KÂŞİF VE SÂKÎ-NÂME’Sİ

Yıl 2009, Cilt: 15 Sayı: 39, 763 - 776, 01.03.2010

Ayşe Büyükyıldırım

Öz

17. yüzyıl Osmanlı devletinin askerî, siyasi ve sosyal açıdan gerileme
dönemine rastlar. Bir önceki yüzyılda başlayan Celalî isyanları, halkın bir
çok bakımdan güvenliğini tehdit eder hale gelmiş, Osmanlının dirlik ve
düzeninin bozulmasında çok büyük bir rol oynamıştır. Kâşif, iç ve dış
felaketlerin arka arkasına yaşandığı, sosyal ve askerî açıdan çalkantılı, fakat
edebî açıdan son derece parlak olan bu yüzyılın dikkate değer şairlerinden
biridir. Devrinde şair, âlim ve hattat olarak çok yönlü ve saygın bir sanatkâr
sıfatıyla tanınan Kâşif’in Sâkî-nâmesi terkîb-i bend nazım şekliyle kaleme
alınmıştır. Sâkî-nâmeler, sâkîye seslenmeler yoluyla, şarabı, bezmin araç,
gereç ve âdetlerini, bazen tasavvufî bazen de dünyevi olarak bir bütün
halinde ele alıp işleyen eserlerdir. Kâşif’in Dîvanı’nda yer alan Sâkî-nâme’si
terkîb-i bend nazım şeklindedir ve yedi bendden oluşmaktadır. Her bendinde
sekiz beyti olan şiir toplam 56 beyitten meydana gelmiştir.
Sâkî-nâme, Divan şairlerince daha önce yazılmış bu tarz eserlerle
içerik, konuyu işleyiş ve şekil itibariyle benzerlik göstermektedir. Konunun
özüne de uygun olacak biçimde son derece âhenkli bir üslûpla kaleme
alınmış olan şiir bu tarzda yazılmış eserlere yeni bir halka oluşturması
bakımından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kâşif, Şiir, Dîvan, Terkîb-i bend, Sâkî-nâme

Kaynakça

• Ahmed-i Dâ’î Divanı, Haz.: Mehmet ÖZMEN, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2001.
• AKDAĞ , Mustafa, Celâlî İsyanları, Ankara Üniversitesi, DTCF Yayını, Ankara 1963.
• ARSLAN, Mehmet, Aynî, Sâkî-name, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2003.
• BÜYÜKYILDIRIM, Ayşe, Kâşif Dîvanı’nın Tenkitli Metni ve Tahlili, F.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ 1998.
• CANIM, Rıdvan, Türk Edebiyatında Sâkî-nâmeler ve İşret-nâme, Akçağ Yayınları, Ankara 1998.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Lugat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara, 2005.
• Hüseyin TIRMİZÎ, Lûgat-i Tırmizî, İstanbul 1305.
• KARAHAN, Abdülkadir, “Sâkî-nâmeler”, Eski Türk Edebiyatı İncelemeleri, İstanbul, 1980.s.117-123.
• KORTANTAMER, Tunca, “Sâkî-nâmelerin Ortaya Çıkışı ve Gelişimine Genel Bir Bakış”, Eski Türk Edebiyatı Makaleler, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2004, s.190-198.
• Mustafa Nuri Paşa, Netayicü’l- Vukuat, Sadeleştiren: Neşet ÇAĞATAY, C. 1- 2,Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1954.
• Mustafa Safâyî Efendi, Tezkire-i Safâyî,( Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l- Eş’âr),Haz.: Pervin ÇAPAN, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 2005.
• Nef’î Divanı, Haz.: Metin AKKUŞ, Akçağ Yayınları, Ankara 1993.
• PARMAKSIZOĞLU, İsmet, “ Karlofça ”, İslam Ansiklopedisi VI, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1978, s.346-350.
• Sâlim Efendi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ, Haz.: Adnan İNCE, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 2005.
• Şemseddin Sami, Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul 1978.
• Şeyh Gâlib Dîvânı, Haz.: Muhsin KALKIŞIM, Akçağ Yayınları, Ankara 1994.
• Şeyhi Mehmed Efendi, Vekâyi’ü’l- Fuzalâ II-III, Haz.: Abdülkadir ÖZCAN, İstanbul 1988,
• TANPINAR , Ahmet Hamdi, 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İstanbul 1982.
• ULUDAĞ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2002, s. 301.
• Ziya Paşa’nın Hayatı, Eserleri, Edebi Şahsiyeti ve Bütün Şiirleri, Haz.: Önder GÖÇGÜN, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1987.