TÜRKÇENİN SÖZ DİZİMİNDE SESLENMELER VE SESLENME ÖBEKLERİ

Yıl 2015, Sayı: 54, 0 - , 27.07.2015

Semra Alyılmaz

Öz

Seslenmeler ve seslenme öbekleri Türkçenin söz diziminde verici ile alıcı / hatip ile muhatap arasında iletişimi sağlayan cümle ögeleridir.

Seslenmeler dil bilgisi ve cümle bilgisi ile ilgili kaynaklarda genelde “cümle dışı öge” olarak değerlendirilmiş; bu durum söz konusu cümle ögesinin öğretiminde ve öğreniminde ciddi sorunlar doğurmuştur.

Bu makalede seslenmeler ve seslenme öbekleri hakkındaki yaygın görüşlere yer verilerek seslenmelerin ve seslenme hâli kategorisinin cümle dışı unsur olarak değerlendirilmemesi gerektiği belirtilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe, söz dizimi, seslenmeler, seslenme öbekleri, seslenme hâli kategorisi, cümle dışı öge

Kaynakça

• Aktan, B. (2009). Türkiye Türkçesinin söz dizimi. Ankara.
• Alyılmaz, C. (1994). Orhun Yazıtlarının söz dizimi, Erzurum.
• Alyılmaz, C. (1999). Ünlemlerin seslenmeleri kuvvetlendirici işlevleri. Türk Gramerinin Sorunları II. Ankara, 534-540.
• Alyılmaz, C. (2005). Orhun Yazıtlarının bugünkü durumu, Ankara.
• Alyılmaz, S. (1998). Prens Kalyanamkara ve Papamkara hikâyesinin Uygurcasının söz dizimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alyılmaz, S. (2003). Borçalılı bilim adamı, eğitimci, şair Valeh Hacılar hayatı - sanatı - şiirleri. Ankara.
• Alyılmaz, S. (2003). Türkiye Türkçesinde bulunma hâli kategorisi. Dil Araştırmaları, S 7, Ankara, 107-123.
• Alyılmaz, S. (2011). Risâle-i mûze-dûzluk (İnceleme-Metin-Dizin). Ankara.
• Arat, R. R. (1991). Yusuf Has Hacib Kutadgu Bilig I Metin. Ankara.
• Arat, R. R. (2006). Edib Ahmed B. Mahmud Yüknekî Atebetü’l Hakayık. Ankara.
• Argunşah, M. (2013). Çağatay Türkçesi. İstanbul.
• Aslan, E. (1975). Çıldırlı Âşık Şenlik hayatı, şiirleri ve hikâyeleri (inceleme - metin - sözlük). Ankara.
• Avcı, R. ve Tuygun, M. (1997). Dolunay sevda şiirleri (antolojisi). Kahramanmaraş.
• Ayan, H. (2014). Nesîmî hayatı, edebî kişiliği, eserleri ve türkçe divanının tenkitli metni. Ankara.
• Banguoğlu, T. (1998). Türkçenin grameri. Ankara.
• Bilgegil, M. K. (1984). Türkçe dilbilgisi. İstanbul.
• Bozkurt, F. (1995).Türkiye Türkçesi. İstanbul.
• Börekçi, M. (1995). Atatürk’ün Nutuk’unda söz dizimi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Börekçi, M. (1999). Türkçe öğretiminin yüzeysel yapıyı esas alan yaklaşımı ve bunun sonuçları. Dil Dergisi, S 77, 27-35.
• Cemiloğlu, İ. (2001). Dede Korkut Hikâyeleri üzerinde söz dizimi bakımından bir inceleme. Ankara.
• Çagatay, S. (1945). Altun Yaruk’tan iki parça (I. Küü Tav’ın Canlıları Öldürdüğünden Dolayı Gördüğü Ceza II. Üç Prensle Pars Hikâyesi Prens Mahasatvi). Ankara.
• Çelik, A., Kaya, N., Demirbilek S. ve Çifçi, S. (2006).Cümle ve metin bilgisi. İstanbul.
• Daşdemir, M. (2000). Dede Korkut Hikâyeleri’nin söz dizimi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Daşdemir, M. (2014). Oklama yöntemiyle Türkçenin yapısal - işlevsel söz dizimi. Erzurum.
• Delice, H. (2007). Türkçe sözdizimi. İstanbul.
• Demir, T. (2004), Türkçe dilbilgisi. Ankara.
• Demirel, E. ve Nalbant, M. V. (2014). Dîvânü Lugâti't-Türk grameri II söz dizimi. İstanbul.
• Dizdaroğlu, H. (1976). Tümce bilgisi. Ankara.
• Edizkun, H. (1988). Sesbilgisi, biçimbilgisi, cümlebilgisi Türk dilbilgisi. İstanbul.
• Efendioğlu, S. (2010). Zarf tamlaması. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 2008, Ankara, 71-80.
• Eraslan, K. (1991). Ahmed-i Yesevî Divān-ı Hikmet’ten seçmeler. Ankara.
• