MİLLÎ MÜCADELEYE DESTEK VE ARKAPLAN OLARAK DİNÎ DÜŞÜNCE DİNÎ VE GELENEKLER

Yıl 2008, Cilt: 14 Sayı: 36, 225 - 262, 28.02.2010

M. Hanefi Palabıyık M. Hanefi Palabıyık

Öz

Devletlerin ve milletlerin hayatlarını idameleri ve milletlerarası
mücadelelerde ayakta kalabilmeleri için çok defalar emperyalist güçlere
karşı bağımsızlık mücadelelerine giriştikleri olmuştur. Coğrafi keşifler
ve sanayileşme ile gelen Batının üstünlük ve sömürgeleştirme çabaları,
Osmanlı Devleti üzerinde de görülmüştür. Bunun sonucu olarak girilen
savaşlar ve çaresiz imzalanan anlaşmalar, dünya Türklüğünün büyük
kalesi olan Anadolu’nun kurtulması ve milletimizin yaşaması için ağır
mücadeleler verilmesini doğurmuştur.
Böyle bir mücadeleyi dünyaya örneklik sağlayacak şekilde ve
büyük fedakârlıklarla veren yüce milletimiz, arkasına en büyük destek
olarak ‘tarihî gelenekler’ini almıştır. Maalesef bugün de yok edilmeye
çalışan bu geleneklerimiz arasında büyük yer tutan duygulardan biri de,
‘dini düşünce ve dinî gelenekler’dir. Dinî düşünce ve geleneklerin milli
mücadelemize kattığı ruh ve sağladığı destek, ‘cihat’, ‘gaza’ (fetih),
‘şehitlik’, ‘gazilik’, ‘alperenlik’, ‘vatan’ anlayışları ve bunları
destekleyen ‘Cuma namazının hür bir mekânda kılınabileceği’, ‘ezanın
hürriyet istediği’, ‘vatan sevgisinin imandan olduğu’ ve ‘namusun
kutsallığı’ inançları ile ve ayrıca sosyal olarak da ‘vaaz geleneği’ ‘fetva
geleneği’ ve diğer bir takım unsurlar yoluyla olmuştur.
Makale bu unsurları ortaya koyan ayet ve hadislere kısaca
değindikten sonra örneklerin sunumuyla devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Milli mücadele, gelenek, vatan, şehitlik, gazilik, vatan sevgisi, ezan, fetva, cuma namazı

