BibTex RIS Kaynak Göster

-

Yıl 2013, Sayı: 49, 55 - 66, 10.05.2013

Turgut Baydar

Öz

In Turkish, as in all languages, not only the words or word groups with the origin of verb, but also the words or word groups with the origin of noun can be predicate. That is, there are sentences not expressing action as well as those expressing action. In its logic of language which we can follow beginning from the earliest Turkish scripts, Turkish language has a system that changes the words or word groups with the origin of noun into predicate.The structures in Turkish which are constituted with nouns + verbs such as ol-, etetc. are analyzed under the title of different nouns / terms and compound verbs all along and these are evaluated as a version of compound verb. In this article, it is tried to prove that the structures which are constituted with verbs such as et-, oletc. do not / will not form a compound verb, and that these are used as a complementary verb / predicative / predicate maker; and then it is suggested that those structures should be analyzed under the title of complementary verb / predicative / predicate maker(s), not the title of compound verb.

Anahtar Kelimeler

compound verb complementary verb predicative predicate maker.

Kaynakça

  • ABİK, A. Deniz. “Türkçede ‘Vefât’ Kelimesi ve Yardımcı Fiilleri”. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , C.: 14, S.: 2, 2005, 13-28
  • AKSAN, Doğan. Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle Dil Bilim). (tıpkıbasım), Ankara: TDK Yay., 2009
  • ATA, Aysu. Ḳıṣaṣü’l-Enbiyā I. Ankara: TDK Yay., 1997
  • ATABAY, Neşe-Kutluk, İbrahim-Özel, Sevgi. Sözcük Türleri. Ankara: TDK Yay., 1983
  • AY, Özgür. “ ’ol -‘ Fiili İle Yapılan Birleşik Çekimler ve Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Kullanımı Üzerine”. Turkish Studies, Volume 6/1 Winter 2011, 659-671
  • BANGUOĞLU, Tahsin. Türkçenin Grameri. 4. bs., Ankara: TDK Yay., 1995
  • BAYDAR, Turgut. “+ DIr Bildirme Eki Üzerine”, Konya: Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.: 32-Güz, 2012, 37-54
  • BİLGEGİL, M. Kaya. Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Güzel İstanbul Matbaası, 1963.
  • CLAUSON, Sir Gerard. An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Centry Turkish. Oxford, 1972
  • DEMİRBİLEK, Salih. “Orhon Türkçesinde “KIL-“ ve “BOL-“ Yardımcı Fiilleri Arasındaki Anlam ve Görev İlgileri”. Afyonkarahisar: I. Uluslararası Uzak Asya’dan Ön Asya’ya Eski Türkçe Bilgi Şöleni, 18-20 Kasım 2009, 57-65
  • DENY, Jean. Türk Dili Grameri. (Tercüme: Ali Ulvi Elöve), İstanbul: Maarif Matbaası, 1941.
  • ECKMANN, Janos. Nehcü’l Ferādīs. Ankara: TDK Yay., 1995
  • EDİSKUN, Haydar. Türk Dilbilgisi. 4. bs., İstanbul: Remzi Kitabevi, 1992
  • ERCİLASUN, Ahmet Bican. Kutadgu Bilig Grameri-Fiil. Ankara: Gazi Üni. Yay., 1984
  • ERCİLASUN, Ahmet Bican. “La Enklitiği ve Türkçede Bir ‘Pekiştirme Enklitiği’ Teorisi”. Ankara: Dil Araştırmaları Dergisi, S.: 2, Bahar, 2008, 37-58
  • ERGİN, Muharrem. Türk Dil Bilgisi. 18. bs., İstanbul: Bayrak Yay., 1989
  • ERGİN, Muharrem. Orhun Abideleri. 17. bs., İstanbul: Boğaziçi Yay., 1992
  • ERGİN, Muharrem. Dede Korkut Kitabı I. 3. bs., Ankara: TDK Yay., 1994
  • GABAİN, A. Von. “Türkçede Fiil Birleşmeleri”. TDAY Belleten, 1953, 2. bs., Ankara: TDK Yay., 1988, 16-28
  • GABAİN, A. Von. Eski Türkçenin Grameri. (Çev. Mehmet Akalın), 2. bs., Ankara: TDK Yay., 1995 GENCAN, Tahir Nejat. Dilbilgisi. Ankara: TDK Yay., 1979
