TÜRK TOPLUMUNDA HIDRELLEZ - II

Yıl 2007, Cilt: 14 Sayı: 35, 251 - 284, 28.02.2010

Alaattin Uca

Öz

Hıdırellez, Türk Dünyasında kutlanan ilk yaz bayramlarından
biridir. Kaynağı çok eskilere dayanır. Bu bayrama Anadolu’da ve
Anadolu dışında Türk halkı büyük ilgi gösterir. Birçok gelenek ve
görenek bu vesileyle yaşatılır. Dolayısıyla Hıdırellez, Türk toplumunu
canlandıran, birlik ve beraberliği pekiştiren bir olgudur.

Kaynakça

• AKALIN, L.Sami, “Türk Âile Adları”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Kasım 1997, S.131.
• AKAY, İ.Hakkı, Balıkesir Halkiyatı, Balıkesir, 1942, C.1.
• AKÇAY, İlhan, “Keban Barajının Meydana Getirdiği Göl Sahası İçinde Kalacak Olan Türk Eserleri Üzerinde Yerinde Yapılan Bir Araştırma”, Türk Kültürü, Ağustos 1966, Yıl.4, S.46.
• AKÇORA, Ergünöz, “Kazakistan’da Nevruz Bayramı”, Türk Dünyasında Nevruz Üçüncü Uluslar arası Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara, 2000. Akit, 8.5.2001.
• AKKAYA, Suzan, “Sakarya’nın Pamukova İlçesinde Yapılan Pilav Törenleri”, Halk Kültürü 1985/I, (Yayına Hazırlayan: Sabri Koz), İstanbul, 1985.
• Özdemir, “Eğlence Kavramı ve Hıdırellez Kutlamaları”, s.31,32,33,35,37.
• Uzundere, “Nevruz ve Ergenekon Kültürü”, s.19.
• Nesrin Sarıahmetoğlu, “Karabağ” Savaşının Nevruz Kutlamalarına Tesiri”, Azerbaycan, Mart
• Nisan 1998, S.320. s.21.
• M.Fuad Köprülü, Edebiyat Araştırmaları, İstanbul, 1989, s.51.
• AKKAYA, Taylan – Mehmet AYDIN, Ertuğrul Gazi’den Bugüne Söğüt, İstanbul, 1983.
• AKSAKAL, Ali, “Türk Kültüründe ”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Temmuz 1990, Yıl.4, S.43.
• ALP, Münevver, “İstanbul’da Eski ler”, Türk Folklor Araştırmaları, Haziran 1974, Yıl.25, C.25, S.299.
• ALTINER, Avni, “Soma Tarhala Köyünde Kiraz Bayramı”, Gediz, Manisa 1940, S.38.
• ALTINER, Avni, “Soma’nın Bir Esnaf Köyü: Tarhala”, Ülkü, 1944, C.5, S.55.
• ALTUN, Ara, “Hıdırlık Mescidi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1998, C.17.
• ALUS, Sermet Muhtar, “Rûz-u Hızır”, Türk Folklor Araştırmaları, Haziran 1951, Yıl.2, C.1, S.23.
• Amasya İl Yıllığı, İzmir, 1967.
• ARAS, Enver, “Türklerde Hıdırellez Geleneği”, Millî Folklor, Yaz 2002, Yıl.14, C.7, S.54.
• ARAS, Enver, “Türklerde Hıdırellez Geleneği”, Millî Folklor, Yaz 2002, Yıl.14, C.7, S.54.
• ARTAN, Gündüz, “İzmir’de Eğlence ve İnanışları”, Türk Folklor Araştırmaları, Haziran 1976, Yıl.27, C.16, S.323.
• ARTAN, Gündüz, “İzmir’de Eğlence ve İnanışları”, Türk Folklor Araştırmaları, Haziran 1976, Yıl.27, C.16, S.323.
