DOBIRÇAN TÜRK AĞZINDA SES OLAYLARI

Yıl 2016, Sayı: 57, 1545 - 1565, 15.09.2016

Ergin Jable

Öz

Bu çalışmamızı daha önce Dobırçan’da yapmış olduğumuz derleme metinlerimizden örnekler tespit ederek oluşturmaya çalıştık. Çalışmamızın amacı hâlen çok canlı bir şekilde kullanılan Dobırçan Türk Ağzı’nın ses özellikleri içerisinde önemli bir yer teşkil eden ses olaylarını özel olarak ele almak ve bu ses olaylarını oluş biçimlerine göre gözler önüne sermektir. Rumeli Ağızları içerisinde özel bir yeri olan Dobırçan Türk Ağzı’nın ses olayları bakımından da özellik arz ettiğini, ortaya çıkan ses olaylarının Türk dilinin genel karakteri ve tarihî seyri çerçevesinde diğer lehçe, şive ve Anadolu Ağızları’nda meydana gelen ses olayları ile benzerlik ve farklılıklar ortaya koyduğunu görüyoruz. Bu çalışmanın kapsamını aşan bu yön bilahare başka çalışmalarda ele alınabilir. Ancak biz burada sadece Dobırçan Türk Ağzı’nın ses olaylarını ortaya koymaya çalıştık. Bu çalışma, sahada ses kayıt cihazıyla yapılan metin derlemesi, kayıtların çevriyazı alfabesiyle metne aktarılması ve metinde tespit edilen dil malzemesinin Ses Bilgisi bakımından incelemesi sonucunda elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Doburçan Türk ağzı, ses olayları, dişlileşme, damaklılaşma, dudaklılaşma

