YUSUF U ZÜLEYHA MESNEVİLERİNDE SOSYAL HAYATIN YANSIMALARI

Yıl 2008, Cilt: 15 Sayı: 38, 51 - 70, 28.02.2010

Melike Gökcan Türkdoğan

Öz

Yusuf u Züleyha hikâyesinin Türk edebiyatında ilk örnekleri XIII.
yüzyılda, Câmi’nin mesnevisinin tercümeleriyle görülmeye başlamıştır. İlk
Türkçe mesnevi olan, Ali’nin “Kıssa-i Yusuf”undan itibaren XIX. yüzyıla
kadar yazılan eserler Osmanlı devletinin kuruluş, yükseliş ve gerileme
dönemlerini içine alan uzun bir sürece yayılmaktadır.
İncelenen mesnevilerde, şairlerin, Kısas-ı Enbiya, Kur’an ve Tevrat
anlatılarına dayanarak, Mısır devlet idaresi ve sosyal hayatından tespit
ettikleri tarihi kesitleri kendi dönemlerinin perspektifinden bakarak
yorumladıkları gözlemlenmektedir. Bu da üç bin yıllık kadim kıssanın içinde
erken ve geç dönem Osmanlı yaşantısının izlerini görünür kılmaktadır.
Kur’an ve Tevrat’ta çizilen “Hükümdar”, “Aziz” tiplerine Osmanlı
şair/devlet adamlarının yorumunun katılması; Kadim Mısır saray ve toplum
yaşantısına Osmanlı geleneğinin içinden bir yaklaşımın varlığı da, Yusuf u
Züleyha mesnevilerindeki sosyal yapı özelliklerini zenginleştirmektedir.
Bu çalışmada Ali, Sule Fakih, Darir, Hamdi, Kemal Paşazâde, Taşlıcalı
Yahya, Şerifi ve Esad’ın eserlerinden hareketle devlet idaresi, hukuk,
mimari,ticaret, evlilik- aile ilişkileri gibi sosyal hayatın yapısını belirleyen
temel dinamikler karşılaştırmalı olarak işlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Yusuf kıssası, sosyal yaşam, devlet yönetimi, hukuk, mimari, evlilik, ticaret

Kaynakça

• Akşemseddinzade Hamdallah Hamdi, Yusuf u Züleyha, (Hazl: Naci Onur) Ankara, 1991.
• DOLU, Halide, "Yusuf Hikâyesi Hakkında Birkaç Söz ve Bazı Türkçe Nüshalar", Türk Dili Ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul, 1952, C. 4, S. 423)
• Erzurumlu Darir, Kıssa-i Yûsuf u Züleyhâ (Haz: Leylâ Karahan) Ankara, 1994.
• Kemal Paşazade, Yusuf u Züleyha: Seçmeler (Haz. Mustafa Demirel) Ankara, 1983.
• KÖKTEKİN, Kazım Süle Fakih’in Yusuf ve Zelihası, Basılmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 1994.
• LEVEND, Agâh Sırrı. "Hamdi'nin Yusuf u Züleyha'sı". TDAY Belleten ,1968, s.71-117
• Şerîfî, Yûsuf u Zelîhâ (Haz. Zuhal Kültüral) İstanbul, 2001.
• Şeyyad Hamza, Yusuf ve Zeliha (Haz.Dehri Dilçin) İstanbul, 1946.
• Taşlıcalı Yahya Bey, Yusuf ve Zeliha ( Haz. Mehmet Çavuşoğlu) İstanbul, 1979.
• UYGUR, Sinan, Ali’nin Kıssa-i Yusuf’u, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2003.