KARAMAN’DA BİR YER ADI: ELBİS

Yıl 2012, Sayı: 48, 1 - 7, 03.01.2013

İdris Nebi Uysal

Öz

Bu yazıda Karaman’ın bazı köylerinde bir
mevki adı olarak tespit edilen elbis sözcüğü
üzerinde durulmuştur. Elbis, bu köylerde
(Akarköy, Gökçe, Paşabağı) yöre halkının taş
yığınlarından oluşan tepelere verdiği addır.
Yöre insanının büyük taş yığınlarını elbis
şeklinde adlandırması, ad verme geleneğindeki
dinî yaklaşımla ilgilidir. Elbis “şeytan”
anlamına gelen iblis sözcüğünün birtakım ses
değişikliklerine (göçüşme, ünlü değişmesi)
uğramasıyla elde edilmiştir. Bu sözcük
Türkçede ve bazı Türk destanlarında ilbis,
ilbiz, elbis, elbiz, albıs, albız, almıs
değişkenleriyle yer almaktadır. Örneklerin
ortak özelliği, hepsinin olumsuz içerikli
olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Yer Adı, Karaman, Elbis, İblis (Şeytan)

Kaynakça

• CAFEROĞLU, Ahmet. “Anadolu Ağızlarındaki Metathèse Gelişmesi”. TDAY Belleten, (1955): 1-7.
• _________, “Anadolu Ağızları Konson Değişmeleri”. TDAY Belleten, (1963): 1-32.
• _________, “Anadolu ve Rumeli Ağızları Ünlü Değişmeleri”. TDAY Belleten, (1964): 1-33.
• COŞKUN, M. Volkan. Türkçenin Ses Bilgisi. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2010.
• DEVELLİOĞLU, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, 1997.
• Evliya Çelebi. Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 4. Kitap. (haz). Yücel Dağlı, Seyit KAHRAMAN, Ali ve DANKOFF, Robert İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005a.Evliya Çelebi. Evliya
• Çelebi Seyahatnamesi, 9. Kitap. (haz). Yücel Dağlı, Seyit Sözcüğün halk ağzındaki “örümcek, örümcek ağı, salyangoz” (TDK 2009b: 1704; TDK 2009c: ) karşılıkları da ilginçtir. Bu adlandırmalarda örümcek ve salyangozların yaşadığı, çokça bulunduğu alanların dikkate alındığını düşünüyoruz. Yöre (Karaman) halkı örümceklerin duvarlara ağlarını örmesini elbis bağlamak deyimiyle izah etmektedir.
• _________, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005b.
• İNAN, Abdülkadir. Makaleler ve İncelemeler, I. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1998.
• KORKMAZ, Zeynep. Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları, 2007.
• KÖKSAL, Fatih. “Edirneli Nazmi ve Çağdaşlarının Eserlerinden Türkiye Türkçesinin Tarihsel Söz Varlığına Katkılar”. Turkish Studies, Volume /5, (2009): 249-261.
• KURT, Mehmet. 1969 Mut (Mersin) Doğumlu, Öğretim Üyesi.
• _________, Antik Çağda Karaman (Laranda) ve Yakın Çevresi. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları, 2011.
• NASKALİ-GÜRSOY, Emine ve Duranlı, Muvaffak. Altayca-Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları, ÖZTÜRK, Erol. Kumuk Halk Şairi Yırçı Kazak. Ankara: Akçağ Yayınları, 2008.
• TIETZE, Andreas. Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati, Cilt 1 (A-E). İstanbul: Simurg Yayınları, 2002.
• TÜRK DİL KURUMU. Tarama Sözlüğü - III. Ankara: TDK Yayınları, 2009.
• TÜRK DİL KURUMU. Derleme Sözlüğü - I. Ankara: TDK Yayınları, 2009a.
• TÜRK DİL KURUMU. Derleme Sözlüğü - III. Ankara: TDK Yayınları, 2009b.
• TÜRK DİL KURUMU. Derleme Sözlüğü - IV. Ankara: TDK Yayınları, 2009c.
• UYSAL, İdris Nebi. Karaman İli Ağızları ve Anadolu Ağızları Arasındaki Yeri, Karaman: Karaman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, 2011.