Öz
The First World War gave the imperialist countries, primarily Russia, the chance to share the territories of the Ottoman State. Each imperialist state took action immediately to control the territories in which they had interests. Especially Russia found the war conditions as a chance to realise its historical aims and began to act to obtain the Eastern Cities. On of the most significant steps taken by the Russian to obtain this territory and remain there was to get the support of the Kurdish groups. The fact that Kurdish nationalism was on the rise gave the Russian the chance they were looking for. It is obvious that the Russian had great successes in such activities. The Bitlis Case, or, Şeyh Selim Case, is among the problems which busied the Ottoman State and caused the break-up of many similar rebellions. This study is intended to examine the Bitlis Case, which happened with the support and provocation of the Russian, in its all aspects, based on original documents.
Anahtar Kelimeler
Czarist Russia Şeyh Selim the Kurdish Military tribunal World War I.
Kaynakça
- A) Arşivler Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BOA) B) Süreli ve Elektronik Yayınlar Tanin Gazetesi http://www.nur.org/tr/islamiyet/nurkutuphanesi/Seyyid_ve_Serif_Uzerine_111356 C) Kitaplar
- ALAKOM, Rohat. Kürdoloji Biliminin 200 Yıllık Geçmişi (1787-1987), İstanbul: Denge Yayınevi, 199
- AYDOĞAN, Erdal. İttihat ve Terakki’nin Doğu Politikası. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2007.
- BALCIOĞLU, Mustafa “Birinci Dünya Savaşı Öncesinde Bir Rus Komplosu: Şeyh Selim Ayaklanması”. Türk Kültürü, 30/350 (Haziran 1992).
- BAYRAKTAR, Bayram. “1914 Bitlis Ayaklanması”. V. Askeri Tarih Semineri Bildirileri, I. Ankara: 199
- BAYUR, Yusuf Hikmet. Türk İnkılâbı Tarihi, c.II, ks. II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 1991. BEDİRHAN, Abdurrezak. Otobiyografya. (Çev. Hasan Cuni). İstanbul: Peri Yayınları, 2000.
- BRUİNESSEN, Martin van, Kürdistan Üzerine Yazılar. (Çev. Nevzat Kıraç-vd.) İstanbul: İletişim Yay., 1992.
- ÇANKAYA, Ali. Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, c.III. Ankara: SBF Yayınları, 1968. 27 Bu afvlar için alınan İrade-i Seniyye de şöyle denilmekteydi: “Bitlis Hadisesi’nden dolayı mahkumun ve menfiyyen Medine-i Münevvere, Sivas, Ankara, Bitlis hapis.anelerinde ve mahal-i sairede mevkuf bulunan eşhasın aflarını Meclis-i Vükelâ kararıyla tensib olunmuştur” B.O.A, MV. 237/126. 28 “...Eşhasın afvları hususunda Meclis-i Vükelâ kararıyla bilistizan irade-i seniyye şerefşudur buyurularak Adliye ve Harbiye Nezaretlerine tebligat ifa kılındığı batezkere-i samiye izbar buyurulmuş icab edenleri bildirilmesi” B.O.A, DH-ŞFR, 47/190. 322 * TAED 49
- İLDENİZ, Hüseyin. “Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti Döneminde Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Meydana Gelen Ayaklanmaların Dış Destek Bağlantıları”. V.Askeri Tarih Semineri Bildirileri, I, Ankara: 1996.
- PEKDEMİR, Rüştü. I.Cihan Harbi’nde Bitlis’in Ruslar Tarafından Zaptı (Daktilo-Genelkurmay ATASE Başkanlığı Kütüphanesi). Ankara: 1957.
- REYNOLDS, Mıchael A. The Ottoman-Russıan Struggle For Eastern Anatolıa and The Caucasus, 1908-1918: Identıty, Ideology and The Geopolıtıcs of World Order. New Jersey: Princeton University Press, 2003.
- REYNOLDS, Michael A. “The Mullah Selim Uprisng and Emperial Russian Designs en Anatolia”. Türk Dünyasına Bakışlar (Prof.Dr. Mehmet Saray’a Armağan), İstanbul: 2003.
- SOMAKİAN, Manoug Joseph. Empires in Conflict: Armenia and the Great Powers, 1895-1920. New York: St. Martin's Press, 1995.
Öz
Birinci Dünya Savaşı, başta Rusya olmak
üzere diğer emperyalist devletlere Osmanlı
Devleti’ni paylaşma fırsatı vermiştir. Emperyal
her devlet çıkar bölgelerini kontrol altına
almak için zaman kaybetmeden harekete
geçmiştir. Özellikle Çarlık Rusya, tarihi
emellerine ulaşmak için savaş şartlarını fırsat
bilmiş, işgal sahası olarak gördüğü Vilayat-ı
Şarkiyye’yi ele geçirmek için harekete
geçmiştir.
