AHMET MİTHAT EFENDİ’NİN İLK ROMANLARINDA MISIR VE MISIRLILAR

Yıl 2011, Sayı: 45, 39 - 60, 24.09.2011

Ferhat Korkmaz Ferhat Korkmaz

Öz

Ahmet Mithat Efendi, Şemsettin
Sami’den sonra ikinci telif romanı yazan Türk
romancısıdır. Osmanlı Devleti açısından 18.
Yüzyıldan itibaren başlayan Mısır sorunu, 19.
Yüzyılda özellikle Kavalalı Mehmet Ali Paşa
döneminde en karmaşık halini alır. 1517’de
fethedilen; ancak 1882’de Osmanlı Devleti’nin
elinden çıkan Mısır bu ilk romancılarımızın
ilgisini çekmiş ve Tanzimat dönemi
romanlarında bu ülkeye ait kimi konular
işlenmiştir. Tanzimat romanında Mısır
coğrafyası mekân olarak kullanılmış, roman
yazarları ise romanlarının kimi bölümlerini
Mısır, Mısırlılar veyahut Mısır’daki meselelere
ayırmıştır. Ahmet Mithat Efendi de bir
Tanzimat romancısı olarak Mısır konusuna
bîgâne kalmamıştır. Onun romanlarını
Osmanlı ülkesinin yaşayan halklarının siyasi,
ekonomik, coğrafi, sosyal, psikolojik ve
kültürel tarihi olarak değerlendirdiğimizden
makalemizde, Ahmet Mithat Efendi’nin
romanlarında Mısır coğrafyası ve Mısırlılar ele
alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Roman, Ahmet Mithat Anahtar Sözcükler: Efendi, Mısır, Mısır Meselesi, Mısırlılar, Mısır Tarihi.

