AZERBAYCAN, İRAN VE TÜRKİYE TÜRK HALK HİKÂYELERİNDE ERZURUM

Yıl 2007, Cilt: 14 Sayı: 33, 97 - 131, 28.02.2010

Ali Kafkasyalı

Öz

Türk halk hikâyelerinde mekân unsuru olarak şehirlerin, bu
cümleden olarak Erzurum şehrinin önemli bir yeri vardır. Bazı halk
hikâyelerinde ad, sıfat olarak görev alan Erzurum, bazı halk
hikâyelerinde ise birçok yönü ile anlatılmıştır. Türk halk
hikâyelerinden olan ve Azerbaycan, İran ve Türkiye’de çeşitli
varyantları bulunan “Garip ile Şahsanem”, “Kerem ile Aslı” ve
“Köroğlu” hikâyelerinde hem mekân olarak, hem de coğrafî, kültürel,
sosyal, ekonomik, demografik özellikleri ile çok geniş yer
almaktadır. Bu yönüyle Azerbaycan, İran ve Türkiye Türk halk
hikâyelerinde Erzurum’un önemli bir yerinin olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, Türk halk hikâyeleri, Halk hikâyelerinde Erzurum

Kaynakça

• A¾UNDOV, Ehliman, Azerbaycan Dastanları, I-V, Azerbaycan SSR Élmler Akadémiyası Neşriyyatı, Bakı, 1966.
• ALPTEKİN, Ali Berat, Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Akçağ Yay., Ankara, 1997.
• ARTUN, Erman, Günümüzde Adana Âşıklık Geleneği (1966-1996) ve Âşık Feymanî, Adana İl Kültür Müdürlüğü Yay., Adana, 1996.
• ASLAN, Ensar, Halkbilimi Araştırmaları I, Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Yay., Diyarbakır, 2003.
• BALİ, Muhan, Ercişli Emrah ile Selvi Han Hikâyesi Varyantlarının Tesbiti ve Halk Hikâyeciliği Bakımından Önemi, Atatürk Üniversitesi Yay., Ankara, 1973.
• BORATAV, Pertev Naili, Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, Adam Yay., İstanbul, 1988.
• CEMİLOĞLU, Mustafa, “Halk Hikâyeciliği ve Hikâyelerin Yazıya Aktarılması Problemleri”, Uluslararası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2002.
• ÇELİK, Ali, “Âşık Sümmanî’nin Şiirlerinde Yapı ve Şekil Özellikleri”, Türk Halk Kültürü Araştırmaları 1993, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1993, s. 25-38.
• ÇİFTÇİ, Hasan, “E. G. Browne’in Hatıralarında Doğu Seyahati (TrabzonErzurum-Doğubeyazıt)”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 28, Erzurum, 2005.
• DARKOT, Besim, “Erzurum” mad., İslâm Ansiklopedisi, M.E.B. Yay., İstanbul, 1977.
• DUYMAZ, Ali, Kerem ile Aslı Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2001.
• DUYMAZ, Ali, Kerem ile Aslı Hikâyesi, T.C. Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 2001.
• DÜZGÜN, Dilaver, Erzurum’da Kahvehaneler ve Âşık Kahvehanesi Geleneği, Ankara, 2005.
• Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî, İbn Battûta Seyahatnâmesi I-II, trc.: A. S. Aykut, YKY Yay., İstanbul, 2005.
• EKİCİ, Metin, Dede Korkut Hikâyeleri Tesiri ile Teşekkül Eden Halk Hikâyeleri, Ankara, 1995.
• ELÇİN, Şükrü, Kerem ile Aslı Hikâyesi, Akçağ Yay., Ankara, 2000.
• ERGİNER, Gürbüz, “Halk ve Edebiyat, Uluslararası Türk Halk Edebiyatı Semineri”, 7-9 Mayıs 1983, Uğur Ofset, Eskişehir, 1983.
• Esli ve Kerem,Yayımlayanı yok, Bünyad Kitab{ane-i Firdevsî, ty.Tebriz .