• AŞKUN, Vehbi Cem, “Bahar Bayramı”, Türk Folklor Araştırmaları, Mart 1967, Yıl.18, C.10, S.212.
• BALAMAN, Ali Rıza, Gelenekler Töre ve Törenler, (Betim yayınları – Halk bilimi-Folklor dizisi:1)
• BAYATLI, Osman, Bergama’da Efsaneler Adetler, İstanbul, 1941.
• BAYKARA, Tuncer, “Hıdırellez ve Türk Kültürü”, Millî Kültür, Mayıs 1990, S.72.
• BEYSANOĞLU, Şevket, “Eshab-ı Kehf’in Yeri”, I.Uluslar arası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, (Gelenek-Görenek ve İnançlar), Ankara, 1976, C.IV.
• BOZALİOĞLU, İsmail, “Giresun’da Mayıs Yedisi Geleneğinin Tarihî Kökeni”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Mayıs 1997, S.125.
• CİNGÖZ, Meltem E. – SANTUR, Alparslan, “Türkiye’de Hıdırellez’de Uygulanan Bazı İnanç ve Âdetlerle İlgili Bir Atlas Denemesi”, Türk Halk Kültürü Araştırmaları, Ankara, 1993.
• CİNGÖZ, Meltem Emine, “Eskişehir’de Hıdırellez Kutlamaları”, Millî Kültür, Mayıs 1990, S.72.
• Çanakkale İl Yıllığı, 1967.
• Çankırı İl Yıllığı, Ankara, 1967.
• ÇETİN, İsmet, “Türk Mitinde Kut İyesi Kıdır ve Medeniyet Değişikliğinde Kıdır’dan Hızır’a Geçiş”, Millî Folklor, Yaz 2002, Yıl.14, C.7, S.54.
• ÇINAR, Ali Abbas, “Bursa Yöresinde Hıdırellez İle İlgili Bazı İnanışlar”, Millî Kültür, Mayıs 1990, S.72.
• DEDE, Abdurrahim, “Batı Trakya Türklerinde Eski Türk Dini Şamanizm’den Kalıntılar”, II.Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, (Gelenek- Görenek ve İnançlar), Ankara, 1982, C.IV.
• DEDE, Abdürrahim, Batı Trakya Türk Folkloru, Ankara, 1978.
• Derleme Sözlüğü IX, Ankara, 1993.
• Edirne İl Yıllığı 1967, İstanbul, 1968.
• ERDEM, Halil Kadri, Kütahya Mesireleri Gezmeler, Oyunlar, Türküler, Kütahya, 1937.
• ERDOĞAN, Bekir Sıtkı, “İlk Bahar Rüzgârı”, Çağrı, Ekim 1964, Yıl.9, S.81.
• EREN, İsmail, “Manastır Türklerinin Bazı Hıdırellez Adetleri”, Türk Kültürü, Haziran 1968, Yıl.6, S.68.
• EREN, İsmail, “Üsküp’te Hıdırellez Adetleri ve Kiril Harfleriyle Yayımlanmış Üsküp Manileri I”, Halk Kültürü 1984/3, İstanbul, 1984.
• ERTEM, Etem, “Baht Açmak”, Ün, Mayıs-Haziran 1936, C.3, S.26-27.
• ERTEM, Etem, “Ispartada Kır Gezintileri”, Ün, Nisan 1938, C.5, S.49.
• ETHEM, Ruhi, Geçmişten Günümüze Halk İnançları İtibariyle Alevilik- Bektaşilik, Ankara, 1994.
• EYİCE, Semavi, “Hıdırlık Türbesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1998, C.17.
• FIĞLALI, Ethem Ruhi, Geçmişten Günümüze Halk İnançları İtibariyle Alevilik- Bektaşilik, Ankara, 1994.
• Gazi Ahmed Muhtar Paşa, Takvîmü’s – Sinîn, (Hazırlayanlar: Yücel Dağlı, Hamit Pehlivanlı), Ankara, 1993.
