GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE AS-TARHAN (ASTRAHAN/HACI TARHAN)

Yıl 2008, Cilt: 15 Sayı: 38, 227 - 252, 28.02.2010

Fatih Ünal

Öz

Altınordu Devleti’nin yıkılmasından sonra, bu devletin geniş toprakları
üzerinde birçok hanlık kuruldu. Bunlardan birisi Aşağı İdil Havzası’nda
kurulmuş olan Astrahan Hanlığı’dır. Başkent Astrahan, bulunduğu mevki
itibariyle tarihten günümüze Hazar çevresinde kurulmuş olan devletlerin ilgi
odağı oldu. Bu cazibesi dolayısıyla bölge, gerek Astrahan Hanlığı öncesi,
gerekse sonrasında uzun süre istikrar ve huzura kavuşamadı. Rus işgalinin
ardından Osmanlı/Kırım ordularının düzenlediği seferin olumsuz
neticelenmesi üzerine tamamen Rus hâkimiyetine girdi. Rusya döneminde de
Astrahan ve çevresi, Çarlık rejimine karşı baş gösteren isyanların odak noktası
oldu.

Anahtar Kelimeler

İdil, Hacı Tarhan, Astrahan, Osmanlı, Rusya, Kırım

Kaynakça

• AKA, İsmail, Timurlular, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1995.
• ARAT, Reşid Rahmeti, “Astırhan Hanlığı”, Türk Dünyası El Kitabı, I, TKAE, Ankara 1992, s.415-416.
• --------------------------- “Astırhan”, İA (MEB), I, s.680-682.
• DEGUİGNES, Hunların Türklerin Moğolların ve Daha Sair Tatarların Tarih-i Umumisi, Terc.Hüseyin Cahit, Tanin Matbaası, İstanbul 1924.
• EBÛ ABDULLAH MUHAMMED İBN BATTÛTA TANCÎ, İbn Battûta Seyahatnâmesi, Çev. A. Sait Aykut, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2005.
• GOLUNOV, Sergei V., “Aşağı idil Bölgesi Türkleri”, Türkler, XX, Çev. M. Faruk Çakır, s.772-780.
• Hafız Cihanşah b. Abdülcabbar, Tarih-i Astarhan, Burhan-ı Terakki Matbaası, Hacı Tarhan 1325.
• HAMMER, Joseph Von, Büyük Osmanlı Tarihi, III, Üçdal Neşriyat, Yersiz- Tarihsiz.
• HUDYAKOV, M., Oçerki Po İstorii Kazanskogo Hanstva, İnsan Yayınları, Moskva 1991.
• ISLAYEV, F.G., İslam i Pravoslavie v Povolje XVIII Stoletiya ot Konfrontatzii k Terpimosti, Kazan Üniversitesi Yayınları, Kazan 2001.
• İbn Batuta Seyahatnamesi’nden Seçmeler, Haz. İsmet Parmaksızoğlu, MEB, İstanbul 1971.
• İbn Fazlan, Seyahatname, Haz. Ramazan Şeşen, Bedir Yayınevi, İstanbul 1995.
• İstoriya Tatarii v Dokumentah i Materialah, İnstitut İstorii Akademi Nauk, Moskva 1937.
• KAFESOĞLU, İbrahim, Türk Milli Kültürü, İstanbul 1989.
• KARAMZİN, Nikolay Mihayloviç, İstoriya Gosudarstva Rossiskogo, II, Moskva 2002.
• Kazak Sovet Entsiklopediyası, I, Kazak SSR Gılım Akademiyası, Almatı 1972.
• KIRZIOĞLU, Fahrettin, Osmanlı’nın Kafkas Ellerini Fethi (1451-1590), TTK, Ankara 1993.
• KURAT, Akdes Nimet, IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara 1992.
• -------------------, Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye Kadar, TTK, Ankara 1987.
• MUSTAFA NURİ PAŞA, Netayic ül- Vukuat, I-II, Haz. Neşet Çağatay, TTK, Ankara 1987.
• Osmanlı Belgelerinde Kazan, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 2005.
• RIBUŞKİN, M., Zapiski obe Astrahani, Moskva 1841.
• ROUX, Jean-Paul, Moğol İmparatorluğu Tarihi, Çev. Aykut Kazancıgil-Ayşe Bereket, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2001.
• ŞEŞEN, Ramazan., İslam Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, TTK, Ankara 2001.
• TOGAN, Zeki Velidi, Bugünkü Türkili Türkistan ve Yakın Tarihi, Enderun Kitabevi, İstanbul 1981.
• -------------------------“Allan”, İ.A., I, MEB, İstanbul 1965, s.376-378.
• UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı, Osmanlı Tarihi, III.cilt,II.Kısım, TTK, Ankara 1988.
• Uzun Hasan-Fatih Mücadelesi Döneminde Doğu’da Venedik Elçileri Caterino Zeno ve Ambrogio Contarini’nin Seyahatnameleri, Terc. Tufan Gündüz, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2006.
• ÜNAL, Fatih, “Rusya’nın Misyonerlik Politikaları ve İdil-Ural Türklerinden Hristiyan Türk Cemaati Nogaybaklar”, Türk Dünyası Araştırmaları, S.162, Mayıs-Haziran 2006, s.117-141.
• YAKUBOVSKY, A.Y., Altın Ordu ve Çöküşü, Çev. Hasan Eren, TTK, Ankara 1992.
• YÜCEL, Mualla Uydu, İlk Rus Yıllıklarına Göre Türkler, TTK, Ankara 2007.
• YÜCEL, Yaşar, Timur’un Ortadoğu-Anadolu Seferleri ve Sonuçları (1393- 1402), TTK, Ankara 1983.
• ZAİTSEV İlya, “Astrahan Hanlığı”, Türkler, VIII, Çev. Zharmukhamed Zardukhan.
• ZEKİYEV, Mirfatih, Türki-Tatar Etnogenezi, Kazan 1998.
• http://history.astrakhan.ws 25 Aralık 2007
• http://www.seda.by.ru 23 Aralık 2007
• http://ru.wikipedia.org 23 Aralık 2007