  • GÖKDAĞ, Bilgehan Atsız. “Birleşik Kelime Olarak İkilemeler, Sayılar ve Birleşik Fiiller”. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi 27-28 Ağustos 2007, Bildiriler, C. 1., 2. bs., İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yay., 2009, 219-226
  • GÜLSEVİN, Gürer. “Türkiye Türkçesindeki Zaman ve Kip Çekimlerinde Birleşik Yapılar Üzerine” TDAY Belleten -1997. Ankara: TDK Yay., 2000, 215-224
  • GÜNEŞ, Sezai. Türk Dili Bilgisi. 6. bs., İzmir, 2002
  • HACIEMİNOĞLU, Necmettin. Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller. 2. bs., Ankara: KB Yay., 1992 HACIEMİNOĞLU, Necmettin. Karahanlı Türkçesi Grameri. Ankara: TDK Yay., 1996
  • KARAAĞAÇ, Günay. Türkçenin Söz Dizimi. 3. bs., İstanbul: Kesit Yay., 2011
  • KARABACAK, Esra. “Olmak Fiili Üzerine”. Zeynep Korkmaz Armağanı, Ankara: TDK Yay., 2004, 235-248
  • KARABEYOĞLU, Adnan R. “Orhon Yazıtları’nda BOL- ve ER- Fiilleri Üzerine”. Niğde: Türklük Bilimi Araştırmaları, S.: 22, 2007/Güz, 87-100
  • KARABEYOĞLU, Adnan Rüştü. Türkiye Türkçesinde (ad + fiil birleşmelerinde) Yardımcı Fiiller. İstanbul: Beşir Kitabevi, 2008
  • KARAHAN, Leylâ. Türkçede Söz Dizimi. 7. bs., Ankara: Akçağ Yay., 2004
  • KAYA, Yasemin. Olmak Fiiliyle Yapılan Birleşik Fiiller ve Tamlayıcılarla Kullanılışı. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 2007
  • KIRAN, Zeynel. Dilbilime Giriş. 2. bs., Ankara: Şeçkin Yay., 2002, 154-172
  • KOÇ, Nurettin. Yeni Dilbilgisi. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1990
  • KORKMAZ, Zeynep. Türkiye Türkçesi Grameri -Şekil Bilgisi Ankara: TDK Yay., 2003
  • KÜKEY, Mazhar. Uygulamalı Örneklerle Türkçede Fiiller. Ankara: Ongun Kardeşler Matbaası, 1972
  • LEWİS, Geoffry L. Turkish Grammar, Oxford. 1967
  • MAYEMEROVA, Ainur. “Kazak Türkçesinde Fiil + Sıfat-Fiil Ekleri + Bol- Yardımcı Fiili Kuruluşundaki Tasvir Fiilleri”. V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri-II, 20-26 Eylül 2004; Ankara: TDK Yay., 2004, 2055-2064
  • ÖZMEN, Mehmet. “Olmak Fiiliyle Kurulan Birleşik Fiil Çekimleri Üzerine”, IV. Uluslararsı Türk Dili Kurultayı Bildirileri-II, 24-29 Eylül 2000; Ankara: TDK Yay., 2007, 1417-1426
  • SAVRAN, Hülya. “Bir İsim İle Bir Yardımcı Fiilden Oluşan Birleşik Fiiller Üzerine Yeni Görüşler”. Türk Dili, S.: 596, Ankara: TDK Yay., 2001, 140-142
  • TOKYÜREK, Hacer. Eski Türkçede (VIII. YY.-XII. YY.) Yardımcı Fiiller. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 2005
  • TOPALOĞLU, Ahmet. Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yay., 1989
  • TURAN, Zikri. “Eski Anadolu Türkçesinde Ol - Cevherî Fiili”. Ankara: TDAY-Belleten 1996, TDK Yay., 1999, 265-289
  • TURAN, Zikri. Türkçede Basit/Birleşik Çekim Ayrımıyla Sembolleşen Fiil Çekiminin Problemleri. Journal of Turkish Studies (Türklük Bilgisi Araştırmaları), Volume 30/III, Harvard University, 2006, 279-292
  • TÜRK, Vahit. “Kutadgu Bilig Örneği İle Türkçede Ana Yardımcı Fiil (er-)”. V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri-II, 20-26 Eylül 2004; Ankara: TDK Yay., 2004, 2993-3006
  • UĞURLU, Mustafa. “’Birleşik Fiil’ Üzerine”. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi 27-28 Ağustos 2007, Bildiriler, C. 1., 2. bs., İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yay., 2009, 399-412 UZUN, Nadir Engin. Anaçizgileriyle Evrensel Dilbilgisi ve Türkçe. İstanbul: Multılıngual, 2000
  • ZEYNALOV, Ferhad R. “Türk Dillerinde Birleşik Eylem Meselesi”. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C.: XXIV-XXV, 1986, 455-468. http://www.tdk.gov.tr.