Kaynakça

• AKBIYIK, Yaşar, Milli Mücadele’de Güney Cephesi Maraş, AKDTYK Atatürk Araş. Mrkz. Yay., Ankara, 1999
• AKSEKİ, A. Hamdi, Ahlâk Dersleri, Üçdal Yay., 2. baskı, İstanbul, 1968
• AKTAŞ, M. Ali, Kur’ân ve Vatan Kavramı, (Lisans Tezi), Erzurum, 1999
• ATAR, Fahrettin, “Fetva” maddesi, DİA, İstanbul, 1995, XII,486-496
• AVANAS, Ahmet, Milli Mücadele’de Konya, AKDTYK Atatürk Araş. Mrkz. Yay., Ankara, 1998
• Buhârî, Ebû Abdillah İsmail, Sahîhu’l- Buhârî I-VIII, Mektebetu’l- İslâmiyye, İstanbul, ts.
• CANDAN, Abdulcelil, Ulemanın Gücü, Bilge Adam Yay., 2. baskı, Van, 2004
• CİLACI, Osman, “Vaaz” maddesi, Şamil İslam Ansiklopedisi I-VI, Şamil Yay., İstanbul, 1994
• ÇETİN, Abdurrahman, “Ezan” maddesi, DİA, XII,36-38
• DÖNDÜREN, Hamdi, “Vatan” maddesi, Şamil İslam Ansiklopedisi, VI,318- 320
• ERSOY, M. Akif, Safahat, yay. haz.: Orhan Okay-Mustafa İsen, DİB Yay, 2. Baskı, Ankara, 1992
• GÜNAY, Ünver-Harun Güngör, Başlangıçtan Günümüze Türklerin Dinî Tarihi, Ocak Yay., Ankara, 1997
• HAMİDULLAH, Muhammed, İslâm Peygamberi I-II, çev.: Salih Tuğ, İrfan Yay., 5. Baskı, İstanbul, 1990
• HEKİMOĞLU, İsmail (editör), Dinî, İlmî, Felsefî Yeni Ansiklopedi I-III, Timaş Yay., İstanbul, 1989
• İbn Mace, Ebu Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, Sünen-i İbn Mace (Sünen-i İbn Mace Terceme ve Şerhi) I-X, çev.: Haydar Hatipoğlu, Kahraman Yay., İstanbul, 1983,
• İLGÜREL, Müçteba, Milli Mücadele’de Balıkesir Kongreleri, AKDTYK Atatürk Araş. Mrkz. Yay., İstanbul, 1999
• İSLAMOĞLU, Mustafa, Alimler ve Sultanlar, Denge Yay., 10. baskı, İstanbul, 1997
• İstiklal Madalyalı Varisler Derneği, İstiklal Madalyası Tarihçesi ve Tanıtımı, Ankara, ty.
• KAFESOĞLU, İbrahim, Eski Türk Dini, Kültür Bak. Yay., Ankara, 1980
• --------------, Türk Milli Kültürü, Boğaziçi Yay., 6. baskı, İstanbul, 1989
• KAPLAN, Mehmet, Nesillerin Ruhu, Dergah Yay., 4. baskı, İstanbul, 1978
• KARAMAN, Hayrettin, İslam’ın Işığında Günün Meseleleri I-II, Nesil Yay., 5. baskı, İstanbul, 1987
• --------------, İslam Hukukunda İçtihat, İFAV Yay., 2. baskı, İstanbul, 1996
• KARS, Zübeyir, Milli Mücadele’de Kayseri, AKDTYK Atatürk Araş. Mrkz. Yay., Ankara, 1999
• KAYABALI, İ. -C. Arslanoğlu¸ “Alplik, Şehitlik ve Gazilik”, Türk Yurdu, c. XI, sayı: 132, s. 1453
• --------------, “Yabancılara Göre Türkler ve Türk Ordusu”, Türk Yurdu, c. XI, sayı: 132, s. 1427-1452
• KIZMAZ, Fedakâr, “Ezan” maddesi, Şamil İslam Ansiklopedisi, II,132-134
• KİTAPÇI, Zekeriya, “Atatürk Millî Mücadele ve Modern Türkiye”, Türkistan Millî Tarih ve Kültür Davamızın Temel Meseleleri, Türk Dünyası Arş. Vakfı Yay., İstanbul, 1993, s. 1-29
• KONUKMAN, Ercüment, Topluluktan Millete, Bilge Yay., İstanbul, 1989
• KÖPRÜLÜ, M. Fud, “Alp” maddesi, İslam Ansiklopedisi, MEB Yay., I,379- 384
• KÖSTÜKLÜ, Nuri, Milli Mücadele’de Denizli, Isparta ve Burdur Sancakları, AKDTYK Atatürk Araş. Mrkz. Yay., Ankara, 1999 Kur’ân-ı Kerîm
• KULA, Onur Bilge, Avrupa Düşüncesinde Türkiye ve İslam İmgesi, Büke Yay., İstanbul, 2002
• KUMRULAR, Özlem (ed.), Dünyada Türk İmgesi, Kitap Yay., İstanbul, 2005
• KUTAY, Cemal, Kurtuluşun ve Cumhuriyetin Manevi Mimarları, DİB Yay., Ankara, ty,
• Mustafa Nevin, Abdulhâlık, İslam Siyasî Düşüncesinde Muhalafet, çev.: Vecdi Akyüz, İz Yay., İstanbul, 1990
• Müslim b. Haccac el-Kuşeyrî, el-Câmi'u's- Sahîh (Sahîh-i Muslim ve Tercemesi) I-VIII, çev.: Mehmed Sofuoğlu, İrfan Yay., İstanbul, 1988
• NESEİ, Ebu Abdirrahman b. Şuayb, Sünenün Nesai Tercümesi I-V, çev.: A. Büyükçınar vd., İstanbul, 1981
• ÖGEL, Bahaeddin, Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Araş. Vakfı Yay., İstanbul, 1988
• ÖZEL, Ahmet, “Cihad” maddesi, DİA, VII,527-531
• PALABIYIK, M. Hanefi, Valilikten İmparatorluğa Gazneliler Devlet ve Saray Teşkilatı, Ankara Okulu Yay., Ankara, 2002
• POLAT, Kemal, Beşikten Mezara Kırgız Türkleri’nde Gelenek ve İnanışlar, TDV Yay., Ankara, 2005,
• RİCCİ, Goivvanci, Türk Saplantısı: Yeniçağ Avrupa’sında Korku, Nefret ve Sevgi çev.: Kemal Atakay, Kitap Yay., İstanbul, 2005
• SARIKOYUNCU, Ali, Milli Mücadelede Din Adamları I-II, DİB Yay., 4. baskı, Ankara, 2002
• Şamil İslam Ansiklopedisi, “Cihad” maddesi, I,307-312
• ŞEKER, Mehmet, Fetihlerle Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması, DİB Yay., 5. baskı, Ankara, 1999
• TANERİ, Aydın, Türk Devlet Geleneği, MEB Yay., İstanbul, 1993
• TAŞ, Necati Tayyar, “Gazilik ve Sehitlik”, Türk Yurdu, Mart 1994, c. XIV, sayı: 79
• Tirmizi, Ebu İsa Muhammed b. İsa, el-Câmiu's- Sahîh (Sûnenü't- Tîrmîzî) I-V, çev.: Z. Osman Mollamehmetoğlu, İstanbul, 1971
• TOPALOĞLU, Bekir, “Cihad” maddesi, DİA, VII,531-534
• TURAN, Osman, Selçuklular ve İslamiyet, Boğaziçi Yay., 3. baskı, İstanbul, 1993
• --------------, Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Târihi I-II, Boğaziçi Yay., 6. baskı, İstanbul, 1993
• --------------, Türkiye’de Siyasi Buhranın Kaynakları, Nakışlar Yay., 2. baskı, İstanbul, 1979
• TURAN, Ömer, “Millî Mücadelenin Lehine Kamuoyu Oluşumunda Din Adamları”, Türk Yurdu, Ekim 1997, c. XVII, sayı: 122
• TURGAY, Nureddin, “Şehid” maddesi, Şamil İslam Ansiklopedisi, VI,22-25
• TÜMER, Günay-Abdurrahman Küçük, Dinler Tarihi, Ocak Yay., 2. baskı, Ankara, 1993
• YILMAZ, Yüksel, Şehadet (Şehitlik), (Lisans Tezi), Erzurum, 1988
• YÜCE, Abdülhakim, Şehitlik ve Şehitlerin Hayatı, Nil Yay., İstanbul, 2000
• ZUHAYLİ, Vehbe, İslam Fıkhı Ansiklopedisi I-X, çev.: Ahmet Efe vd., Risale Yay, İstanbul, 1994
• ZÜMRÜT, Osman, İslam Tarihinde Fetva Kurumu ve Fonksiyonu, Samsun, 1992