TEBRİZLİ ŞEMS’İN FERACESİNİN ÖZDEŞLEYİM KURAMINA GÖRE İNCELENMESİ / The Analysis of Tebrizli Şems’s Ferace with the Empaty

Yıl 2012, Sayı: 47, 189 - 196, 05.07.2012

Elif Şebnem Kobya

Öz

Anahtar Kelimeler

-

TEBRİZLİ ŞEMS’İN FERACESİNİN ÖZDEŞLEYİM KURAMINA GÖRE İNCELENMESİ

Öz

Bu yazıda, özellikle şiir incelemede sıklıkla
kullanılan Einfuhlung (özdeşleyim) kuramının
insan-nesne ilişkisindeki etkisi üzerinde durulmuştur.
Volkelt ve Th.Lipps tarafından
geliştirilen Einfuhlung kuramı insanın nesneyle
kurduğu bağı inceler. Özdeşleyim kuramı-
nın esasını, süjenin psikolojisinin objeye yansıması
oluşturur. Bu kuramla bağdaştırdığımız
Tebrizli Şems, 1185 yılında Tebriz’de doğmuş,
1247 yılında Konya’da ölmüştür. Asıl adı Muhammed
bin Ali’dir. Şems, hayatını zühd
anlayışını esas alarak yaşamış, dünya malından
kendini uzak tutmaya çalışmıştır. Tasavvuf
ilminin önemli isimlerinden olan Şems’in
giydiği ferace farklı kullanım türlerine sahiptir.
Ferace, hem bayanların hem de erkeklerin
giydiği bir kıyafettir. Şems’in giydiği kıyafet
Mevlevi dervişlerinin giydiği türdendir. Şems,
son nefesini verirken bile üzerinde feracesi
vardır. Tebrizli Şems’in yaşamı boyunca tek
kıyafeti olan feracesiyle özdeşleşmesi Einfuhlung
kuramıyla incelenmiştir. İnsanların ruh
dünyasının objeye yansıması ona anlamlar
yüklemesi kaçınılmazdır. Tebrizli Şems de ruh
dünyasını objeye yani hayattaki tek mülkü
olan feracesine yansıtmıştır. Obje-suje arasında
kurulan bağ ile objeye istenilen anlam
yüklenebilir. Şems’in hayat felsefesi onunla
özdeşleşen feracesiyle örtüşmektedir.

Anahtar Kelimeler

Özdeşleyim Kuramı, Tebrizli Şems, Ferace, Obje-Suje

Kaynakça

• Aşkname. Konya: Eğitim Kitabevi, 2010.
• AYVAZOĞLU, Beşir. Aşk Estetiği. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2002.
• BOZKURT, Nejat. Sanat ve Estetik Kuramları. Bursa: Asa Kitabevi, 2004.
• CEBECİOĞLU, Ethem. Tasavvuf Terimleri Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları, 2004.
• ÇETİNKAYA, Bayram Ali. Şems- Mevlânâ Dostluğu. İstanbul: İnsan Yayınları, 2007.
• HEYET, Cevad. “Türklerin Tarihinde Renklerin Yeri”. Nevruz ve Renkler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1996.
• KANAT, Akın. Renk ve Duyu Psikolojisi. İzmir: İlya Yayınları, 2001.
• KARAGÖZ, İlknur. “Yahya Kemal’in “Ses” Adlı Şiirinin Özdeşleyim (eınfuhlung) Metoduyla Tahli- li”. Tübar, S. XVIII (Güz/2005): 170.
• KOÇU, Reşad Ekrem, Türk Giyim, Kuşam ve Süslenme Sözlüğü. Ankara: Sümerbank Yayınları, 1967.
• NOYAN, Bedri. “Şems-i Tebrizli’nin Mezarı”. Türk Folklor Araştırmaları, C.19 (Ağustos/1979): 8743-8746.
• TATÇI, Mustafa. Yunus Emre Divanı İnceleme. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1990.
• TEZCAN, Hülya. “Ferace”. İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi C.XII., 1995.
• TUNALI, İsmail. Felsefenin Işığında Modern Resim. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1996.
• _________, Estetik. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2010.
• ÜRKMEZ, Melahat. Şems-i Tebrizli. Konya: Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2009.
• WORRİNGER, Wilhelm. Soyutlama ve Einfuhlung. (Çev. İsmail Tunalı). İstanbul: İ.Ü Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1971.
• Yahya b. Salih el-İslâmbolî. Tarikat Kıyafetleri. (hzl. M. Serhan Tayşi - Mustafa Aşkar), İstanbul: Sufi Yayınları, 2006.
• YİĞİTLER, Zekai ve Nuriye Yiğitler. Mevlana ile Şems. İstanbul: Dharma Yayınları, 2009.