ERMENİ MİTOLOJİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2010, Cilt: 17 Sayı: 43, 93 - 104, 26.05.2010

Mehmet Yılmaz

Öz

Tarihte Ermenilerle uzun yıllar kader birliği
yapmış olmamıza rağmen Türkiye’de Ermeni
kültürü ve özellikle folkloru üzerinde yapılan
akademik çalışmalar neredeyse yok denecek
düzeydedir. M.Ö. V.yüzyılda yazılmış kaynaklarda
ve çeşitli kitabelerde Armina/Armenia isimlerine
rastlanmaktadır. Ermenilerin eski devirlerden beri
güçlü devletlerin hâkimiyetinde kalmaları; bu hâkim
devletlerin kültürleri onların diline, inançlarına,
genel anlamıyla kültürüne önemli ölçüde tesir
etmiştir. Ermeni mitolojisi de Ermeni kültürünün
diğer unsurları gibi bu güçlü hâkim kültürlerden
özellikle; Pers Mitra kültüründen, Babil, antik
Suriye ve Büyük İskender’in Anadolu ve Pers
topraklarını fethetmesiyle de Helen mitolojisinden
ciddi bir biçimde etkilenmiştir. Çalışmada tanrı ve
tanrıçaların kültürel arka planlarını verirken de
vurguladığımız üzere, sonradan benimsenmiş bu
mitolojik kahramanlarla ilgili Ermeniler arasında
festivaller düzenlenip ritüeller gerçekleşse de
yabancı bir kültüre ait oldukları hemen
anlaşılmaktadır. Bu çalışmada biz, Ermeni
mitolojisinin belli başlı tanrı ve tanrıçalarını, onların
hangi kültürden geldiklerini, neyi ya da neleri
temsil ettiklerini izah ettik.

Anahtar Kelimeler

Ermeni Mitolojisi, Tanrı ve Tanrıçalar, Çevre Kültürlerin Tesiri, Ermenilerin Menşei, Güneş Kültü

Kaynakça

• BOETTİGER, Louis A, Armenian Legends and Festivals, Published by the University of Minnesota, 1920.
• David of Sassoun, The Armenian Folk Epic in Four Cycles, Translated into English By Artin K. Shalian, Ohio University Press, 1964.
• Dictionary of Ancient Deities, by, Patricia Turner, Oxford University Press, 2001.
• ELİADE, Mircea, Dinler Tarihine Giriş, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2003.
• ERSAN, Mehmet, Selçuklular Zamanında Anadolu’da Türkler, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2007.
• GROUSSET, Rene, Başlangıcından 1071’e Ermenilerin Tarihi, Çev: Sosi Dolanoğlu, Aras Yayıncılık 2006.
• HOOKE, S.H, Ortadoğu Mitolojisi, Çev: Alaeddin Şenel, İmge Kitabevi, İstanbul 1993.
• İŞHANYAN, Rafael, Başlangıcından II. yüzyıla Kadar Ermenilerin Tarihi, Çev: Sarkis Seropyan, Belge Yayınları, İstanbul 2006.
• Kalakantlı Moses, Alban Tarihi ve Alban Salnamesi, Mhitar Koş, Azeri Türkçesinden Türkiye Türkçesine aktaran Dr. Yusuf Gedikli, Selenge Yayınları, İstanbul 2006.
• KEROVPYAN, Keğam, Mitolojik Ermeni Tarihi, Aras, İstanbul 2003.
• KÖPRÜLÜ, M.Fuad, Edebiyat Araştırmaları- 1, Ötüken, İstanbul 1989.
• Persian Myths, by Vesta Sarkhosh Curtis, University of Texas Press, Austin 1993.
• SEROPYAN, Sarkis, Cangülüm Anahit ve Kazben, Belge Yayınları, İstanbul 2003.
• SEVİM, Ali, Genel Çizgileriyle Selçuklu Ermeni İlişkileri, Türk Tarih Kurumu, 2002, Ankara.
• The Armenian People From Ancient to Modern Times,Volume-I, edited by Richard G. Hovannisian, St. Martin’s Press, New York, 1997.
• The Mandaeans of Iraq and Iran ( Their Cults, Customs, Magic,Legends, and Folklore) by.E.S. Drower, Oxford At The Clarendon Press. 1937.
• The Mythology of All Races, In Thirteen Volumes, Canon John Arnott, Mac Culloch, New York, Cooper Square Publishers Inc. 1964.
• The Wordsworth Dictionary of Beliefs & Religions, Edited by Rosemary Goring, W&R Chambers Ltd. 1992.
• TÜRKMEN, Fikret, Türk Halk Edebiyatının Ermeni Kültürüne Tesiri, Akademi Yayınları, İzmir, 1992.
• Urfalı Mateos Vekayi-namesi, Çev:Hrant D. Andreasyan, Türk Tarih Kurumu Yayınları,Ankara 2000.
• Yaşayan Dünya Dinleri, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları:680, Ankara 2007.
• Who’s Who in Non-Classical Mythology, Egerton Sykes, Routledge, London and New York, 2002.
• XEMGİN, E, Aleviliğin Kökenindeki Mazda İnancı ve Zerdüşt Öğretisi, Berfin Yayınları, İstanbul 1995.
• Armenian Tales and Their Folkloristic Relevance, Edited by Susie Hoogasian, Wayne State University Press, Detroit 1966.