• GÖK, Nurçin İlci, “Türk Kültüründe ve İnançlarında ”, Anayurttan Atayurda Türk Dünyası, Ankara, 2000, Yıl.8, S.19.
• GÖKÇEN, İbrahim, “Makedonya Yörük Folkloru Doğumla İlgili Adetler- Bayramlar ve ”, Türk Folklor Araştırmaları, Ocak 1953, Yıl.4, C.2, S.42.
• GÖKDAĞ, Bilgehan Atsız, “Doğu Karadeniz Bölgesinde Eski Türk İnançlarının İzleri”, http://www.kultur.gov.tr.
• GÖNÜLLÜ, Ali Rıza, “Alanya Halk İnançlarında Su Motifi”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Haziran 1997, S.126.
• GÜNAY, Umay, “Ritüeller ve Hıdırellez”, Millî Kültür, Mayıs 1990, S.72.
• GÜNEY, Eflatun Cem, “Folklor Kütahyası”, Ülkü, 16 Ağustos 1946, C.10, S.118.
• GÜVEN, Özbay, “Kırkpınar Güreşleri”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Ağustos 1977, S.128.
• HACILI, Asıf, “Ahıska Türklerinin Örf ve Adetleri”, (Aktaran:Habib İdrisi), Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum
• HAFIZ, Nimetullah, “Kosova’da Adetleri”, II.Milletler arası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Ankara, 1982, C.4.
• Hatay İl Yıllığı 1967, İstanbul, 1968.
• Gelenekleri, http://www.bolununsesi.com
• İMER, Ali, “Halkalı’da ”, Türk Folklor Araştırmaları, Temmuz 1957, Yıl.8, C.4, S.96.
• İŞÇİLER, Salim Sami, “Tekirdağında ”, Türk Folklor Araştırmaları Haziran 1961, Yıl.12, C.6, S.143.
• İŞÇİLER, Sâlim Sami, “Tekirdağında ”, Türk Folklor Araştırmaları, Haziran 1953, Yıl.4, C.2, S.47.
• KADIOĞLU, Nihâl, “Zonguldak’ta Hıdırellez Geleneği”, Millî Kültür, Mayıs 1990, S.72.
• KALAFAT, Yaşar, “Türklerde Bereket Motifi”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Kasım 1997, S.131.
• KALAFAT, Yaşar, Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Ankara, 1995.
• KALAY, Emin, “Edirne’de Nevruz ve Hıdırellez”, Millî Folklor, Bahar / Yaz 1996, Yıl.8, C.4, S.29 / 30.
• KALENDER, Erol, “Koç ve At Şeklindeki Tunceli Mezar Taşları”, Bilge, Kış 1998, S.15.
• KAPTAN, Şükrü Tekin, “Denizli’de Adet ve Gelenekler”, Merkez Efendi Sempozyumu (Bildiriler), Manisa, 1988.
• KARABORAN, H.Hilmi, “Çemişgezek’te Mevki Adları”, Fırat Havzası II.Folklor ve Etnoğrafya Sempozyumu Bildirileri, Elazığ, 1989.
• KARAMAN, Ramazan, “Türkiye’de Nevruz Kutlamaları”, Millî Folklor, Yaz 1999, Yıl.11, C.6, S.42.
• Kayseri İl Yıllığı, 1968.
• KILIÇ, Abdullah, “Isparta Yöresi Halk İnançları”, http://www.kultur.gov.tr.
• Kırklareli İl Yıllığı 1967.
• Kırkpınar’ın Tarihçesi, http://www.kultur.gov.tr.
• Kocaeli İl Yıllığı 1967.
• KOÇ, Mustafa, “Bolayır’da Bahtiyar Oyunu”, Türk Folklor Araştırmaları, Aralık 1957, Yıl.9, C.9, S.101.
• KORKMAZ, Ramazan, “Fırat Havzası Folklorunda Şenlikleri ve Bu Geleneğin Türk Dünyası İçindeki Yeri”, Belgelerle Türk Tarihi, Şubat 1989, S.48.
