NAZÎM YAHYA’NIN BİR AŞK HİKÂYESİ: “DÂSTÂN-I HECR Ü VİSÂL”

Yıl 2016, Sayı: 57, 1663 - 1700, 15.09.2016

İsmail Yıldırım

Öz

XVIII. asır şairlerinden Nazîm Yahya (ö. 1727) Klâsik Türk edebiyatı dairesinde yetişmiş, devrinin önde gelen simalarından birisidir. İstanbul’un Kumkapı semtinde doğan şairin asıl adı Yahya’dır. Şair aynı mahlası kullananlardan ayırt edilmek için Nazîm Yahya Çelebi ismiyle anılmıştır. Arapça ve Farsça’yı iyi bilen şair, özellikle musikî alanında devrinin önde gelen musikîşinaslarından biridir. Ayrıca, Divan şiirinde çok na’t yazan şairler arasında yer alan Nazîm’in tek eseri, beş ayrı divandan oluşan Divan-ı Belâgat-unvân-ı Nazîm’idir. Söz konusu Divan, klâsik edebiyatımızın en hacimli divanlarından birisidir.
Şairin Dâstân-ı Hecr ü Visâl adlı mesnevisi, 1668 tarihinde tamamladığı birinci divanında yer almakta ve 160 beyitten meydana gelmektedir. Sade ve akıcı bir üslûpla kaleme alınan mesnevide genel olarak; Hecr ve Visâl’in aşkı, rakiplerin bu aşka olan tahammülsüzlükleri, iki sevgilinin ayrılması ve âşığın başından geçen maceraları konu edinmektedir. Hikâye, klâsik mesnevi tarzı tertip ve hususiyetlerini içerisinde barındırmakta; başından sonuna tahkiyevî anlatımın esrarengiz havası içinde geçmektedir. Ayrıca mesnevi içerisinde konunun akışına uygun ve tekdüzeliği kırmak maksadıyla kaleme alınan bir gazel, bir de rubaî bulunmaktadır. Bu çalışmada önce Nazîm Yahya’nın hayatı ve edebî şahsiyeti hakkında bilgi verilecek; sonra yukarıda adı geçen hikâye incelenerek mesnevinin transkribe edilmiş metni sunulacaktır.

Kaynakça

• Aktaş, Ş. (2015). Anlatma esasına bağlı edebî metinlerin tahlili. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Aktaş, Ş. (2005). Roman sanatı ve roman incelemesine giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Akün, Ö. F. (2013). Divan edebiyatı. İstanbul: İsam Yayınları.
• Arslan, M. (2007). Türk edebiyatı’nda hamse, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 5(9).
• Asya, A. N. (1976), Rubâiyyât-ı Ârif-I. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Ateş, A. (1971). Mesnevi. İslâm ansiklopedisi C 8, İstanbul: MEB Yayınları.
• Ayan, H. (1979). Divan edebiyatında hamseler. AÜ Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi (Ahmed Caferoğlu Özel Sayısı).
• Ayan, H. (2011). Leylâ vü Mecnûn. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Behar, C. (2010). Şeyhülislâm’ın müziği 18. yüzyılda Osmanlı/Türk musikisi ve Şeyhülislâm Es’ad Efendi’nin Atrabü’l-Âsâr’ı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bursalı Mehmed Tâhir (2009). Osmanlı Müellifleri I-II-III. (haz. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatçı). Ankara: Bizim Büro Yayınevi.
• Çağlıişlek, A. (1991). Yahya Nazîm Divanı II (İnceleme-Metin). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çapan, P. (2005). Tezkire-i Safâyî. Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları.
• Çelebioğlu, Â. (1999). Türk edebiyatında mesnevi [XV. Yüzyıla Kadar]. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Çetin, N. (2009). Roman çözümleme yöntemi. Ankara: Öncü Kitap.
• Demirci, K. (2001). Kafdağı. DİA C. 24, İstanbul: TDV Yayınları.
• Dilçin, C. (1991). Fuzulî’nin bir gazelinin şerhi ve yapısal yönden incelenmesi. Türkoloji Dergisi. C. 9, S. 1.
• Doğan, NUR M. (2002). Hüsn ü aşk. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Eliaçık, M. (2005). Edebiyat tarihimize ışık tutan bir eser: Atâ Tarihinin 4-5. Ciltleri. İlmî Araştırmalar, 20.
• Ertürk, Ş. K. (1996). Yahya Nazîm Divanı V (İnceleme-Metin). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gümüş, N. (1992). Yahya Nazîm Divanı I (İnceleme-Metin). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İnce, A. (2005). Tezkiretü’ş-Şuarâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları.
• İpekten, H. (2010). Nazîm şekilleri ve aruz. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kam, R. F. (1933). Bestegâr Şair Nazîm. İstanbul: Hilâl Matbaası.
• Kartal, A. (2013). Doğu’nun uzun hikâyesi Türk edebiyatında mesnevi. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Kurban, A. (1992). Yahya Nazîm Divanı IV (İnceleme-Metin). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kurnaz, C. (2013). Ahmet Talat Onay, açıklamalı divan şiiri sözlüğü. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Kutlar Oğuz, F. S. (2014). Mehmed Nebîl Bey ve Hicr ü Visâl’i. Turkish Studies, 9(12).
• Küçükaşcı, M. S. (2013). Zemzem. DİA C 44, İstanbul: TDV Yayınları.
• Onur, N. (1991). Hamdi, Yûsuf u Züleyhâ. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özalp, N. (1986). Türk mûsikîsi tarihi. Ankara: MEB Yayınları.
• Pala, İ. (1991). Ankâ (Edebiyat). DİA C 3, İstanbul: TDV Yayınları.
• Pala, İ. (2012). Ansiklopedik divan şiiri sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Selçuk, B. (2008). Divan şiirindeki ses ve ahenkle ilgili sanatlara genel bir bakış. Ulusal Eski Türk Edebiyatı Sempozyumu, Adıyaman.
• Şentürk, A. A. (2002). XVI. asra kadar Anadolu sahası mesnevilerinde edebî tasvirler. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Şimşek, M. (2007). Yahya Nazîm Divanı III (İnceleme-Metin), Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tekin, M. (2007). Roman sanatı. Ankara: Hece Yayınları.
• Uzun, M. (1991). Aşk (Edebiyat, Kültür ve Sanat). DİA C 4, İstanbul: TDV Yayınları.
• Uzun, M. (2009). Sidretü’l-müntehâ (Edebiyat). DİA C 37, İstanbul: TDV Yayınları.
• Uzun, M. (2012). Tûbâ (Kültür ve Edebiyat). DİA C 41, İstanbul: TDV Yayınları.
• Uzun, M.-ÖZCAN, N. (2006). Nazîm. DİA C 32, İstanbul: TDV Yayınları.
• Ünver, İ. (1986). Mesnevi. Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), 415-416- 417/Temmuz-Ağustos-Eylül, Ankara.
• Yahya Nazîm (1257). Divan-ı Belâgat-unvân-ı Nazîm. İstanbul: Takvîm-i Vakâyi’ Matbaası.
• Yazıcı, T. ve Kurnaz, C. (1997). Hamse. DİA C. 15, İstanbul: TDV Yayınları.