İSİM + YARDIMCI FİİL ŞEKLİNDE OLUŞAN BİRLEŞİK FİİLLER ÜZERİNE

Yıl 2013, Sayı: 49, 55 - 66, 10.05.2013

Turgut Baydar

Öz

Bütün dillerde olduğu gibi Türkçede de
sadece fiil soylu kelimeler ve kelime grupları
değil, isim soylu kelimeler ve kelime
grupları da yüklem olabilmektedir. Yani
hareket ifade eden cümleler olduğu gibi
etmeyenler de vardır. Türkçenin ilk yazılı
metinlerinden itibaren takip edebildiğimiz
kendi dil mantığı içerisinde isim soylu
kelime ve kelime gruplarını yüklemleştiren
bir sistemi vardır.
Türkçede isim + ol-, et- vb. filler ile
oluşturulan yapılar öteden beri değişik
isimler / terimler ile birleşik fiil ana başlığı
altında incelenmekte ve bunlar bir birleşik
fiil çeşidi olarak değerlendirilmektedir.
Eldeki yazıda et-, ol- vb. fiiller ile oluş-
turulan yapıların bir birleşik fiil oluşturmadıkları
/ oluşturamayacakları, bunların bir
ek-fiil / cevher fiili / yüklemleştirici gibi
kullanıldıkları ortaya konmaya çalışılmış;
ardından da bu yapıların birleşik fiil başlığı
altında değil de, ek-fiil / cevher fiili / yüklemleştirici(ler)
başlığı altında incelenmesi
önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

birleşik fiil ek-fiil cevher fiili yüklemleştirici.

