ERZURUMLU İBRAHİM HAKKI VE MAHTUMKULU DİVANLARINDA HZ. PEYGAMBER

Yıl 2011, Sayı: 45, 17 - 37, 24.09.2011

Kenan Erdoğan Kenan Erdoğan

Öz

Bu çalışmada daha çok Marifet-nâmesi ile
tanınan XVIII. Yüzyılın ünlü bilim adamı ve
şairi Erzurumlu İbrahim Hakkı (1703-1772)
Divanı ile yine XVIII. yüzyılda yaşamış ünlü
Türkmen şairi Mahdumkulu (1733?-1783?)
Divanı’nda Hz. Muhammed sevgisi ele
alınmıştır.
Aynı yüzyılda yaşayan ve aynı dilin
lehçeleriyle yazan bu iki büyük sufi şair,
birbirine hayli uzak coğrafyalarda
yaşamışlardır. Ancak uzak coğrafyalarda
olmaları, aralarında bazı şekil ve söyleyiş
farklarının bulunması, inanç ve sevgi birliği
dolayısıyla, aynı duygu ve düşünceleri
dillendirmelerine engel olmamıştır. Bu inanç ve
sevgi birliği içinde Hz. Peygamber’e olan sevgi
çok önemli bir yer tutmaktadır. Çalışmada, iki
şairin divanı göz önünde bulundurularak
taranmış ve konunun nasıl işlendiği ve
anlatıldığı örnekleriyle verilmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Erzurumlu İbrahim Hakkı, Mahtumkulu, tasavvuf şiiri, Hz. Muhammed sevgisi

Kaynakça

• KAYNAKÇA KAYNAKÇA KAYNAKÇA
• AKAR, Metin, Türk Edebiyatında Manzum Mi’rac-nâmeler, Ankara 1987.
• ARNAZAROV, Seyitnazar, “Mahtumkulu Firâkî (1733-1798) Diyanet Aylık Dergisi, S.161, s.11, Ankara 2003.
• ARTUN, Erman, Dinî-Tasavvufî Halk Edebiyatı, Ankara 2002.
• BİRAY, Himmet, Mahtumkulu Divanı, Ankara 1992
• ÇAĞRICI, Mustafa, İ. Hakkı Erzurûmî, DİA, C.21, İstanbul 2000, s.305-311
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmed, Necâti Bey Dîvânı’nın Tahlili, İstanbul 1971.
• ÇELEBİOĞLU, Âmil, “Eski Türk Edebiyatında Manzum Dinî Eserler”, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul 1998.
• ÇELEBİOĞLU, Âmil, Erzurumlu İbrahim Hakkı, Ankara 1988.
• ÇELİK, Ejder, “Mahtumkulu: Hayatı ve Şair Kimliği”, Türk Dili Dergisi, Kasım 2008, S.683, s.471- 473, Kaşgarlı Mahmut özel sayısı. Ankara.
• DEMİRBAĞ, Ömer, Divan Şiirinde Hazret-i Muhammed, Y.Ü.Fen-Ed.Fakültesi Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Van 1991
• Erzurumlu İbrahim Hakkı, Dîvân, (Haz. Turgut Karabey- Numan Külekçi), Erzurum 1997.
• GÖKÇE, Cüneyt, “Mevlânâ’da Peygamber Sevgisi”, Uluslararası Mevlana ve Mevlevilik Sempozyumu (26-28 Ekim 2007, Şanlıurfa): Bildiriler I, Şanlıurfa, 2008, s.297-302
• GÜNGÖR, Zülfikar, “Hulûsî-i Darendevî Dîvânı’nda Hz. Muhammed” (S.A.V.), Hulûsî Efendi Güldestesi, s.23-44, Ankara 2003.
• GÜNGÖR, Zülfikar, Türk Edebiyatı’nda Manzum Hilye-i Nebevîler, ve Nesimî Mehmed’in Gülistân-ı Şemâil’i, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2000.
• GÜZEL, Abdurrahman, “Peygamber Hakkında Yazılan Türler”, Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı, 2.b., Ankara 2004.
• İSEN, Mustafa ve diğerleri, “Türler” Eski Türk Edebiyatı El Kitabı, 2.b. Ankara 2003, s.245-265.
• İSEN, Mustafa, “Türk Edebiyatında Peygamber Sevgisi”, Ötelerden Bir Ses Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Ankara 1997.
• KAHRAMAN, Alim, “Mahtumkulu”, DİA, C.27, s.393-394. Ankara 2003.
• KAPLAN, Mahmut, “Divan Şiirinde Hazret-i Muhammed”, Köprü dergisi, S.74, İstanbul 2001, s. 106-117.
• KARAHAN, Abdülkadir, İslâm Türk Edebiyatında Kırk Hadis, İstanbul 1991.
• KURNAZ, Cemal, “Dinî Edebiyatta Türler”, Divan Edebiyatı Yazıları, Ankara 1997.
• LEVEND, Agâh Sırrı, Ümmet Çağı Türk Edebiyatı, Ankara 1962.
• MENGİ, Mine, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, 4.b. Ankara 1997.
• MERMER, Ahmet ve diğerleri, Eski Türk Edebiyatı Giriş, Ankara 2006.
• OĞUZBAŞARAN, Bekir, Tanzimattan Günümüze Türk Edebiyatında Türk Şiirinde Hz. Muhammed, Y. Ü. Fen-Ed. Fakültesi Basılmamış Yüksek Lisans Tezi Van 1992.
• PEKOLCAY, Neclâ, Süleyman Çelebi, Mevlid (Vesîletü’n-Necât), İstanbul 1992.
• TOK, Vedat Ali, Türk Şiirinde Hz.Muhammed, Kayseri 1997.
• TOLASA,Harun, Ahmed Paşa’nın Şiir Dünyası, Ankara 1973.
• UZUN, Mustafa, Diyanet İslam Ans. (DİA), Hz. “Muhammed” maddesi, “Türk Edebiyatında Hz. Muhammed” C.30, s.448-482.
• YENİTERZİ, Emine, Divan Şiirinde Na’t, Ankara 1993.
• YILMAZ, H. Kâmil, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul 2000.
• YILMAZ, Mehmet, Edebiyatımızda İslâmî Kaynaklı Sözler, Enderun Kitabevi, İstanbul 1992.