Rusların, bu sahayı ele geçirmek ve
buralarda kalıcı olabilmek için attıkları en
önemli adımlardan birisi bazı Kürt gruplarını
elde etmektir. Bu süreçte Kürt milliyetçiliği
duygusunun yükselişte olması da Ruslara
aradıkları fırsatı vermiştir.
Rusların bu yöndeki faaliyetleri sonucunda
önemli başarılar elde ettiği görülür. Bu
çerçevede Osmanlı Devleti’ni meşgul eden ve
diğer birçok isyana emsal olan olayların
başında Bitlis Hadisesi veya diğer adıyla Şeyh
Selim Hadisesi gelmektedir.
Biz bu çalışmamızda, Rusların tahrik ve
desteğiyle meydana gelen Bitlis Hadisesini
orijinal kaynaklara dayanarak bütün yönleriyle
ele almaya çalışacağız.
Anahtar Kelimeler
Çarlık Rusya’sı Şeyh Selim Kürtler Divan-ı Harp I. Dünya Savaşı.
Kaynakça
- A) Arşivler Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BOA) B) Süreli ve Elektronik Yayınlar Tanin Gazetesi http://www.nur.org/tr/islamiyet/nurkutuphanesi/Seyyid_ve_Serif_Uzerine_111356 C) Kitaplar
- ALAKOM, Rohat. Kürdoloji Biliminin 200 Yıllık Geçmişi (1787-1987), İstanbul: Denge Yayınevi, 199
- AYDOĞAN, Erdal. İttihat ve Terakki’nin Doğu Politikası. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2007.
- BALCIOĞLU, Mustafa “Birinci Dünya Savaşı Öncesinde Bir Rus Komplosu: Şeyh Selim Ayaklanması”. Türk Kültürü, 30/350 (Haziran 1992).
- BAYRAKTAR, Bayram. “1914 Bitlis Ayaklanması”. V. Askeri Tarih Semineri Bildirileri, I. Ankara: 199
- BAYUR, Yusuf Hikmet. Türk İnkılâbı Tarihi, c.II, ks. II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 1991. BEDİRHAN, Abdurrezak. Otobiyografya. (Çev. Hasan Cuni). İstanbul: Peri Yayınları, 2000.
- BRUİNESSEN, Martin van, Kürdistan Üzerine Yazılar. (Çev. Nevzat Kıraç-vd.) İstanbul: İletişim Yay., 1992.
- ÇANKAYA, Ali. Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, c.III. Ankara: SBF Yayınları, 1968. 27 Bu afvlar için alınan İrade-i Seniyye de şöyle denilmekteydi: “Bitlis Hadisesi’nden dolayı mahkumun ve menfiyyen Medine-i Münevvere, Sivas, Ankara, Bitlis hapis.anelerinde ve mahal-i sairede mevkuf bulunan eşhasın aflarını Meclis-i Vükelâ kararıyla tensib olunmuştur” B.O.A, MV. 237/126. 28 “...Eşhasın afvları hususunda Meclis-i Vükelâ kararıyla bilistizan irade-i seniyye şerefşudur buyurularak Adliye ve Harbiye Nezaretlerine tebligat ifa kılındığı batezkere-i samiye izbar buyurulmuş icab edenleri bildirilmesi” B.O.A, DH-ŞFR, 47/190. 322 * TAED 49
- İLDENİZ, Hüseyin. “Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti Döneminde Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Meydana Gelen Ayaklanmaların Dış Destek Bağlantıları”. V.Askeri Tarih Semineri Bildirileri, I, Ankara: 1996.
- PEKDEMİR, Rüştü. I.Cihan Harbi’nde Bitlis’in Ruslar Tarafından Zaptı (Daktilo-Genelkurmay ATASE Başkanlığı Kütüphanesi). Ankara: 1957.
- REYNOLDS, Mıchael A. The Ottoman-Russıan Struggle For Eastern Anatolıa and The Caucasus, 1908-1918: Identıty, Ideology and The Geopolıtıcs of World Order. New Jersey: Princeton University Press, 2003.
- REYNOLDS, Michael A. “The Mullah Selim Uprisng and Emperial Russian Designs en Anatolia”. Türk Dünyasına Bakışlar (Prof.Dr. Mehmet Saray’a Armağan), İstanbul: 2003.
- SOMAKİAN, Manoug Joseph. Empires in Conflict: Armenia and the Great Powers, 1895-1920. New York: St. Martin's Press, 1995.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | tr;en |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 10 Mayıs 2013 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2013 Sayı: 49 |
- Makale Dosyaları