• FERZELİYEV, T - ABBASOV, İ, Azerbaycan Klasik Edebiyyatı Kitap{anası, Élm Neşriyatı, Bakı, 1982.
• GÜNAY, Umay, Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara, 1986.
• GÜNEY, Eflatun Cem, Âşık Garip, Doğan Kardeş Yay., İstanbul, 1950.
• GÜNEY, Eflatun Cem, Kerem ile Aslı, Varlık Yayınları, İstanbul, 1959.
• GÜZEL, Abdurrahman - TORUN, Ali, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Akçağ Yay., Ankara, 2003.
• GÜZEL, Abdurrahman, “Türk Halk Biliminde Coğrafi Metod”, III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi, Bildiriler-Genel Konular, Kültür Bakanlığı, C.I, Ankara, 1986, s.131-137.
• Jean - Baptiste Tavernier, Tavernier Seyahatnamesi, Editör: Stefanos Yerasimos, trc.: Teoman Tunçdoğan, Kitap Yay., İstanbul, 2006.
• KAFKASYALI, Ali, Âşık Murat Çobanoğlu, Hayatı-Sanatı-Eserleri, Ankara, 1998.
• KAFKASYALI, Ali, İran Türk Edebiyatı Antolojisi I-VI, Atatürk Üniversitesi Yay., Erz., 2002.
• KAFKASYALI, Ali, Mikâyıl Azaflı, Hayatı-Sanatı-Eserleri, Erzurum, 1996.
• KAPLAN, M.- AKALIN, M.- BALİ, M., Köroğlu Destanı, Anlatan: Behçet Mahir, Atatürk Ün. Yay., Ankara, 1973.
• KARABEKİR, Kâzım, Birinci Cihan Harbini Nasıl İdare Ettik? Erzincan ve Erzurum'un Kurtuluşu 3, Emre Yay., İstkanbul, 2000.
• KARADAĞ, Metin, Türk Halk Edebiyatı Anlatı Türleri, Ürün Yay., Ankara, 2004.
• KARADAĞ, Muzaffer, Iğdırlı Hasan Turan’dan Derlenmiş Beş Hikâye, Erzurum, 1975.
• KAYA, Doğan, Sivas’ta Âşıklık Geleneği ve Âşık Ruhsatî, Sivas, 1994. Marko Polo'nun Geziler Kitabı, trc.: Ömer Güngüren, Yol Yay., İstanbul, 1985.
• Mehmet Zıllıoğlu Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Üçdal Neşriyat, İstanbul 1966.
• OĞUZ, M. Ö.-EKİCİ, M.-AÇA, M.-ARSLAN, M.-DÜZGÜN, D.- AKKARPINAR, B.R.-EKER, G.Ü.- ERCAN, A.M.-ÖZKAN, T.S., Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Grafiker Yay., Ankara 2004.
• OĞUZ, M. Öcal, “Azerbaycan ve Türkiye Sahasında Âşık Edebiyatının XVII.
• Yüzyılı”, V. Milletlerarası Folklor Kongresi, Halk Edebiyatı cildi, Kültür Bakanlığı HAGEM Yayını, Ankara 1996.
• ÖZTUNA, Yılmaz, Büyük Türkiye Tarihi, Ötüken Yay., Ankara, 1978.
• PUŞKİN, Aleksandr, Erzurum Yolculuğu, trc.: A. Behramoğlu, Cumhuriyet Yay., Ankara, 1999.
• Ruj Gonzales de Clavijo, Timur Devrinde Semerkand’a Seyahat, trc.: Ö. Rıza Doğrul, Nakışlar Yay., İstanbul, 1975.
• SAKAOĞLU, Saim, ALPTEKİN, Ali Berat, SAKAOĞLU, Yurdanur, ŞİMŞEK, Esma, Meddah Behçet Mahir’in Bütün Hikâyeleri , I-II, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 1997.
• SAKAOĞLU, Saim, Asuman ile Zeycan Hikâyesi, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (5) Ekim 1972, s. 51-81.
• SEYİDOĞLU, Bilge, Erzurum’un Manevi Sahipleri, Belde ve Belediyemiz Gazetesi, Haziran- Temmuz, 1988.
• SEZEN, Lütfi, Erzurum Şehir Folkloru, Er-Vak Yay., Erzurum, 1994.
• SİRUS, Külliyat-ı Dastan-ı Köroğlu, Tenzim: Sirus, Tebriz, 1345/1967.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi, Beş Şehir, Dergâh Yay., İstanbu,l 1992.