KLÂSİK TÜRK EDEBİYATI’NDA ADINA MESNEVÎLER YAZILAN KADIN: “ZÜLEYH”

Yıl 2009, Cilt: 16 Sayı: 40, 59 - 74, 01.03.2010

Soner Akdağ

Öz

Züleyhâ, Kur’ân-ı Kerîm ve Kitâb-ı Mukaddes’te ismi belirtilmeksizin sözü edilen önemli karakterlerden biri olarak karşımıza çıkar. Mısır’ın firavunlar tarafından yönetildiği çok eski zamanlarda yaşayan ve Kıtfîr (Potiphar) adında bir vezirin karısı olan Züleyhâ, sonraları kocası tarafından köle pazarından satın alınan Yûsuf Peygamber’e âşık olmuştur. Bu büyük aşk, şâirlerin usta kalemlerinde yoğrularak ölümsüz bir destana dönüşmüş ve asırlar boyunca Farsça, Arapça ve Türkçe yazılan birçok mesnevîye konu olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Züleyhâ, Yûsuf, Kıtfirr, Mesnevî, Kur’ân, Kitâb-ı Mukaddes.

Kaynakça

• AKTAS, Hasan, Abdurrahman Gubârî Yûsuf u Züleyhâ, Atatürk Ünv. Sos. Bil. Ens., 2006.
• ÂMULÎ, Pertovî, Rısehâ-yi Târîhî-yi Emsal o Hikem, nti
  ârât-i Senâ’î, Tahran, 1374 h
  .
• ATEF, Süleyman, Kur’ân-ı Kerîm Meâli, Yeni Ufuklar Ne
  riyat, 1975.
• BARING-GOULD, Sabine, Legends of Old Testament Characters from the Talmud and Other Sources, Macmillan and Co., London & New York, 1871.
• ÇIFTÇ, Hasan, Halk Kültürü ve Edebiyatta Kadınla lgili Deyim ve Atasözleri (Farsça-Türkçe), Erzurum, 2008, s. 245-247. [Yayımlanmamı
  kitap]
• DEMR, Recep, Hatâyî-i Tebrizî ve Mollâ Câmî’nin Yûsuf u Züleyhâ Mesnevîleri Üzerinde Kar
  ıla
  tırmalı Bir nceleme, Yüzüncü Yıl Ünv. Sos. Bil. Ens., 2006.
• DOGAN, Ramadan, Ahmedî-i Âmidî’nin Yûsuf u Züleyhâsı, Marmara Ünv. Sos. Bil. Ens., 2005.
• DOLU, Halide, Men
  einden Beri Yûsuf Hikâyesi ve Türk Edebiyatı’ndaki Versiyonları, stanbul, 1953.
• EBÛ HAYYÂN, Muhammed b. Yûsuf el-Endelusî, el-Bahru’l-Muhît, n
  r. Âdil Ahmed Abdulmevcûd ve dr., Dâru’l-Kutubi’l-lmiyye, Beyrut, 1413/1993.
• GOLDMAN, Shalom, The Wiles of Women / the Wiles of Men: Joseph and Potiphar’s Wife in Encient Near Eastern Jewish and Islamic Folklore, State University of New York Press, New York, 1995.
• HUGHES, Thomas Patrick, A Dictionary of Islam, W. H. Allen & Co., London, 1895. IBN ATYYE, el-Muharraru’l-Vecîz fi Tefsîri'l-Kitâbi'l-Azîz, n
  r. Abdusselâm A. Muhammed, Dâru’l-Kutubi’l-lmiyye, Beyrut, 1422/2001.
• IBN KESÎR, mâduddîn Ebu’l-Fidâ’ smail, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, n
  r. Mustafa es-Seyyid Muhammed ve dr., Muessesetu Kurtuba, Kahire, 1421/2000.
• IBN KUTEYBE, Ebû Muhammed Abdullâh b. Muslim, Tefsîru Garîbi’l-Kur’ân, n
  r. es-Seyyid Ahmed Sakr, Dâru’l-Kutubi’l-lmiyye, Beyrut, 1398/1978.
• JEFFERY, Arthur J., The Foreign Vocabulary of the Qur’ân, Oriental Institute, Baroda, 1938.
• KUR’ÂN-I KERÎM, Mucemme’u’l-Melik Fahd li-Tıbâ’ati’l-Mushafi’
  -Ferîf, Mekke, 1425/2005.
• KUTSAL KTAP (Kitâb-ı Mukaddes), Kitabı Mukaddes Firketi, stanbul, 2001.
• MUS, Züleyhâ, Arap ve Türk Edebiyatlarında “Yûsuf u Züleyhâ” Hikâyelerinin Mukayesesi, Marmara Ünv. Sos. Bil. Ens., 2000.
• ROGERS, Robert William, Great Characters of the Old Testament, The Methodist Book Concern, New York, 1920.
• SE’ÂLIBÎ, el-Cevâhiru'l-Hisân fî Tefsîri'l-Kur'ân, n
  r. Âdil Ahmed Abdulmevcûd ve dr., Dâru hyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut, 1418/1997.
• SUYÛTÎ, Celâluddîn, ed-Durru’l-Mensûr fi’t-Tefsîri bi’l-Me’sûr, n
  r. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî, Merkezu Hicr li’l-Buhûsi ve’d-Dirâsâti’l-Arabiyye ve’l-slâmiyye, Kahire, 1424/2003.
• TABERÎ, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’t-Taberî: Târîhu’r-Rusul ve’lMulûk, n
  r. Muhammed Ebu’l-Fadl brâhîm, Beyrut, tsz.
• ______, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, n
  r. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî, Dâru Hicr, Kahire, 1422/2001.
• THE HOLY BIBLE, (World English Bible), USA, 2007.
• WALKER, John, Bible Characters in the Koran, Paisley: Alexander Gardner Ldt., London, 1931.
• WHITE, Wilbert Webster, Studies in Old Testament Characters, The International Comittee of Youngs Men’s Christian Associations, New York, 1904.
• WHYTE, Alexander, Bible Characters, Oliphant Anderson and Ferrier, Edinburgh, 1896-1902.
• WILLIAMS, Isaac, The Characters of the Old Testament, Rivingtons, London, 1876.
• YÂHAKKÎ, Muhammed Ca’fer, Ferheng-i Esâtir, Surû
  Tahran, 1375 h
  .
• ZEMAHSERÎ, Cârullah Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Umer, el-Ke
  
  âf an Hakâiki avâmidi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl, n
  r. Âdil Ahmed Abdulmevcûd ve dr., Mektebetu’l-Ubeykân, Riyad, 1418/1998.