YAŞNÂMELERİ BAĞLAMINDA İKİ ÂMÂ ÂŞIĞIN SANAT YOLCULUĞU

Yıl 2012, Sayı: 48, 103 - 116, 03.01.2013

Metin Özarslan

Öz

Bedenî arızaların veya bu arızaların
sebebiyet verdiği eksikliklerin insan
hayatında oluşturduğu olumsuzluklar
bilinen bir gerçektir. Bu türden eksikliklerin,
bu cümleden âmâlığın kimi zaman ve
hallerde insanda bulunan sanat gücünün
ortaya çıkmasında tetikleyici işlev üstlendiği
de vakıadır. Bu incelemede Türkiye âşıklık
geleneği içinde günümüz usta âşıklarından
Âşık Mevlüt İhsanî ve Âşık Mustafa
Ruhanî’nin ‚yaşnâme‛leri üzerinde
durulmuştur. Âşık Mevlüt İhsanî ve Âşık
Mustafa Ruhanî yaşadıkları çevre ve
geçirdikleri çocukluk dönemleri yönünden
benzer bir hayat sürdürmüştür. Bu
benzerlik yaşnâmelerde somut bir biçimde
görülmektedir. Her iki âşık sanatçının
yaşadıklarındaki benzerliğin odağında
ikisinin de âmâlığa duçar eden trajik bir
olay söz konusudur. Yaşnâmelerde de
anlatılan bu trajik olay iki âşığın sanat
yolculuğunda mühim bir safhadır. Tek
kalemden çıkmış gibi benzerlik gösteren her
iki âşık/sanatçının ‚yaşnâme‛leri mukayese
edilmiştir. Gerek yaşanan trajik olay gerek
artzamanlı olarak yazılmasına rağmen
eşzamanlı özellik arz eden yaşnâmeler ve
gerekse sanat hayatlarındaki örtüşmeler göz
önüne alındığında bu iki zirve sanatçının
arasındaki paralelliğin tahmin edilenin ötesinde olduğu görülür.

Anahtar Kelimeler

Âşıklık Geleneği, Yaşnâme, Âmâlık

Kaynakça

• ADLER, Alfred (2000), İnsan Tabiatını Tanıma, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• ALPTEKİN, AliBerat, (2002), Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• BAKİLER, Yavuz Bülent (2005), Âşık Veysel, İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• BAŞGÖZ, İlhan, (1986), Folklor Yazıları, İstanbul: Adam Yayınları.
• CEBECİ, Oğuz, (2004), Psikanalitik Edebiyat Kuramı, İstanbul: İthaki Yayınları 37-38.
• CEMİLOĞLU, Mustafa, (2001), ‚Âşık Mevlüt İhsanî-Hayatı ve Hikâyeciliği‛, Millî Folklor, Sayı: 51, Güz 2001.
• ÇELEBİOĞLU, Âmil, (1984), ‚Türk Edebiyatında Yaşnâmeler‛, Türklük Araştırmaları Dergisi, 1: 151-286.
• ÇOBANOĞLU, Özkul, (1998), ‚Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Boşnak Âşık (Gusları) Tarzı Şiir Geleneği Arasında Ortaklıklar Üzerine Tespitler‛, Millî Folklor, 5, 39: 8-24.
• _________, (1999), ‚Sözlü Kompozisyon Teorisi ve Günümüz Halkbilimi Çalışmalarındaki Yeri" Folkloristik: Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı, [Haz. Metin Özarslan ve Özkul Çobanoğlu], Ankara: TDV Matbaası, s. 138-170.
• _________, (2000), Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü, Ankara: Akçağ Yayınları.
• DEMİRCİ, Mehmet Emin, (2005), Homeros’tan Âşık Veysel'e Tarihte ve Toplum Yaşamında Körler, Bilgelik mi Çaresizlik mi?, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• DÜZGÜN, Dilaver, (1997a), Âşık Mevlüt İhsanî, Hayatı, Sanatı ve Şiirlerinden Seçmeler, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 851.
• _________, (1997b), Âşık Mustafa Ruhanî, Hayatı, Sanatı ve Şiirlerinden Seçmeler, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 853.
• EBERHARD, Wolfram, (2002), Güneydoğu Anadolu’dan Âşık Hikâyeleri, [Çev: Müfide Kocaoğlan Van Der Hoeven], Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• GÜNAY, Umay, (1986), Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu AKM Yayınları.
• HOMEROS (1975), İlyada, [Türkçesi: Azra Erhat-A. Kadir], İstanbul: Sander Yayınları.
• HOPKIN, Michael, (2004), ‚Tone Task Proves Blind Hear Better‛, http ://www. nature.Com/ news /2004/040712/full/news040712-9.html
• İVGİN, Hayrettin, (1980), ‚Halk Şiirinde Yaş‛, Çağrı, 267: 16.
• _________, (1981), ‚Halk Şiirinde Yaş Destanları‛, Meydan, 77: 62-64.
• KAYA, Doğan (2004a), Yaşnâmeler, Ankara: Akçağ Yayınları.
• _________, (2004b), Âşık Veysel, Sivas: Sivas Valiliği Yayınları.
• KONONENKO, Natalie, (1976-1980), ‚Homer Milton, and Âşık Veysel: The Legend of Blid Bard‛, Harvard Ukrainian Studies, Vol. 3-4: 520-529.
• ÖZARSLAN, Metin (2001), Erzurum Âşıklık Geleneği, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÖZBEK, Mehmet (1998), Türk Halk Müziği El Kitabı I -Terimler Sözlüğü, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• WELLEK, R. and A. Warren, (1949), Theory Literature, [Third Edition],New-York: Harcourt, Brace And Company.
• http://www.ukraine.com/blog/rss/ Appendix - 1a