Kaynakça

• Akalın, M. (1988). Tarihi Türk şiveleri. Ankara.
• Aksoy, Ö. A. (1945). Gaziantep ağzı. İstanbul.
• Atalay, B. (1986). Divanü lugati’t – Türk dizini IV. Ankara.
• Banguoğlu, T. (1986). Türkçe’nin grameri. Ankara.
• Caferoğlu, A. (1940). Doğu illerimiz ağızlarından toplamalar. İstanbul.
• Caferoğlu, A. (1943). Anadolu ağızlarından toplamalar. İstanbul.
• Caferoğlu, A. (1943). Orta Anadolu ağızlarından derlemeler. İstanbul.
• Caferoğlu, A. (1944). Sivas ve Tokat illeri ağızlarından derlemeler. İstanbul.
• Caferoğlu, A. (1945). Güneydoğu illerimiz ağızlarından toplamalar. İstanbul.
• Caferoğlu, A. (1946). Kuzeydoğu illerimiz ağızlarından toplamalar. İstanbul.
• Caferoğlu, A. (1951). Anadolu illeri ağızlarından derlemeler. İstanbul.
• Caferoğlu, A. (1960). Anadolu ve Rumeli ağızlarının bugünkü durumu. VII. T. D. Kurultayında Okunan Bilimsel Bildiriler, Ankara: TDK.
• Caferoğlu, A. (1964). Anadolu ve Rumeli ağızları ünlü değişmeleri. Ankara: TDK.
• Caferoğlu, A. (1964). Anadolu ve Rumeli ağızlarında ünlü değişmeleri. TDAY.
• Dallı, H. (1978). Kuzey – Doğu Bulgaristan Türk ağızları üzerine araştırmalar. Ankara: TDK.
• Dallı, H. (1991). Kuzeydoğu Bulgaristan Türk ağızları üzerine araştırmalar. Ankara.
• Dindar, M. (1981). Doburçan lehçesiyle söylenen halk masallar. Priştine.
• Ercilasun, A. B. (1963). Kars ili ağızları. Ankara.
• Ergin, M. (1981). Türk dil bilgisi. İstanbul.
• Gabain, A. V. (1978). Eski Türkçe’nin grameri. (Çev. Prof. Dr. M. Akalın). Ankara.
• Gemalmaz, E. (1978). Erzurum ili ağızları. Erzurum.
• Gülensoy, T. (1981). Anadolu ve Rumeli ağızları bibliyografyası. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Gülensoy, T. (1987). Rumeli ağızlarının ses bilgisi üzerine bir deneme. Ankara.
• Gülensoy, T. (1988). Kütahya ve yöresi ağızları. Ankara.
• Gyula, N. (1956). Zur Einleintung der Türkischen Mundarten Bulgariens. Sofia.
• Hacıeminoğlu, N. (1984). Türk dilinde fiiller. İstanbul.
• Hazai, G. (1960). Beitrage zur kenntnis der Turkischen mundarten mazedoniens. Rocznik Orientalityczny, XXII-2.
• Hazai, G. (1960). Rumeli ağızlarının tarihi üzerine. TDAY-B, Ankara: TDK.
• Hazai, G. (1963). Rumeli ağızları tarihinin iki kaynağı üzerine. Ankara: TDK.
• İbrahim, N. (1997). Cümle bilgisi. Sesler, Üsküp.
• İbrahim, N. (1997). Vrapçiş’te ve çevresi Türk ağzı (Makedonya). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: A. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Janos, E. (1960). Dinler (Makedonya) Türk ağzı. Ankara: TDK.
• Janos, E. (1962). Kumanova Türk ağzı. TDKY, Nemeth Armağanı, Ankara.
• Kakuk, S. (1972). Le dialect Turc d’Ohriden Macédonie, acta orientalia. Academia e Scientarum Hungaricae, Tomus XXVI/2-3.
• Kalay, E. (1998). Edirne ili ağızları. Ankara.
• Kaleşi, H. (1962). Prizren kao kulturni centar za vreme Turskog perioda. Gjurmime Albanologjike, Priştine.
• Karahan, L.(1996). Anadolu ağızlarının sınıflandırılması. Ankara.
• Katona, K. L. (1969). Le dialecte Turc de la Macédonie de l’ouest. Ankara: TDK.
• Kaya, G. (1986). Yugoslavya Türk halkı yazınına gerçekçi bir bakış. Priştine: Tan Yayınevi.
• Korkmaz, Z. (1953). Güney – Batı Anadolu ağızları Batı Anadolu ağızlarında asli vokal uzunlukları hakkında. Ankara: TDAY.
• Korkmaz, Z. (1977). Nevşehir ve yöresi ağızları. Ankara.
• Kowalski, T. (1926). Osmanisch-Turkische volkslieder aus Mazedonien. WZKM, XXXIII.
• Kowalski, T. (1987). Zagadki ludowe Tureckie (Enigmes popularies turques): Prace komisiji oriental istyezny polskiej akademi umeiejetnosci. Ankara.
• Mansuroğlu, M. (1960). Edirne ağzında yapı, anlam, deyim ve söz dizimi özellikleri. Ankara: TDA Yıllığı.
• Morina, İ. (1985). Mamuşa ağzının fonetik özellikleri. ÇEVREN, XII / 49, Priştine.
• Morina, İ. (1985). Mamuşa ağzının morfolojik özellikleri. ÇEVREN, XII / 50, Priştine.
• Morina, İ. (1985). Mamuşa Türk halkı ağzı üzerinde dil araştırması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Oktay, A. (2001). Resne ve çevresi Türk ağızların fonetik ve sözlük özellikleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Üsküp: Kiril ve Metodik Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
• Şanlı, C. (1990). Kırklareli ili merkez ilçe köyleri ağızları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
• Tuna, O. N. (1987). Türk dilbilgisi fonetik ve morfoloji. Malatya.
• Tunalıgil, K. C. (1987). Mamuşa Türk ağzı ve özellikleri. XIV / 61, Priştine.
• Turan, Z. (2006). Fonetik ve morfoloji ders notları. Sakarya.
• Yenibal, S. (1974). Kırklareli ağzı ve hususiyetleri. İ. Ü. Edb. Fak. Mezuniyet Tezi.
• Yusuf, S. (1974). Prizren Türkçesinde kimi yabancı ögeler. Priştine.
• Yusuf, S. (1984). Arnavutçadan Prizren Türkçesine aktarmalar. Priştine.
• Yusuf, S. (1984). Dil çalışmaları. Priştine: Tan Yayınevi.
• http://tr.wikipedia.org/wiki/Doburçan,_Kosova
• http://www.kosovaport.com/doburcanda-turkce-egitimde-tehlikeli-gidisat/