MODERN ELEŞTİRİ KURAMLARI VE MEHMET KAPLAN’IN ŞİİR TAHLİL METODU

Yıl 2007, Cilt: 14 Sayı: 34, 139 - 155, 28.02.2010

A. Mecit Canatak

Öz

Edebî eserin analizi çok yönlü bir faaliyettir. Bu faaliyet
anlamlandırma, yorumlama, eserin üretildiği dönemin toplumsal
ve kültürel yapısını belirleme vs. gibi esaslara dayanır. Mehmet
Kaplan da edebî eseri sosyal hayatın yansıması olarak algılar.
Ancak onun tahlil metodunun özünde edebî eser her şeyden
önce estetik bir yapıdır. Bu yapı ise tek başına yeterli değildir.
Edebî eserin üretildiği devir ve nesil, sanatkârın hayatı ve muhiti
eserin anlaşılmasında etkin rol oynar. Kaplan’ın devir-şahsiyeteser
esasına dayanan metodu, başta edebî eseri kendi içerisinde
estetik bir yapı olarak kabul eden Rus Formalizmi, Yapısalcılık,
Yeni Eleştiri, Arşetipçi Eleştiri, İzlenimcilik, Duygusal Etki
Kuramı ile eseri devir-şahsiyetle birlikte tarafsız incelemeyi esas
alan Tarihsel Eleştiri, Sosyolojik Eleştiri, Psikanalist Yöntem,
Yansıtma Kuramı ve Metinler Arası İlişkiler Kuramı olmak
üzere pek çok eleştiri kuramının özellikleriyle benzerlikler arz
eder.

Anahtar Kelimeler

Türk Edebiyatı-Mehmet Kaplan-Şiir Tahlili-Metin Tahlili-Eleştiri Kuramları

Kaynakça

• AYTAÇ, Gürsel, Genel Edebiyat Bilimi, Papirüs Yayınları, İstanbul 1999.
• CARLONİ, J.C. / FİLLOUX, J.C., Eleştiri Kuramları, Çev: Tahsin Yücel, Gelişim Yayınları, İstanbul 1995.
• ERDOĞAN, Mehmet, “Eleştiri Geleneği ve Modern Eleştiri Yöntemleri”, Atlılar, Eylül-Kasım 2000.
• FREUD, Sigmund, Psikanaliz Üzerine, Çev: Avni Öneş, Say Yayınları, İstanbul 1989.
• FREUD-JUNG-ADLER, Psikanaliz Açısından Edebiyat, (Çev: Selahattin Hilav), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 1981.
• HOVE, İrving, “Freudist Eleştiri’’, Çev: Talat Sait Hamlan, Türk Dili Dergisi, Eleştiri Özel Sayısı I, s.688-690.
• KAPLAN, Mehmet, Hikâye Tahlilleri, Dergâh Yayınları, 3.bsk., İstanbul 1986.
• ________________, Şiir Tahlilleri I, Dergâh Yayınları, 11.bsk., İstanbul 1981.
• ________________, Şiir Tahlilleri II, Dergâh Yayınları, 5. bsk., İstanbul 1992.
• ________________, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I, 3.bsk., Dergâh Yayınları, İstanbul 1995.
• KERMAN, Zeynep – Enginün, İnci, Mehmet Kaplan’ın Hayatı ve Eserleri, Dergâh Yayınları, İstanbul 2000.
• MICHAUD, Guy, ‘”Bir Disiplin Olarak Edebiyat Sosyolojisinin Kurulması’’, Çev: Hilmi Uçan (Edebiyat Sosyolojisi, Editör: Köksal Alver), Hece Yayınları, Ankara 2004.
• MORAN, Berna, Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İletişim Yayınları, 11.b., İstanbul 2003.
• NOBLE, Trevor, “Edebiyat ve Sosyoloji”, Çev: Nurettin Çalışkan (Edebiyat Sosyolojisi, Editör: -Köksal Alver), Hece Yayınları, Ankara 2004.
• ÖNAL, Mehmet, En Uzun Asrın Hikâyesi, Akçağ Yayınları, Ankara 1999.
• YÜCEL, Tahsin, ‘’Yapısal Eleştiri’’, Türk Dili Dergisi, Eleştiri Özel Sayısı II, nr.234, Mart 1971 s.422-425.
• “Yapısalcılık(Structuralisme)”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, Dergâh Yayınları, c.8, s.558-559.
• WELLEK, Rene – WARREN, A., Edebiyat Biliminin Temelleri, Çev: Ahmet Edip Uysal, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1983.