MÛSÂ CÂRULLAH'IN EĞİTİM ÜZERİNE DÜŞÜNCELERİ: “TARÎHU'L-KUR'ÂN VE'L-MESÂHIF” ADLI ESERİ BAĞLAMINDA

Yıl 2012, Sayı: 48, 257 - 268, 03.01.2013

Mustafa Şentürk

Öz

Genel olarak bireylere kendi iradeleriyle istenen
davranışların kazandırılması şeklinde tanımlanan
eğitim ile ekonomik ve siyâsî ilerleme veya gerileme
kavramları arasında diyalektik bir ilişki söz konusudur.
Başka bir deyişle eğitim, toplumların ilerlemelerinin
ya da geri kalmalarının başlangıçta sebebi
sonraları ise sonucudur. Bu yaklaşıma göre 18.
yy.dan itibaren Osmanlı Devleti’nin (1299-1923)
şahsında İslâm medeniyetinin en önemli gerileme
nedenlerinden biri olarak eğitim sisteminin bozulması,
kalkınma yolundaki ilk çare olarak da eğitim
sisteminin ıslahı gösterilmiştir. Küresel ölçekli
çalkantıların cereyân ettiği ve İslâm medeniyetinin
yenilgisini ilan ettiği bir dönemde yaşamış olan
Mûsâ Cârullah (1875-1949) böyle düşünen mütefekkirlerdendir.
Cârullah’ın eğitim ile ilgili görüşlerini
serdettiği eserlerinden biri de Târîhu’l-Kur’ân
ve’l-Mesâhıf’tir. Makalemiz, Cârullah’ın adı geçen
eserindeki eğitim üzerine görüşlerini incelemek
amacını taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mûsâ Cârullah Bigiyef, Eğitim, Târîhu’l-Kur’ân ve’l-Mesâhıf

Kaynakça

• AKYÜZ, Yahya. “Tanzimat Dönemi Eğitiminin Özellikleri”. Tanzimat’ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sem- pozyumu, Ankara: 1991.
• ALTIN, Hamza.“1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve Öğretmen Yetiştirme Tarihimizdeki Yeri”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,13:1 (2008): 271-283.
• ATAY, Hüseyin. “1914’te Medrese Düzeni”. İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi. [Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi], 5 (1982): 23-54.
• AYDIN, Mehmet. İçe Kritik Bakış. (Haz. Mehmet Gündem). İstanbul: İyiadam Yayınları, 1999.
• BALABAN, Mustafa Rahmi. “Musa Carullah, 1875-1949; Hayatı, Felsefesinden Birkaç Çizgi, Eserleri”. İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, I/1-4 (1953): 173-178.
• BEYHAKÎ, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin (458/1065). Şuabu'l-İman. Bombay: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2003.
• BİNBAŞIOĞLU, Cavit. Eğitime Giriş. Ankara: Binbaşıoğlu Yayınları, 1998.
• BODUR, Hüsnü Ezber; “Orta Asya’da Ceditçilik Hareketi ve Modern Dini Düşünce Üzerindeki Etkisi”, Uluslararası Türk Dünyasının İslamiyete Katkıları Sempozyumu/International Symposium on the Cont- ribution of Turkish World to Islam, 31 Mayıs -1 Haziran 2007, 2007.
• CÂRULLAH, Mûsâ. Büyük Mevzûlarda Ufak Fikirler. (Haz. Musa Bilgiz). Ankara: Kitâbiyât Yayınları, 2011.
• _________, Edebiyât-ı Arabiye ilâ Ulûm-i İslâmiye. Kazan: yyy, ty.
• _________, İslâmın Elifbâ’sı. (Haz. İbrahim Maraş ve Seyfettin Erşahin). Seba Yay., Ankara, 1997.
• _________, el-Lüzûmiyât. (Ebu’l-Ulâ El-Maarrî Tercümesi). Kazan, yyy, 1907.
• _________, Şerîatin Esasları. Petrograd: yyy, 1917.
• _________, Târîhu’l-Kur’ân ve’l-Mesâhıf. Petersburg: el-Matbaatü’l-İslâmiyye, 1905.
• _________, Uzun Günlerde Oruç. (Sad. Yusuf Uralgiray). Ankara: Kazan Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Der
• neği Yayınları, 1975.
• DOĞAN, Recai. “Musa Carullah’ın Maarif ve Usûl-i Cedîd Hakkındaki Görüşü”. Ölümünün 50. Yıldönümün- de Musa Carullah Bigiyef, Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• FİDAN, Nurettin ve Erden, Münire. Eğitime Giriş, Ankara: Meteksan Yayınları, 1994.
• GÖRMEZ, Mehmet. Musa Carullah Bigiyef. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• GÜNGÖR, Erol; “Çarlık Döneminde Türkistan’da Fikir Akımları”, (Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi), Kırgızis- tan-Türkiye Manas Ünv., SBE, Bişkek, 2008.
• KALLEK, Cengiz. “El-Hidâye”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XVII, İstanbul: 1998.
• KANLIDERE, Ahmet. Kadimle Cedid Arasında Musa Cârullah. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2005.
• _________, “Mûsâ Cârullah”, TDV İslâm Ansiklopedisi DİA, XXXI, İstanbul: 2006.
• KESKİOĞLU, Osman. “Mûsa Cârullah (1875-1949) Hayatı, Görüşleri Ve Eserleri”. Ankara Üniversitesi İlahi- yat Fakültesi Dergisi, XII (1964): 63-73.
• KUZU, Nurhan. “Osmanlı’dan Modern Türkiye’ye Geçiş Döneminde Aydınların Medeniyet Din İlişkilerine Bakışı Hüseyin Kâzım Kadri Ve Musa Cârullah Bigiyef Örneği”. (Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi SBE, 2005.
• KILIÇ, Hulusi. “El-Kâfiye”, TDV İslâm Ansiklopedisi DİA, XXIV, İstanbul: 2001.
• MARAŞ, İbrahim; “İdil Ural Bölgesi Müslümanları ve Ceditçilik Düşüncesi”, Uluslararası Türk Dünyasının İslamiyete Katkıları Sempozyumu/International Symposium on the Contribution of Turkish World to Is- lam, 31 Mayıs -1 Haziran 2007, 2007.
• NASR, S. Hüseyin. Genç Müslümana Modern Dünya Rehberi. (Çev. Şahabeddin Yalçın). İstanbul: İz Yayın- ları, 1995.
• ÖZ, Nuri. “İslam Düşüncesinin Yenileştirilmesi Bağlamında Mustafa Sabri İle Musa Carullah Bigi’nin Karşı- laştırılması”. (Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE, 2007.