TÜRKÇE YER ADLARININ YAPISI ÜZERİNE / Dealing With the Structure of Turkish Place Names

Yıl 2007, Cilt: 14 Sayı: 32, - , 28.02.2010

İbrahim Şahin

Öz

ÖZET
Yer adı bilimi her türlü yer adını köken, anlam ve yapı bakımından araştıran bilim dalıdır. Türkçe yer adlarının yapısı bugüne kadar yeterince çalışılmamıştır. Belirli bir ülkenin ya da bölgenin yer adları üzerine yapılan çalışmalarda ise; yer adları içinde bulundurduğu kelime sayısı dikkate alınarak incelenmiştir.
Yer adı bilimi araştırmaları, yer adlarının da diğer kelimelerle aynı özelliğe sahip olduğunu göstermiştir. Sıradan kelimeler gibi onlar da bir anlama sahip olup dilin fonetik, morfolojik kurallarına uymaktadır. Bu sebeple yer adlarının kelime sayısı esas alınarak incelenmesi doğru bir yaklaşım değildir. Bunun yerine Türkçe yer adlarının “basit yapılı”, “türemiş yapılı” ve “birleşik yapılı” olarak değerlendirilmesi daha doğru olacaktır.
Eski Türkçe dönemi eserlerinde geçen yer adlarının ve çağdaş Türk lehçelerindeki yer adlarının birlikte ele alındığı bu makale sonucunda Türkçe yer adlarının gramer yapısında geçmişten bugüne önemli bir değişimin yaşanmadığı tespit edilmiştir. Bu durum Türkçe yer adlarının henüz Eski Türkçe döneminde sağlam bir yapıya kavuştuğunun göstergesidir.

Anahtar kelimeler: yer adı bilimi, Türkçe yer adları, yer adlarının yapısı, basit, birleşik ve türemiş yer adları.

 

ABSTRACT
Toponymy is the science of researching roots of the location names, their meanings and linguistic structures. Turkic location names have not been studied and researched sufficiently. Research done in certain countries and regions appear to have utilized a method relying on the count of words or syllables contained in location names.
Toponymy investigations have shown that location names carry the same characteristics as other words. Like ordinary words, these also exhibit unique meanings and fit the phonetic and morphologic rules. For this reason alone, the investigation of location names on the basis of word or syllables count is not a correct approach. Instead, in investigating Turkic location names, it appears to be a more effective method to utilize “simplex structure”, “derived(derivative) structure” and “combinatorial(integrated) structure” basis.

Location names indicated in the works of Ancient Turkic period and contemporary Turkic dialects, when taken together, indicates that a significant change has not occurred since the earliest periods to our current era. This article concludes that Turkic location names have reached a strong linguistic character and structure during the earliest known periods of history.

Key Words:Toponymy, Turkic toponyms, ancient toponyms, toponyms’ grammatical structures, simplex, derived, combinatorial.

Anahtar Kelimeler

-