Kaynakça

  • ABİK, A. Deniz. “Türkçede ‘Vefât’ Kelimesi ve Yardımcı Fiilleri”. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , C.: 14, S.: 2, 2005, 13-28
  • AKSAN, Doğan. Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle Dil Bilim). (tıpkıbasım), Ankara: TDK Yay., 2009
  • ATA, Aysu. Ḳıṣaṣü’l-Enbiyā I. Ankara: TDK Yay., 1997
  • ATABAY, Neşe-Kutluk, İbrahim-Özel, Sevgi. Sözcük Türleri. Ankara: TDK Yay., 1983
  • AY, Özgür. “ ’ol -‘ Fiili İle Yapılan Birleşik Çekimler ve Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Kullanımı Üzerine”. Turkish Studies, Volume 6/1 Winter 2011, 659-671
  • BANGUOĞLU, Tahsin. Türkçenin Grameri. 4. bs., Ankara: TDK Yay., 1995
  • BAYDAR, Turgut. “+ DIr Bildirme Eki Üzerine”, Konya: Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.: 32-Güz, 2012, 37-54
  • BİLGEGİL, M. Kaya. Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Güzel İstanbul Matbaası, 1963.
  • CLAUSON, Sir Gerard. An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Centry Turkish. Oxford, 1972
  • DEMİRBİLEK, Salih. “Orhon Türkçesinde “KIL-“ ve “BOL-“ Yardımcı Fiilleri Arasındaki Anlam ve Görev İlgileri”. Afyonkarahisar: I. Uluslararası Uzak Asya’dan Ön Asya’ya Eski Türkçe Bilgi Şöleni, 18-20 Kasım 2009, 57-65
  • DENY, Jean. Türk Dili Grameri. (Tercüme: Ali Ulvi Elöve), İstanbul: Maarif Matbaası, 1941.
  • ECKMANN, Janos. Nehcü’l Ferādīs. Ankara: TDK Yay., 1995
  • EDİSKUN, Haydar. Türk Dilbilgisi. 4. bs., İstanbul: Remzi Kitabevi, 1992
  • ERCİLASUN, Ahmet Bican. Kutadgu Bilig Grameri-Fiil. Ankara: Gazi Üni. Yay., 1984
  • ERCİLASUN, Ahmet Bican. “La Enklitiği ve Türkçede Bir ‘Pekiştirme Enklitiği’ Teorisi”. Ankara: Dil Araştırmaları Dergisi, S.: 2, Bahar, 2008, 37-58
  • ERGİN, Muharrem. Türk Dil Bilgisi. 18. bs., İstanbul: Bayrak Yay., 1989
  • ERGİN, Muharrem. Orhun Abideleri. 17. bs., İstanbul: Boğaziçi Yay., 1992
  • ERGİN, Muharrem. Dede Korkut Kitabı I. 3. bs., Ankara: TDK Yay., 1994
  • GABAİN, A. Von. “Türkçede Fiil Birleşmeleri”. TDAY Belleten, 1953, 2. bs., Ankara: TDK Yay., 1988, 16-28
  • GABAİN, A. Von. Eski Türkçenin Grameri. (Çev. Mehmet Akalın), 2. bs., Ankara: TDK Yay., 1995 GENCAN, Tahir Nejat. Dilbilgisi. Ankara: TDK Yay., 1979
  • GÖKDAĞ, Bilgehan Atsız. “Birleşik Kelime Olarak İkilemeler, Sayılar ve Birleşik Fiiller”. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi 27-28 Ağustos 2007, Bildiriler, C. 1., 2. bs., İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yay., 2009, 219-226
  • GÜLSEVİN, Gürer. “Türkiye Türkçesindeki Zaman ve Kip Çekimlerinde Birleşik Yapılar Üzerine” TDAY Belleten -1997. Ankara: TDK Yay., 2000, 215-224
  • GÜNEŞ, Sezai. Türk Dili Bilgisi. 6. bs., İzmir, 2002
  • HACIEMİNOĞLU, Necmettin. Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller. 2. bs., Ankara: KB Yay., 1992 HACIEMİNOĞLU, Necmettin. Karahanlı Türkçesi Grameri. Ankara: TDK Yay., 1996
  • KARAAĞAÇ, Günay. Türkçenin Söz Dizimi. 3. bs., İstanbul: Kesit Yay., 2011
  • KARABACAK, Esra. “Olmak Fiili Üzerine”. Zeynep Korkmaz Armağanı, Ankara: TDK Yay., 2004, 235-248
