ŞEHİR ŞİİRLERİ VE ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂ’NIN EDİRNE GAZELLERİ

Yıl 2009, Cilt: 15 Sayı: 39, 483 - 498, 01.03.2010

H. Dilek Batislam

Öz

Divan edebiyatında şehirleri ve şehirlerin özelliklerini anlatan çeşitli
nazım şekilleriyle yazılmış eserler bulunmaktadır. Bu tür eserlerin en
bilinenleri şehrengîzlerdir. Şehrengîzler dışında, divanlarda redifi şehir adı
olan gazeller de vardır. Söz konusu gazeller, şehir şiirleri içerisinde
değerlendirilebilecek örneklerdir.
Makalemizde, şehirlerin tarihine ve kültürüne dair bazı bilgiler elde
edilmesini sağlaması bakımından önemli olan şehir şiirlerinin çeşitli
örnekleri hakkında bilgi verdikten sonra Şeyhülislâm Yahyâ ve Edirne
şiirleri üzerinde duracağız. Yahyâ’nın Edirne redifli iki gazelinden yola
çıkarak, şairin şiirlerinde Edirne’nin hangi özelliklerine değindiğini tespit
edeceğiz. Edirne’yi anlatan başka gazellerden de yararlanarak Yahyâ’nın
gazelleriyle diğer örnekler arasındaki benzerlik ve farklılıkları
göstermeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Şehir, Gazel, Edirne, Şeyhülislâm Yahyâ

Kaynakça

• AKKUŞ, Metin, (2006), Klâsik Türk Şiirinin Anlam Dünyası, Edebi Türler ve Tarzlar, Fenomen Yayınları, Ankara.
• ARIKOĞLU, İsmail, (2008), “Divan Şiirinde Şehir Adlarının Tevriyeli Kullanımı Aydın-Tire Örneği”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.23, Bahar, Konya, s. 137-144.
• BEYZADEOĞLU, Süreyya Ali, (2005), “El Yazması Belgelere Göre Edirne Manzaraları”, Trakya Üniversitesi Fen-Edeb. Fak. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü I. Edirne Kültür Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (23-25 Ekim 2002), Edirne Valiliği Yay. Edirne, s.85-92.
• _____________________, (2001), “Hasan Çelebi Tezkiresindeki Şâirlerin Şehirlere Göre Tasnifi ve Şehir Tasvirleri”, İlmî Araştırmalar, S.11, İstanbul, s.41-66.
• BOŞKOV, Vanço, (1980), “Türk Edebiyatında Şehir Şiirleri ve Şehir Mersiyeleri”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, Sayı:12, Fasikül:1, Sevinç Matbaası, Ankara, s. 69-76.
• CANIM, Rıdvan, (1995), Edirne Şairleri, Akçağ Yay., Ankara.
• ____________, (2002), “Şiir Tarihimizde Edirne ve Edirne Şairleri”, Trakya Üniversitesi I. Edirne Kültür Araştırmaları Sempozyumu, 23-25 Ekim, Edirne.
• ÇAPAN, Pervin, (2004) , “Tezkirelerde İstanbul’un Ele Alınışı”, İstanbul Üniv. Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C.XXXI, S.81. İstanbul, s.25-52
• DİLÇİN, Cem, (2007), “Divan Şiirinde Çağrışım Ögesi Olarak Yer Adları”, Tunca Kortantamer İçin, Ege Üniversitesi Yayınları, Edebiyat Fakültesi Yayın No:6, Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova-İzmir, s.105-140.
• DURSUNOĞLU, Halit, (2003), “Klasik Türk Edebiyatında Bir Şehrin Güzelleri ve Güzellikleriyle İlgili Eserler (Şehrengîzler)”, TDAY Belleten, II, TDK. Yay. Ankara, s.57-74.
• EREN, Abdullah, (2004), Şeyhülislam Yahya Divanı'nın Tahlili, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• EYDURAN, Aysun, (2000), “Biyografi Kaynaklarında Şehir Kültür İlişkisi ve Bunun Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiresinde Görünüşü”, Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Kış, S.12, Ankara, s.29-44.
• EYİCE, Semavi, (1994), “Edirne (Çeşmeler, Sebiller)” mad., DİA, C.10, İstanbul, s.439-440.
• Fuzûlî Türkçe Divan, (1958), (hzl. Kenan Akyüz, Süheyl Beken, Sedit Yüksel, Müjgân Cunbur), İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
• GÖKBİLGİN, Tayyib, (1994), “Edirne” mad., DİA, C.10, İstanbul, s.425-431.
• Gökyay, Orhan Şaik, (1992), “Divan Edebiyatında Şehirler I”, Tarih ve Toplum, C.XVIII, S.105, İletişim Yay., İstanbul, s.9-12.
• __________________, (1992), “Divan Edebiyatında Şehirler II İstanbul ve Edirne”, Tarih ve Toplum, C.XVIII, S.106, İletişim Yay., İstanbul, s.9-12.
• Hayâlî Divanı, (1992), (hzl. Ali Nihat Tarlan), Akçağ Yay., Ankara.
• İSEN, Mustafa, (1994), Acıyı Bal Eylemek, Türk Edebiyatında Mersiye, Akçağ Yay. Ankara.
• İŞLİ, Emin Nedret; M. Sabri Koz, (1998), Edirne: Serhattaki Payıtaht, YKY., İstanbul.
• KADIOĞLU, İdris, (2005), Diyarbakırlı Lebîb Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Dîvanı, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Yayınları, Malatya.
• Karamanlı Aynî Divanı, (1997), (hzl. Ahmet Mermer), Akçağ Yay., Ankara.
• KAYAALP, İsa, (1999), Sultan Ahmed Divanı’nın Tahlili, Kitabevi, İstanbul.
• KIRKKILIÇ, Ahmet, (l994), “Edirne Şehrengîzleri ve Şairleri”, Yedi İklim Kültür Edebiyat Dergisi, (Edirne Özel Sayısı), C. 6, S. 47, İstanbul, s.94 - 101.
• KURNAZ, Cemal, (1997), Divan Edebiyatı Yazıları, Akçağ Yay., Ankara.
• Mihrî Hâtun Divânı, (2007), (hzl. Mehmet Arslan), Amasya Valiliği Yayını, Yayın No:24, Ankara.
• Nâbî Dîvânı, (1997), (hzl. Ali Fuat Bilkan), C.I-II, MEB. Yay., İstanbul.
• Nâilî-i Kadim Divanı, (1970), (hzl. Haluk İpekten), MEB. Yay., İstanbul.
• Nedim Divanı, (1997), (hzl. Muhsin Macit), Akçağ Yay., Ankara.
• Nef‘î Divanı, (1993), (hzl. Metin Akkuş), Akçağ Yay., Ankara.
• Şeyhülislam Yahyâ Divanı, (2001), (hzl. Hasan Kavruk), MEB. Yay., Ankara.
• Tavukçu, Orhan Kemâl, (2005), Dede Ömer Rûşenî, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvanı’nın Tenkidli Metni, Erzurum.
• Yahyâ Divanı, (1995), (hzl. Rekin Ertem), Akçağ Yay., Ankara.
• YEŞİLOĞLU, Ayşegül Mine, (l994), “Şiirlerle Edirne”, Yedi İklim Kültür Edebiyat Dergisi, (Edirne Özel Sayısı), C. 6, S. 47, İstanbul, s.71-73.