens: OLKOS.
• Kavuran, T., Dede, B. (2013). “Platon ve Aristotales’in Sanat Etiği, Estetik Kavramı ve Yansımaları”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi SANAT Dergisi, Sayı 23, 47-64.
• Kokkorou-Alevras, G. (2017). “4. The birthplace of Greek monumental sculpture revisited”, X. Charalambidou – C. Morgan (Ed.), Interpreting the Seventh Century BC Tradation and Innovation, (pp. 24-30). Oxford: Archaeopres Publishing Ltd.
• Kolonia, R. (2006). The Archaeological Museum of Delphi, Athens: OLKOS.
• Lullies, R. (1956), Griechische Plastik von den Anfängen bis zum Ausgang des Hellenismus, München: Hirmer Verlag,
• Richter, G. M. A. (1950). The Sculpture and Sculptors of the Greeks. Neew Haven and London: Yale University Press.
• Richter, G. M. A. (1959). A Handbook of Greek Art. Oxford: Phaidon Prees Ltd.
• Sennett, R. (2001). Ten ve Taş – Batı Uygarlığında Beden ve Teşhir. (Çev.: T. Birkan). İstanbul: Metis yayınları.
• Sevim, O., Hisarcıklılar, E., Feyzioğlu, N. (2012). “Bir Estetik Duyuş Analizi”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3 (2012-16), 41-57.
• Söylemez, M. (2017).“Estetik Metodolojisinde İlk Dönüşümler ve Kant, Hegel, Marx’ın Etkisi (The First Transformations in the Aesthetic Methodology, the Influence of Marx and Kant, Hegel)”, Art Sanat (İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı), 7 / 2017, 227-241.
• Tunalı, İ. (1989), Estetik, Remzi Kitabevi AŞ, İstanbul.
• Yıldırım, B. (2008), Batı Sanatında İnsan Bedeni ve Değişen Anlamı. (Yüksek Lisans Tezi) İstanbul: Marmara Üni. Eğitim Bilimleri Enstitüsü