  • KARABEYOĞLU, Adnan R. “Orhon Yazıtları’nda BOL- ve ER- Fiilleri Üzerine”. Niğde: Türklük Bilimi Araştırmaları, S.: 22, 2007/Güz, 87-100
  • KARABEYOĞLU, Adnan Rüştü. Türkiye Türkçesinde (ad + fiil birleşmelerinde) Yardımcı Fiiller. İstanbul: Beşir Kitabevi, 2008
  • KARAHAN, Leylâ. Türkçede Söz Dizimi. 7. bs., Ankara: Akçağ Yay., 2004
  • KAYA, Yasemin. Olmak Fiiliyle Yapılan Birleşik Fiiller ve Tamlayıcılarla Kullanılışı. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 2007
  • KIRAN, Zeynel. Dilbilime Giriş. 2. bs., Ankara: Şeçkin Yay., 2002, 154-172
  • KOÇ, Nurettin. Yeni Dilbilgisi. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1990
  • KORKMAZ, Zeynep. Türkiye Türkçesi Grameri -Şekil Bilgisi Ankara: TDK Yay., 2003
  • KÜKEY, Mazhar. Uygulamalı Örneklerle Türkçede Fiiller. Ankara: Ongun Kardeşler Matbaası, 1972
  • LEWİS, Geoffry L. Turkish Grammar, Oxford. 1967
  • MAYEMEROVA, Ainur. “Kazak Türkçesinde Fiil + Sıfat-Fiil Ekleri + Bol- Yardımcı Fiili Kuruluşundaki Tasvir Fiilleri”. V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri-II, 20-26 Eylül 2004; Ankara: TDK Yay., 2004, 2055-2064
  • ÖZMEN, Mehmet. “Olmak Fiiliyle Kurulan Birleşik Fiil Çekimleri Üzerine”, IV. Uluslararsı Türk Dili Kurultayı Bildirileri-II, 24-29 Eylül 2000; Ankara: TDK Yay., 2007, 1417-1426
  • SAVRAN, Hülya. “Bir İsim İle Bir Yardımcı Fiilden Oluşan Birleşik Fiiller Üzerine Yeni Görüşler”. Türk Dili, S.: 596, Ankara: TDK Yay., 2001, 140-142
  • TOKYÜREK, Hacer. Eski Türkçede (VIII. YY.-XII. YY.) Yardımcı Fiiller. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 2005
  • TOPALOĞLU, Ahmet. Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yay., 1989
  • TURAN, Zikri. “Eski Anadolu Türkçesinde Ol - Cevherî Fiili”. Ankara: TDAY-Belleten 1996, TDK Yay., 1999, 265-289
  • TURAN, Zikri. Türkçede Basit/Birleşik Çekim Ayrımıyla Sembolleşen Fiil Çekiminin Problemleri. Journal of Turkish Studies (Türklük Bilgisi Araştırmaları), Volume 30/III, Harvard University, 2006, 279-292
  • TÜRK, Vahit. “Kutadgu Bilig Örneği İle Türkçede Ana Yardımcı Fiil (er-)”. V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri-II, 20-26 Eylül 2004; Ankara: TDK Yay., 2004, 2993-3006
  • UĞURLU, Mustafa. “’Birleşik Fiil’ Üzerine”. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi 27-28 Ağustos 2007, Bildiriler, C. 1., 2. bs., İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yay., 2009, 399-412 UZUN, Nadir Engin. Anaçizgileriyle Evrensel Dilbilgisi ve Türkçe. İstanbul: Multılıngual, 2000
  • ZEYNALOV, Ferhad R. “Türk Dillerinde Birleşik Eylem Meselesi”. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C.: XXIV-XXV, 1986, 455-468. http://www.tdk.gov.tr.
Toplam 45 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil tr;en
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Turgut Baydar Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 10 Mayıs 2013
Yayımlandığı Sayı Yıl 2013 Sayı: 49

Kaynak Göster

APA Baydar, T. (2013). -. Journal of Turkish Research Institute(49), 55-66.
 Kapak Resmi İndir