• KÖPRÜLÜ, M.Fuad, Edebiyat Araştırmaları, İstanbul, 1989.
• KURTULMUŞ, Zekeriya, “Kırklareli İli Köy Yer Adları”, Türk Halk Kültüründen Derlemeler 1993, Ankara, 1995.
• Kütahya İl Yıllığı 1967.
• MADEN, H. Ahmet, “Hıdırellez Geleneğinin Tarihçesi ve Kültürel Özellikleri”, Millî Kültür, Mayıs 1990, S.72.
• MALCIOĞLU, Rahmiye, “Bursa’da Hıdırellez”, Türk Folklor Araştırmaları, Şubat 1968, Yıl.18, C.11, S.222.
• MEYDAN, Filiz, “Tekirdağ’da Hıdırellez Geleneği”, Millî Kültür, Mayıs 1990, S.72.
• OCAK, Ahmet Yaşar, İslâm-Türk İnançlarında Hızır Yahut Hızır-İlyas Kültü, Ankara, 1985.
• ORTA, Nedim, “Değirmen (Germiyan) Köyünde Hıdırellez”, Türk Folklor Araştırmaları, Mayıs 1960, Yıl.11, C.6,S.130.
• ÖNAL, Mehmet Naci, “Dobrucadaki Tatar Türklerinde Nevruz Geleneği”, Bilig, Kış 1999, S.8.
• ÖZBAŞ, Hasan, “Yozgat’ta Eğrice () Hazırlığı”, Türk Folklor Araştırmaları, Eylül 1963, Yıl.15, C.8, S.170.
• ÖZDEMİR, Nebi, “Eğlence Kavramı ve Kutlamaları”, Millî Folklor, Yaz 1999, Yıl.11, C.6, S.42.
• ÖZDOĞAN, Fatma Kalemci, “Sivas’ın İmranlı İlçesi’nde Evlenme Adetleri”, Türk Halk Kültüründen Derlemeler 1993, Ankara, 1995.
• ÖZMEN, Ahmet, “Kars Yöresinde Nevruz Bayramı”, Nevruz, (Derleyen: H.Vedat Demirbaş), Ankara, 1998.
• PARLAKYILDIZ, Hayrettin, “Çanakkale ve Çevresinde Nevruz”, Bilge, C.7, S.28.
• SANTUR, Alparslan, “Balıkesir’de Hıdırellez Geleneği”, Millî Kültür, Mayıs
• SARIAHMETOĞLU, Nesrin, “Karabağ” Savaşının Nevruz Kutlamalarına Tesiri”, Azerbaycan , Mart-Nisan 1998, S.320.
• SARIYEV, Ata, “Nevruz Gelse Aleme”, Avrasya Etüdleri, Sonbahar/Kış 1999, S.16.
• SEYİDOĞLU, Bilge, “Hıdırellez”, Millî Kültür, Mayıs 1990, S.72.
• SEZEN, Lütfi, “Nevruz ve ”, İlkyaz Bayramı Nevruz Bildiriler, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayını, Erzurum, 1998.
• SEZEN, Lütfi, Erzurum Şehir Folkloru, Erzurum, 1994.
• SÖYLEMEZDİ, Minaveddin, “Gümrülüler’in (Çile Çıkartma) Geleneği”, Millî Folklor, Bahar/Yaz 1996, S.29/30.
• ŞİŞMAN, Bekir, “Hakaslar ve Hakaslar’da Şaman Kültürü”, Millî Folklor, Güz/Kış 1996, Yıl.8, C.4, S.31/32.
• TAN, Nail, “Türkiye’de Evlenemeyen Kızların Kısmetlerini Açma Pratikleri”, Türk Folkloru Araştırmaları Yıllığı 1976, Ankara, 1977.
• Terme Gündem, 1.4.2002.