Kaynakça

• KAYNAKÇA KAYNAKÇA AYNAKÇA AHMET MİTHAT EFENDİ (1996), Felâtun Bey ile Râkım Efendi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• AHMET MİTHAT EFENDİ (2000a), Hasan Mellâh yahut Sır İçinde Esrar, Haz. Ali Şükrü Çoruk, TDK, Ankara
• AHMET MİTHAT EFENDİ (2000b), Dünyaya İkinci Geliş yahut İstanbul’da Neler Olmuş, Felâtun Bey ile Râkım Efendi, Hüseyin Fellâh, Haz. Kâzım Yetiş - Necat Birinci - M. Fatih Andı, TDK, Ankara
• AHMET MİTHAT EFENDİ (2000c), Zeyl-i Hasan Mellâh yahut Sır İçinde Esrar, Haz. Ali Şükrü Çoruk, TDK, Ankara
• AHMET MİTHAT EFENDİ (2000d), Çengi, Kafkas, Süleyman Muslî, Haz. Erol Ülgen - Fatih Andı, TDK, Ankara
• AHMET MİTHAT EFENDİ (2000e), Henüz 17 Yaşında, Acâyîb-i Âlem, Dürdane Hanım, Haz. Nuri Sağlam - Kâzım Yetiş - M. Fatih Andı, TDK, Ankara
• AHMET MİTHAT EFENDİ (2002), Menfa / Sürgün Hatıraları, Haz. Handan İnci, Arma Yayınları, İstanbul
• AHMET MİTHAT EFENDİ (2003), Ahbar-ı Asara Tamim-i Enzar, Haz. Nüket Esen, İletişim Yayınları, İstanbul
• ARGUNŞAH, Hülya (2006), “Ahmet Mithat Efendi’nin Tarihî Romancılığı”, Nüket Esen- Erol
• Köroğlu (Haz.), Merhaba Ey Muharrir (ss.119-138), Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul
• ARGUNŞAH, Hülya (2007), “Ahmet Midhat Efendi’nin Romancılığı” Haz. Mustafa Armağan, Ahmet Midhat Efendi Kitabı (ss. 23-36), Beykoz Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul
• ARSLAN, Nur Gürani (Mayıs 1995), “Ahmet Midhat Efendi’nin Eserlerinde Yabancılar”, Türk Dili (Ahmet Midhat Efendi Özel Bölümü), C: 1995/I, S: 521, ss. 590-600
• ASİLTÜRK, Baki (2009), “Edebiyatın Kaynağı Olarak Seyahatnameler”, Turkish Studies, Volume 4 /1-I, Winter 2009, ss.911-995
• BALCI, Yunus (Temmuz 2002), “Türk Romanında Aydın Sorunu”, Hece (Türk Romanı Özel Sayısı), S.65-66-67, ss.281-293
• ÇETİN, Nurullah (Temmuz 2002a), “Tanzimat Döneminde Türk Romanı (1860-1878)”, Hece (Türk Romanı Özel Sayısı), S.65-66-67, ss.21-33
• DUMONT, Paul (1995), “Tanzimat Dönemi (1839-1878)”, Çev. Servet Tanilli, Robert Mantran (edited by), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi C.2, (ss.59-143), İstanbul, Cem Yayınları
• ESEN, Nüket (1991), Türk Romanında Aile Kurumu (1870-1970), T.C. Başbakanlık Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları, Ankara
• ESEN, Nüket (2002), “Ahmet Mithat’ta Kronotop Kavramı”, Kitap-lık, S.54, Temmuz-Ağustos 2002, ss.137-139
• GÖKÇEK, Fazıl (2007), “Monte Cristo Kontu Romanının Ahmet Mithat Efendi’ye Etkisi”, Tunca
• Kortantamer İçin, (ss. 481-490), İzmir, Ege Üniversitesi Yayını İNCİ, Handan (1992), “Tanzimat Devri Türk Romanında Baba”, Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi. “Indice Tematico”, Erişim Tarihi: 05.11.2009 [http://www.hesperialibros.com/C66.pdf]
• JEANROND, Werner G. (2007), Teolojik Hermenötik, Çev. Emir Kuşçu, İz Yayınları, İstanbul
• KOLOĞLU, Orhan (1992), Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Basın, İletişim Yayınları, İstanbul
• MANTRAN, Robert (1995), “Doğu Sorununun Başlangıçları (1774-1839)” Çev. Servet Tanilli,
• Robert Mantran (edited by), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi C.2, (ss.7-57), İstanbul, Cem Yayınları
• MARDİN, Şerif (1996), Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, Çev. Mümtaz’er Türköne-Fahri Unan-İrfan Erdoğan, İletişim Yayınları, İstanbul
• ÖZÖN, Mustafa Nihat (1941), Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Maarif Matbaası, İstanbul
• ÖZÖN, Mustafa Nihat (Temmuz 1964), “Türk Romanı Üzerine”, Türk Dili (Roman Özel Sayısı), C.I, nr.154, ss.577-591
• PERİN, Cevdet (1943), “Türk Romancılığında Fransız Tesiri Nasıl Başladı?”, Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, C.IV, S.4, 1943, ss.39-51
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (1988), 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İstanbul
• TODOROV, Tzvetan (1999), Fantastik, Çev. Nedret Öztokat, Metis Eleştiri, İstanbul.
• UÇ, Himmet (2000), Ahmet Mithat San’at ve Edebiyatı, Bizim Büro Basımevi, Ankara
• UÇ, Himmet (2006), Ansiklopedik Roman Eleştiri Terimleri, Bizim Büro Basımevi, Ankara
• UÇMAN, Abdullah (2007), “Türk Romanında İlk Alafranga Tip: Felâtun Bey” Haz. Mustafa
• Armağan, Ahmet Midhat Efendi Kitabı (ss. 105-113), Beykoz Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul
• YERASIMOS, Stefan (Eylül 2006), “Tanzimat’ın Kent Reformları Üzerine”, Tanzimat - Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Phoenix Yayınlar, İstanbul, ss.365-380
• ZAHRA, Ahmad Fathi (2008, June 24) “Spanish-Speaking Voyagers in Damascus: Texts and Photos” Erişim tarihi: 30 Ekim 2009 [http://www.sana.sy/eng/28/2008/06/24/180968.htm]