XIX. YÜZYILIN İLK YARISINDA PASİNLER VE KÖYLERİNİN DEMOGRAFİK VE İSKÂN YAPISI

Yıl 2010, Cilt: 17 Sayı: 42, 241 - 257, 11.03.2010

Ümit Kılıç

Öz

Tarihi İpek Yolu üzerinde yer alan Pasinler
Kazası, aynı zamanda bölgenin stratejik
noktalarından birisidir. XIX. Yüzyılın ilk
yarısında Pasinler, kendi ismiyle anılan ovanın
üzerinde bulunan yerleşmelerin tamamından
oluşmaktadır. Bu çalışma, Pasinler Kazası
merkez ve taşrasının XIX. Yüzyılın ikinci
çeyreğindeki, nüfus ve iskân yapısını ortaya
koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Pasinler, Nüfus Yapısı, 1835.

Kaynakça

• a) Arşiv Kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivi BOA. ML. CRD. 2059.
• BOA. ML. VRD. TMT. 7009, 7010, 7012, 7015, 7017, 7019, 7022. BOA. D. CRD. 40465. BOA. MAD. 5152. BOA. MV. 52/141. b) Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi
• Kasım Bey Vakfı, Defter No 581/1, Sayfa No. 311, Satır No. 315. c) Kaynak Eserler Abdulkadir Efendi; Topçular Kâtibi Abdulkadir (Kadri) Efendi Tarihi, Hz. Ziya Yılmazer. Ankara 2003.
• Astarabâdî; Bezm-ü Rezm. Çev. Mürsel Öztürk, Ankara 1990.
• Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekaiyât, Haz. Abdulkadir Özcan, Ankara 1995.
• Feridun Bey, Mecmua-i Münşeâtî’s- Selâtin, İstanbul 1274.
• Hasan Beyzâde Ahmed Paşa; Hasan Beyzâde Tarihi, Haz. Şevki Nezihi Aykut. Ankara Matrakçı Nasuh; Beyân-ı Menâzil-i Irakeyn,. Haz. H. Yurdaydın. Ankara 1976.
• Ksenephon; Onbinlerin Dönüşü/Anabasis, çvr. T.Gökçel. İstanbul 1984. d) Araştırma Eserler
• ANDREASYAN, Hrand; “XIV. ve XV. yüzyıl Türk Tarihine Ait Ufak Kronolojiler ve Kolofonlar,” TED. s. III. 1972.
• ARAT, Reşit Rahmeti; “Köy”, İ.A, c.VI., İstanbul 1993.
• BARKAN, Ö.Lütfi; “Türkiye’de İmparatorluk Devirlerinin Büyük Nüfus ve Arazi Tahrirleri ve Hakana Mahsus İstatistik Defterleri”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası,1941, II/I.
• DEMİREL, Ömer; II. Mahmud Döneminde Sivas’ta Esnaf Teşkilatı ve Üretim-Tüketim İlişkileri, Ankara 1989.
• DOĞANAY, Hayati; Türkiye’nin Beşeri Coğrafyası, Ankara.1994.
• ERGENÇ, Özer; XVI. Yüzyılın Sonlarında Bursa, Ankara 2006.
• GARSOİAN, Nina G; “The Foundation of Theodosiopolis –Karin.” Armenian Karin/Erzerum. Ed.by. Richard Hovannisian. Costa Mesa, California 2003.
• GÜL, Abdulkadir; Antakya Kazası’nın Sosyal ve Ekonomik Yapısı (1709–1806)
• (Basılmamış Doktora Tezi), Erzurum 2008.
• GROUSSET, Rene; Histoire de l’Armenie des Orginies a 1071, Paris 1947.
• KARAL, Enver Ziya; Osmanlı İmparatorluğu’nda İlk Nüfus Sayımı, T.C. Devlet İstatistik Enstitüsü Yay. Ankara. 1997.
• KARPAT, H.Kemal; Osmanlı Nüfusu (1830–1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri, İstanbul.2003.
• KIRZIOĞLU, M. Fahrettin; “Selçuklu Fetihlerinden (1064-1071) Önce Doğu Anadolu Türk
• Boy ve Oymaklarından Kalma Dağ ve Su Adları”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Millî Folklor Araştırma Dairesi yay. No:60, Seminer, Kongre Bildirileri Dizisi:17, Ankara1984.
• KONUKÇU, Enver; “II. Basilieios’tan Romanos Diogenes’e Okomi”. Prof.Dr. Işın Demirkent Anısına. İstanbul 2008.
• KONUKÇU, Enver; Tarihte ve Günümüzde Hasankale. Erzurum. KUBAN, Doğan “Anadolu Türk Şehri, Tarihi Gelişimi, Sosyal ve Fiziki Özellikleri Üzerine bazı gelişmeler” VD. III, Ankara 1968.
• KÜÇÜK, Cevdet; “Tanzimat Dönemi Erzurum’un Nüfus Durumu” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi. (1976-77) İstanbul 1977, sayı 7-8.
• ORTAYLI, İlber ; Tanzimat Sonrası Mahalli İdareler, Ankara 1974.
• ÖZEL, Oktay; “17. Yüzyıl Osmanlı Demografi ve İskân Tarihi İçin Önemli Bir Kaynak: Mufassal Avarız Defteri”, XII. Türk Tarihi Kongresi (Ankara, 12–16 Eylül ), Kongreye Sunulan Bildiriler III. Ankara 1999.
• ÖZGER, Yunus; “XIX. Yüzyılın İlk Yarısında İspir ve Köylerinin Nüfusu”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 14/34, Erzurum 2007.
• SÜMER, Faruk; Karakoyunlular. Ankara 1992.
• TOPALOĞLU, Yasin; “Eskiçağ’da Pasin Ovası”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Kars 2009.
• TURAN, Osman; Doğu Anadolu Devletleri Tarihi. İstanbul 2004.
• TURAN, Osman; Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul 2005.
• ÜNAL, Çiğdem; Pasinler İlçesi’nin Coğrafi Etüdü, (Basılmamış Doktora Tezi), Erzurum YEDİYILDIZ, Bahaeddin; Ordu Kazası Sosyal Tarihi, Ankara 1985. EKLER:
• Ek.1. Müslim Erkek Nüfusun Köylere Göre Dağılımı (1835). KÖY TÛVÂNÂ TİZGİ (Aşıtlı) 12 SERÇE BOĞAZI 13 AHA (Kavuşturan) 45 KURNUÇ (Büyükdere) KALBULAS (Yeşilöz) 11
• TAĞUNS (Karataşlar) 3 HOZEVANS 2 HAŞLI 2 TODAVİRAN (Kükürtlü) HOSRAVİRAN 3 KALBULAS (Yeşilöz) 0 BADICİVAN (Esendere) CİCEKREK 0 KIZILVİRAN (Kızılören) 2 DÖLLEK 0 ÇAMURLU 0 KOMASOR (Kırk Gözeler) KARAÇUKA KÖPRÜKÖY 2 YEKABAD (Çakırtaş) 1 TANIŞMAN 0 42 5 116 22 DELİ BABA TUTİ ALİÇEKREK 9 TAY HOCA KIRCA HÜSEYİN HABİB EFENDİ ÇİFTLİĞİ SOS (Yiğittaşı) 0 MÜCELDİ (Övenler) Toplam 69 11 4 533 578