• TEVFİK, Nureddin, “Eski İstanbul”, Türk Yurdu, İstanbul, 1328 (1912), C.2, S.16.
• TEZCAN, Mahmut, “Hıdırellez”, Millî Kültür, Mayıs 1990, S.72.
• TEZCAN, Mahmut, “Türk Millî Kültüründe Bahar Bayramları Olarak Nevruz ”, Anayurttan Atayurda Türk Dünyası, Mart 1995, Yıl.3, C.2, S.8.
• TURAN, Ahmet, Türk Kültürü Araştırmaları Doğu ve Güneydoğu Anadolu I, Ankara, 1991.
• TURAN, Mustafa, “Tarihi Kaynaklar Işığında Nevruz’un Menşei Meselesi”, Millî Folklor, Bahar 1998, Yıl.10, C.5, S.37.
• TÜTÜNCÜ, Zekiye, “Bolu İlinde Bayramlar, Anma Günleri, Festivaller”, II.Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyumu Bildirileri, Ankara, 2000.
• UÇKUN, Rabia Kocaaslan, “Afyonkarahisar’da Taşlarla İlgili İnançlar”, http://www.kultur.gov.tr.
• ULUDAĞ, Süleyman, “Tasavvuf ve Halk İnancı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1998, C.17.
• URAZ Murat, “Hıdırellez ve Hızır ile İlyas”, Türk Folklor Araştırmaları, Mayıs 1978, Yıl.29, C.18, S.346.
• UYGUNER, Muzaffer, “Kandıra’da Halk Bilgisi İncelemeleri”, Türk Folklor Araştırmaları, Haziran 1954, Yıl.5, C.3, S.59.
• ÜÇER, Müjgân, “Sivas’ta Hıdırellez Geleneği: Eğrilce”, Millî Kültür, Mayıs 1990, S.72.
• ÜÇER, Müjgân, “Sivas’ta Mevsimlik Bayram ve Özel Günler:Sultan Navruz, Eğrilce ve Sıçancık”, Anayurttan Atayurda Türk Dünyası, Mart 1995, Yıl.3, C.2, S.8.
• ÜLKÜTAŞIR, M. Şakir, “Yakın Zamanlara Kadar Sinop ve Muhitinde Gününe Ait Âdetler Nasıldı?”, Türk Folklor Araştırmaları, Mart 1953, Yıl.4, C.2, S.44.
• ÜLKÜTAŞIR, M.Şakir, “Eski Türklerde Bahçe San’atı ve Türk Bahçeleri”, Türk Kültürü, Mayıs 1966, S.43.
• ÜLKÜTAŞIR, M.Şakir, “ Hakkında Bir Araştırma”, Türk Folkloru Araştırmaları Yıllığı 1975, Ankara, 1976.
• YALGIN, Ali Rıza, “Uludağ Türkmen Etnografyası”, Türk Folklor Araştırmaları, Mayıs 1950, Yıl.1, C.1, S.10.
• YILMAZ, Abdurrahman, Tahtacılarda Gelenekler, Ankara, 1948.
• YUND, Kerim, “Türkiye’de ”, Türk Folklor Araştırmaları, Mayıs 1960, Yıl.11, C.6, S.130.
• YUVALI, Abdulkadir, “Nevruz Bayramı ve Çarşamba Günleri”, Türk Kültüründe Nevruz Uluslar arası Bilgi Şöleni (Sempozyumu) Bildirileri.
• YÜCE, Şener, “Bucak’ta ve Bahtıbar”,Türk Folklor Araştırmaları, Mayıs 1965, Yıl.16, C.9, S.190.
• YÜCEL, Ayşe, “Türk Dünyasında Kutlamaları ve İşlevleri”, Millî Folklor, Yaz 2002, Yıl.14, C.7, S.54.
• YÜCEL, Erdem, “Muhacir Kadıköyde Hıdırellez ve Manileri”, Türk Folklor Araştırmaları, Nisan 1969, Yıl.20, C.12, S.237.