E. G. BROWNE’IN HATIRALARINDA DOĞU SEYAHATİ (Trabzon-Erzurum-Doğubeyazıt)

Yıl 2005, Cilt: 12 Sayı: 28, 321 - 350, 27.02.2010

Hasan Çiftçi Hasan Çiftçi

Öz

E. G. Browne (1862-1926), Doğu dilleri, edebiyatları ve
kültürleri hakkında birçok eser ve makâle kaleme almış ünlü
bir İngiliz şarkiyatçısıdır. Onun Doğuya ilgisi Osmanlı Türk-
çesi’yle başlar fakat daha çok Fars edebiyat ve kültürü üzerinde
yoğunlaşır. Araştırmalarda bulunmak ve edebiyat çevreleriyle
görüşmek üzere 1887’de İran’a gitmek ister. Bu nedenle
ilkin gemiyle Trabzon’a gelir (4 Ekim 1987). Birkaç
gün orada kaldıktan sonra at sırtında sekiz günlük bir yolculuğun
ardından Erzurum’a geçer (14 Ekim 1987). İki gün
sonra (17 Ekim) Erzurum’dan ayrılır ve 24 Ekim 1887’de
İran topraklarına girer. O sırada A Year amongst the
Persians (İran’da Bir Yıl) adlı seyahatnâmesini yazar. Ancak
bu seyahatnâmenin bir bölümü Türkiye ve özellikle Trabzon,
Erzurum ve Doğubeyazıt ile ilgili seyahatte tuttuğu notlardan
oluşur. Bu yazı da Browne’ın kaydettiği Türkiye hakkındaki
söz konusu notlarla ilgilidir. Bununla birlikte ilk başta, onun,
XIX. yüzyıl sonlarında bazı Avrupa ülkelerinin Türkçe, Fars-
ça ve Arapça ile ilgili politikaları hakkındaki gözlemleri verilmeye
çalışılacaktır.