BİR ÖLÜMÜN YANKILARI VE YAHYÂ BEY MERSİYESİ

Yıl 2007, Cilt: 14 Sayı: 33, 69 - 80, 28.02.2010

Gencay Zavotçu Gencay Zavotçu

Öz

Şehzâde Mustafa, ölümü Türk tarihinde büyük yankı uyandıran
az sayıdaki kişilerden biridir. Kardeşleri arasında yaşça büyük olan
şehzâdenin babasından sonra Osmanlı tahtının en güçlü adayı oluşu,
Kânûnî Sultan Süleymân’ın Rus asıllı eşi Hürrem Sultan’ın
kıskançlık ve düşmanlık duygularını kabartır. Oğullarından
Bayezîd’in hükümdar olmasını isteyen Hürrem Sultan, Sadrazam
Rüstem Paşa ile birlikte yaptığı plan sonucu baba ile oğulun arasını
açar ve Şehzâde’nin Kânûnî Sultan Süleymân tarafından
öldürülmesine neden olurlar. Şehzâde Mustafa’nın öldürülmesi
yeniçeriler, aydın kesim ve halk arasında büyük bir üzüntüye yol
açar. Şairler Şehzâde Mustafa’nın öldürülmesi üzerine mersiyeler
yazarlar. Bu mersiyeler içerisinde en çok yankı uyandıranı ise Yahyâ
Beğ’in yazdığı mersiye olur. Yahyâ Beğ yazdığı mersiyede Sadrazam
Rüstem Paşa’yı (ve dolaylı olarak Kânûnî Sultan Süleymân’ı)
suçlayıcı ifadelere yer verir ve şiiri ile halkın duygularına tercüman
olur.

Anahtar Kelimeler

Şehzâde Mustafa, Kânûnî Sultan Süleymân, Rüstem Paşa, Yahyâ Beğ, mersiye

Kaynakça

• BANARLI, Nihâd Sâmi; Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, MEB Yay., C. 1, İstanbul 1998.
• ÇELEBİOĞLU, Âmil; Kânûnî Sultan Süleyman Devri Türk Edebiyatı, M.E.B. Yay., İstanbul 1994, s.78, 79.
• Fuzûlî Divanı Şerhi; Haz.:Ali Nihad Tarlan, Kültür ve Türizm Bakanlığı Yay., C.I, Ank. 1985.
• Fuzûlî Dîvânı; Haz.:Kenan Akyüz, Süheyl Beken, Sedit Yüksel, Müjgan Cunbur, Akçağ Yay., Ankara 1990.
• Fuzulî; Leylâ vü Mecnûn, Haz.: Hüseyin Ayan, dergâh yay., İst. 1981, s.70.
• Hayâlî Divanı; Haz.: A. Nihat Tarlan, Akçağ Yay., Ankara 1992, s.247248.
• Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı; Haz.: Mustafa İsen, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara 1994.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ; Yahyâ Beğ’in Şehzâde Mustafa Mersiyesi yahut Kanunî Hicviyesi, Enderun Kitabevi, 1. bsk., İstanbul 1998.
• ___________________; Osmanlı Şiiri Antolojisi, YKY, 2. bsk., İstanbul 2004.
• Uluslararası Türk Kültüründe Ölüm Sempozyumu, Marmara Üni. Türkiyat Arş. ve Uyg. Mrk. Md., Marmara Üni. Fen-Ed. Fak. Dek. Toplantı Sal., 25 Kasım 2004, 14.30.)
• ÜZGÖR, Tahir; Fehîm-i Kadîm, Hayatı, Sanatı, Dîvân’ı ve Metnin Bugünkü Türkçesi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ank. 1991, s.66-70.
• UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı; Büyük Osmanlı Tarihi, (İstanbul’un Fethi’nden Kânûnî Sultan Süleymân’ın Ölümüne Kadar), TTK Yay., 7. bsk., Ank., s.402, 403 (Veliyüddîn Efendi Ktp., Nu.: 2735’teki Münşe’ât Mecmû‘ası’ndan naklen).
• Yahya Bey, Dîvân-Tenkidli bsm., Haz.: Dr. Mehmed Çavuşoğlu, İÜ Ed. Fak. Yay., İstanbul 1977.
• Yahyâ Bey; Dîvân, Haz.: Mehmed Çavuşoğlu, İÜ Ed. Fak. Yay., No.: 2233, İst. 1977, s.505.