MARDÎ ET-TARSÛSÎ'NİN "TABSIRATU ERBÂBİ'L-ELBÂB FÎ KEYFİYYETİ'N-NECÂT Fİ'L-HURÛB" ADLI ESERİ VE ORTAÇAĞ İSLÂM TARİHÇİLİĞİ BAKIMINDAN ÖNEMİ

Yıl 2010, Cilt: 17 Sayı: 43, 291 - 307, 26.05.2010

Erkan Göksu

Öz

Mardî et-Tarsûsî’nin ‚Tabsıratu Erbâbi’l-Elbâb
fî Keyfiyyeti’n-Necât fi’l-Hurûb‛ adlı eseri Eyyûbîler
döneminde kaleme alınıp Selâhaddin Eyyûbî’ye
takdim edilmiştir. Ortaçağ İslâm ordularında
kullanılan silâhlar ve savaş taktikleri hakkında bilgi
veren bir eserdir. Eser, biri silâhlardan, diğeri savaş
usul ve yöntemlerinden bahseden iki ana bölümden
oluşmaktadır. Eserde ele alınan her silâh, yapım
aşamasından kullanımına kadar geçen bütün
safhalarıyla teferruatlı bir şekilde işlenmiştir. Başta
mancınık olmak üzere bazı silâh ve kimyasalların
yapımında o güne kadar bilinmeyen usul ve
yöntemler ilk defa bu eserde zikredilmiştir. Bu
bilgilerin, çizim ve tariflerle, o dönem için hayret
uyandırıcı mühendislik bilgileri ve hesaplamalarla
izah edilmesi, XII. asır İslâm âleminin bilim ve
teknoloji alanında ileri bir seviyede olduğunu
göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Mardî et-Tarsûsî, Tabsıratu Erbâbi’l-Elbâb fî Keyfiyyeti’n-Necât fi’l-Hurûb, Savaş Sanatı, Harp Teknolojisi, Mancınık

