XIX. YY. OSMANLI SOSYO-EKONOMİSİNİN ÂŞIK EDEBİYATINA YANSIMALARI HAKKINDA BİR DENEME

Yıl 2012, Sayı: 48, 155 - 163, 03.01.2013

Abdulselam Arvas

Öz

Kökeninin eski bir geleneğe dayandığı ve
XVI. asır itibariyle temsilcilerinin tespit
edilmeye başladığı tüm araştırmacılar
tarafından kabul edilen âşık edebiyatı Türk
kültürü açısından önemli bir edebî oluşumdur.
Âşık edebiyatı; Türk kültürünü içinde
barındırmak, Türk edebiyatının önemli bir
şubesi olmak, Türk şiirinin estetik bir parçası
olmak üzere üç birincil öneme sahiptir. Bu
edebiyat, resmî tarihe yansımayan problemleri
şiir formu şeklinde koruyup, sonraki nesillere
aktarmak gibi başka önemli bir görevi de ifa
etmektedir. Bu bağlamda araştırmamızda
Osmanlının XIX. yüzyılı, yine aynı asırda
yaşayan âşıkların dillendirdiği deyişlerde
izlenmeye çalışılmıştır. Ancak bu noktada,
konunun sosyo-ekonomik boyutla
sınırlandırıldığını ve bazı âşıkların şiirlerinden
hareket edildiğini de ifade etmek gerekir.
Araştırmanın amacı, dönemin resmî tarihe
yansımayan olaylarını âşıkların eserlerinden
yola çıkarak ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

XIX. Asır, Âşık Şiiri, Osmanlı, Sosyo-Ekonomik Sorunlar

Kaynakça

• ARTUN, Erman, ‚19. Yüzyıl Osmanlı Dönemi Ortadoğu’nun Sosyal Tarihine Bir Kaynak: Âşık Esrari’nin Vehhabi Destanı‛, Folklor/Edebiyat, S. 22, 2000.
• AKARLI, Engin Deniz, Belgelerle Tanzimat: Osmanlı Sadrazamlarından Ali ve Fuad Paşaların Siyasi Vasiyetnameleri, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1978.
• BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2012.
• BİZBİRLİK, Alpay-ATAR Zafer, ‚XX. Yüzyıl Osmanlı Tarihinde Temettuat Defterleri’nin Yeri: Saruhan Sancağı Mütevelli Çiftliği Temettuat Defteri Örneği‛, SAÜ Fen-Edebiyat Dergisi, 2009-I, www.fed.sakarya.edu.tr/arsiv/yayinlenmis_dergiler/2009/Erişim Tarihi: 17.06.2010.
• ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, TTK Yayınları, Ankara 1997.
• ÇOBANOĞLU, Özkul, Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü, Akçağ Yayınları, Ankara 2000.
• EKEN, Galip, ‚19. Yüzyılda Kangal Kazası’nın Sosyo-Ekonomik Yapısına Dair‛, Türkiyat Araştırmaları 17.06.2010.
• www.turkiyat.selcuk.edu.tr/pdfdergi/s23/ekenpdf/Erişim Tarihi:
• GENÇ, Mehmet, ‚19.Yüzyıldaki Osmanlı İktisadi Dünya Görüşünün Klasik Prensiplerindeki Değişmeler‛, Osmanlı İmparatorluğundaDevlet ve Ekonomi, Ötüken Yayınları, İstanbul 2000.
• İNALCIK, Halil, ‚Tanzimat’ın Uygulanması ve Sosyal Tepkileri‛,Belleten, S. 112, 1964.
• KÖPRÜLÜ, Fuat, Saz Şairleri, Akçağ Yayınları, Ankara 2004.
• MARDİN, Şerif, Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu (Çev. Mümtazer Türköne, Fahri Unan, İrfan Erdoğan), İletişim Yayınları, İstanbul 2011.
• ÖZMEN, İsmail, Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi-4, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1998.
• SAKAOĞLU, Saim, ‚Türk Saz Şiiri‛, Türk Dili Dergisi Türk Şiiri Özel Sayısı III (Halk Şiiri), TDK Yayınları, Ankara 1989.
• YAKICI, Ali, ‚Âşık Tarzı Türk Şiirinde Destan Türünün Tasnifi‛, Milli Folklor Dergisi, S. 19, 1993.