‚–sA. EKININ ISLEVLERI / The Functions of the Suffix ‚–sA.

Yıl 2011, Sayı: 46, 4 - 17, 07.02.2012

Şahap Bulak

Öz

Bu çalışmamızda, dil bilgisi kitaplarında tasarlama kipleri içinde yer alan, genellikle dilek-şart kipi eki olarak anılan –sA eki ile ilgili, bugüne kadar dilbilimcilerimizin bu ek üzerine yaptıkları çalışmalardan yola çıkarak metinlerden alınan örnekler ışığında, –sA ekinin işlevleri örnekler üzerinde gösterilerek tasnif edilmeye çalışılmış, şart anlamı taşıyan –sA, dilek-istek anlamı taşıyan –sA, zaman anlamı taşıyan –sA ve kalıplaşıp cümle bağlayıcısı olan -sA diye dört ana gruba ayrılarak bunların taşıdıkları çeşitli anlamlar tasnif edilmiş ve alt gruplar halinde örneklendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar sözcükler: Dil bilgisi, tasarlama kipleri, dilek-şart kipi, -sA eki, -sA ekinin işlevleri.

 

In this study, by depending on examples done by our linguists, the functions of –sA, which is in irrealis moods and generally called as subjunctive mood, were classified into groups. Types of –sA were separated into 4 main groups: conditional mood of –sA, sub-junctive mood of -sA, the -sA which carries time meaning and –sA as chunk sentence connector; and, at the same time, they were exemplified under sub-groups.

Key words: Grammar, irrealis mood, subjunc-tive-conditional mood, the suffix -sA, the functions of the suffix -sA

Anahtar Kelimeler

Dil bilgisi, tasarlama kipleri, dilek-şart kipi, -sA eki, -sA ekinin işlevleri

Kaynakça

• ACARLAR, Kevser, ‚Fiil Kiplerindeki Anlam Kaymalarının Nedenleri‛, Türk Dili, C.XX, 213, Anka- ra, (Haziran 1969), s. 250–254.
• BANGUOĞLU, Tahsin, Türkçenin Grameri, TDK Yayınları, 5. Baskı, Ankara, 1998.
• BASSARAK, Armin, ‚Türkçe Zaman Kiplerinin Doğallık Dereceleri‛, TDAY Belleten - 1995, TDK Yayınları, Ankara,1997, s.31–36.
• BENZER, Ahmet, ‚-sA Ekinin İşlevleri ve Dilek-Şart Ayrımı‛, SÜTürkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı:28, Konya, 2010, s. 131–140.
• BİLGEGİL, M. Kaya, Türkçe Dilbilgisi, Dergâh Yayınları, 2. Baskı, İstanbul,1982.
• BOZKURT, Fuat, Türkçe Çağdaş Dilbilgisi, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1994.
• DEVELİ, Hayati, ‚{Sa} Morfemli Yardımcı Cümleler ve Bunlarla Kurulan Birleşik Cümleler Üze- rinde Bir İnceleme‛, TDAY Belleten -1995, TDK Yayınları, Ankara, 1997, s.115–152.
• EDİSKUN, Haydar, Türk Dilbilgisi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1985.
• EMRE, A. Cevat, Türk Dilbilgisi, TDK Yayınları, İstanbul, 1945.
• ERCİLASUN, Ahmet B., ‚Türkçede Fiil ve Fiil Çekimi‛, Türk Gramerinin Sorunları II, TDK Yayın- ları, Ankara, 1999, s.81-112.
• ERGİN, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayınları, İstanbul, 1993.
• GABAİN, A. von, Eski Türkçenin Grameri, (Çev. Mehmet Akalın) TDK Yayınları, 5. Baskı, Ankara, 2007.
• -------------, Türkçede Fiil Birleşmeleri, TDAY Belleten, Ankara,1959, s. 16–28.
• GENCAN, Tahir Nejat, Dilbilgisi, Ahmet Sait Basımevi, İstanbul, 1966.
• GÜLSEVİN, Gürer, Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, TDK Yayınları, Ankara, 1997.
• -------------, ‚Türkçede Şart Gerundiumu Üzerine‛, Türk Dili, 467 (2), TDK Yayınları, Ankara, 1990, s.276–279.
• HAMİLTON, James Russell, İyi ve Kötü Prens Öyküsü, (Çev. Vedat Köken), Ankara, 1998.
• HATİPOĞLU, Vecihe, Türkçenin Sözdizimi, TDK Yayınları, Ankara, 1972.
• -------------, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, 2. Baskı, Ankara, 1972.
• -------------, ‚Gerundiumların Özellikleri ve ‘-iser’ Eki‛, Türk Dili, C.III, 1954, s.510–518.
• -------------, Türkçenin Ekleri, TDK Yayınları, Ankara, 1981.
• HEMGİRMEN, Mehmet, Türkçe Temel Dilbilgisi, Ankara,1998.
• KARAHAN, Leyla, ‚-sa / -se Eki Hakkında‛, Türk Dili 516 (Aralık 1994) , s. 471–474.
• Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Grameri I -Fiil- Basit Çekim, TDK Yayınları, Ankara, 2006.
• KILIÇOĞLU, Vecihe, ‚Şart Kipi‛ Türk Dili c. III sayı:29, Ankara, 1954, s. 254–258.
• KOCAMAN, Ahmet, ‚Türkçe’de Kip Olgusu Üzerine Görüşler‛ TDAY Belleten 1980-1981, Ankara, s. 81-85.
• KOÇ, Nurettin, Yeni Dilbilgisi, İnkılâp Yayınları, 3. Baskı, İstanbul,1996.
• KORKMAZ, Zeynep, Türk Dili Üzerine Araştırmalar I-II, TDK Yayınları, Ankara, 1995.
• -------------, Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, 4. Baskı, Ankara, 2010.
• -------------, ‚-sa / -se Dilek - Şart Kipi Eklerinde Bir Yapı Birliği Var Mıdır?‛ Türk Dili Üzerine Araştırmalar I, TDK Yayınları, Ankara, 1995 s.160–167.
• -------------, Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK Yayınları, Ankara, 2003.
• ÖZÇELİK, Sadettin, Dede Kokut Araştırmalar, Notlar/Dizin/Metin, Gazi Kitabevi, Ankara, 2005
• -------------, Dede Kokut Üzerine Yeni Notlar, Gazi Kitabevi, Ankara, 2006.
• ÖZDEMİR, Emin, ‚Türkçede Fiillerin Çekimlenişine Toplu Bir Bakış‛, TDAY Belleten - 1967, TDK Yayınları, Ankara, 1968, s.177–203.
• Şimşek, Rasim, Örneklerle Türkçe Sözdizimi, KTÜ Yayınları, Trabzon, 1987.
• TİMURTAŞ, Faruk Kadri, Eski Türkiye Türkçesi XV. Yüzyıl Gramer - Metin - Sözlük, Enderun Kitabevi, İstanbul, 1994.
• ÜSTÜNOVA, Kerime, ‚Dilek Kiplerinde Zaman Kavramı‛, Türk Dili, 635 (LXXXVIII), TDK Yayın- ları, Ankara, 2004.
• TÜRKYILMAZ, Fatma, Tasarlama Kiplerinin İşlevleri, TDK Yayınları:729, Ankara, 1999.
• VARDAR, Berke, Başlıca Dilbilgisi Terimleri, İÜ Yayınları, İstanbul, 1978. KISALTMALAR
• KT K: Kültigin Anıtı Kuzey Yüzü
• BK B: Bilge Kağan Anıtı Batı Yüzü