KIYÂFET-NÂME-İ CEDÎDE HAKKINDA

Yıl 2009, Cilt: 15 Sayı: 39, 793 - 813, 01.03.2010

Mehmet Kırbıyık

Öz

Bu çalışmada, öncelikle kıyafet ilmi ve kıyafetnamelerle ilgili tanımlar,
tespitler ve belli başlı eserler söz konusu edilmiştir. Daha sonra Johann
Caspar Lavater (1741-1801)’in Almanca Physiognomishe Fragmante zur
Beförderung der Menschenkenntnis und Menschenliebe [İnsan Kişiliğini
Tanıma ve İnsan Sevgisi Üzerine Fizyonomi Denemeleri (1775-1778)] adlı,
resimli kıyafetnamesinin, Türkçeye özetle tercümesi olan Kıyâfet-nâme-i
Cedîde üzerinde durulmuştur. Bu çevirinin bölümleri belirlenerek muhtevası
yansıtılmaya gayret edilmiştir.
İngilizce ve Fransızcaya da tercüme edilen Lavater’in fizyonomi üzerine
kaleme aldığı adı geçen eseri, tespitlerimize göre Kıyâfet-nâme-i Cedîde
adıyla Türkçeye ilk defa olarak Yûsuf Hâlis (H. 1220/ M. 1805-6- H.
1300/M. 1883) tarafından kazandırılmıştır. Herhangi bir sayfasında nerede
ve ne zaman basıldığına dair bir kayıt bulunmayan bu Türkçe çevirinin,
Abdülmecid’in tahta çıktığı 1839 yılında kaleme alındığı anlaşılmaktadır.
Resimli olarak basılan Kıyâfet-nâme-i Cedîde’nin, Almanca aslından değil
de Fransızcaya tercümesinden Türkçeye kazandırıldığını tahmin ediyoruz.
Çünkü Fransızca bilen Yûsuf Hâlis’in Almanca bildiğine dair bir bilgiye
sahip değiliz.

Anahtar Kelimeler

kıyafet ilmi, kıyafetname, Lavater, Kıyâfet-nâme-i Cedîde, Yûsuf Hâlis

Kaynakça

• AnaBritanica, (1989), “Lavater, Johann Kaspar”, C 14, İstanbul: Ana Yay.
• BORTENSCHLAGER, Wilhelm, (1981), Deutsche Literaturgeschichte- Von den Anfaengen bis zum Beginn des l. Weltkrieges, Wien: Leitner Verlag
• CEYHAN, Âdem, (1997), Bedr-i Dilşâd’ın Murâd-nâmesi, C I, II, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yay.
• ÇAKIR, Müjgan, (2007), “‘Kıyâfet-nâme’ler Hakkında Bir Bibliyografya Denemesi” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C 5, S 9, s. 333-350.
• ÇELEBİOĞLU, Âmil, (1979), “Kıyâfe(t) İlmi ve Akşemseddinzâde Hamdî ile Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Kıyâfet-nâmeleri”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi Ahmet Caferoğlu Özel Sayısı S 112’den ayrı basım, s. 305-347.
• DÖNDÜREN, Hamdi, (2003), İnsanlığa Son Çağrı Kur’ân-ı Kerîm Meâl-Tefsir- Ansiklopedik İndeks, C I, II, İstanbul: İmaj.
• KARNEEBEK J. Van et CLEEF, I. Van, (1781-1803), Essai Sur La Physiognomie, Destiné à Faire Connoître L'homme et à Le Faire Aimer, La Haye.
• KIRBIYIK, Mehmet, (2007), Yûsuf Hâlis-Miftâh-ı Lisân Manzum Fransızca- Türkçe Sözlük, İstanbul: Beşir Kitabevi.
• LAVATER, J. C., (1866), Physiognomy; or The Corresponding Anolojy Between The Conformation of The Features And The Ruling Passions of The Mind: Being A Complete Epitome of The Original Work of J. C. Lavater, London: William Tegg.
• LAVATER, Johann Caspar, (1775-1778), Physiognomishe Fragmante zur Beförderung der Menschenkenntnis und Menschenliebe, Leipzig:Winterhur.
• MENGİ, Mine, (2002), “Kıyâfet-nâme” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 25, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• PALA, İskender, (1995 ), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yay.
• Sehâvî, (1956), el-Makâsıdü’l-Hasene, Bağdat: Dâru’l-Edeb el-Arabî.
• ZAVOTÇU, Gencay, (2006), Divan Edebiyatı Kişiler-Kişilikler Sözlüğü, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Ek 1: Kıyâfet-nâme-i Cedîde adlı Türkçe çeviriden alınmıştır.