Kaynakça

• AL-AWSİ AL-ANSARİ (Umar Ibn Ibrahim), Tafrîj al-Kurûb fî Tadbîr al-Hurûb (A Muslim Manual of War), ed. and trans. George T. Scanlon, American University at Cairo Press, Cairo 1961.
• BOSWORTH, C. E., ‚Armies of the Prophet: Strategy, Tactics and Weapons in Islamic Warfare‛, The World of Islam: Faith, People, Culture, ed. B. Lewis, London 1976, s. 201-224.
• BOZKURT, Nebi, ‚Kılıç‛, DİA, XXV, s. 405-406.
• BOZKURT, Nebi, ‚Mancınık‛, DİA, XXVII, s. 564-567.
• BOZKURT, Nebi, ‚Silâh‛, DİA, XXXVII, s. 186-188.
• CAHEN, Claude, ‚Un traité d'Armurerie composé pour Saladin‛, Bulletin d'Etudes Orientales, (Institut français de Damas) 12 (1947-48) s. 103-63.
• CHEVEDDEN, Paul E., ‚Artillery in the Late Antiquity: Prelude to the Middle Ages‛, The Medieval City Under Siege, edited by Ivy A. Corfis and Michael Wolfe, (Boydell Press), New York 1999, s. 131-177.
• CHEVEDDEN, Paul E., ‚The Invention of the Counterweight Trebuchet: A Study in Cultural Diffusion‛, Dumbarton Oaks Papers, No. 54 (2000), s. 71-116.
• ÇETİN, Altan, ‚Memlûk Devleti'nde Savaşın Kültürel Esaslarına Dâir‛, Belleten, LXXI/262 (Aralık 2007), s. 909-921.
• ERALP, T. Nejat, Tarih Boyunca Türk Toplumunda Silâh Kavramı ve Osmanlı İmparatorluğunda Kullanılan Silâhlar, TTK Yay. Ankara, 1993.
• FAHR-İ MÜDEBBİR, Âdâbu’l-Harb ve’ş-Şecâ‘a, nşr. Ahmed Süheyli-i Hânsârî, Tahran 1346.
• GÖKSU, Erkan, Türk Kültüründe Silâh, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2008.
• GÖKSU, Erkan, ‚İnsanlık Tarihinin Değişmeyen Fenomenleri: Şiddet ve Savaş‛, Bilim Yolu, KÜ SBE Dergisi, 3/2003 (Türkiye Cumhuriyetinin 80. Yılı Özel Sayısı), Kırıkkale, s. 577-599.
• GÖKSU, Erkan, ‚Kutadgu Bilig’e Göre Türk Savaş Sanatı‛, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of International Social Research), II/6 (Kış 2009), s. 266-281
• HALDANE, Dauglas, ‚The Fire-Ship of Al-Salih Ayyub and Muslim Use of ‘Greek Fire’‛, The Circle of War in the Middle Ages: Essays on Medieval Military and Naval History, edited by Donald J. Kagay and L.J. Andrew Villalon, Woodbridge: Boydell Press, 1999, s. 137-144.
• HILL, D. R., ‚Mandjanik‛, EI2, Leiden 1991, VI, 405-406.
• HILL, D. R., ‚Trebuchets‛, Viator, IV (1973), s. 99-115.
• HILLENBRAND, Carole, The Crusades: Islamic Perspectives, Routledge Press, New York 2000.
• İBN ERENBOĞA EZ-ZEREDKÂŞ, el-Enîk fî’l-Menâcınîk, nşr. İhsân Hindî, Câmi‘atu Haleb, Dımaşk 1405/1985.
• Kitâb fî Riyâzati’l-Hayl, Kitâb fî İlmi’n-Nüşşâb, ‚Metin-Gramatikal İndeks‛, Haz. Recep Şirin, (Atatürk Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum 1989.
• LEWIS, Bernard, Islam: From the Prophet Muhammad to the Capture of Constantinople, I, New York, 1974.
• MARDÎ b. Ali b. Mardî et-Tarsûsî, Tabsıratü Erbâbi’l-Elbâb fî Keyfiyyeti’n-Necât fi’l- Hurûb, Facsimile Editions-Edited by Fuat Sezgin, Frankfurt 1425/2004.
• MARDÎ b. Ali b. Mardî et-Tarsûsî, Tabsiratu Erbâbi’l-Elbâb fî Keyfiyyeti’n-Necât fi’l- Hurûb, Tenkitli Metin Neşri, Haz. Muhammet Hekimoğlu, Ankara 2009.
• MARDÎ ibn ‘Alî Tarsûsî, Contribution { l'étude de l'archerie musulmane, principalement d'après le manuscrit d'Oxford Bodléienne Huntington no. 264, éditée par Antoine Boudot-Lamotte, Publications de l'Institut français de Damas 1968.
• MURDÎ b. Alî b. Murdî al-Tarsûsî, Mawsû‘at al-aslihah al-qadîmah: al-mawsûm Tabsırat arbâb al-albâb fî kayfîyat al-najâh fî al-hurûb min al-anwâ‘ wa-nashr a‘lâm al- i‘lâm fî al-‘udad wa-al-âlât al-mu‘ayyanah ‘alâ liqâ’ al-a‘dâ’, ed. Karen Sadir, Beirut 1998.
• Münyetü’l-Guzât (Metin-İndeks), haz. Mustafa Uğurlu, GÜ SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1984.
• EN-NÂSIRÎ (Muhammed b. Mengli), el-Hıyel fi’l-Hurûb ve Fethu’l-Medâ’in ve Hıfzu’d- Durûb, nşr. Nebîl Muhammed Abdulaziz Ahmed, Dârü’l-Kütüb ve Vesâ’iki’l- Kavmiyye, Mısır 2000.
• NICOLLE, David, Armies of the Caliphates 862-1098, Osprey Publishing, Oxford 1998.
• NICOLLE, David, Saladin and the Saracens: Armies of the Middle East 1100-1300, Osprey Military: Men-at-arms Series: 171, London 1986.
• NICOLLE, David, Saracen Faris 1050-1250 A.D., London: Osprey, 1994.
• NICOLLE, David,, The Second Crusade 1148: Disaster Outside Damascus, Osprey Publishing, Oxford 2009.
• PARRY, V. J, ‚İslâm’da Harp Sanatı‛, çev. Erdoğan Merçil-Salih Özbaran), İÜEFTD, 28- 29, (1974-1975), s. 193-218.
• ER-RAMMÂH (Necmü’d-dîn Hasan), Kitâbu’l-Furûsiyye ve’l-Manâsıbi’l-Harbiyye, nşr. Ahmed Yûsuf el-Hasan, Câmi‘atu Haleb, Haleb 1998.
• UYAR, Mustafa, ‚Âdâb el-Harb ve eş-Şeca‘a’ya Göre Hisar ve Kuşatma Geleneği‛, Tarih Araştırmaları Dergisi, XXV/40 (2005), s. 215-224.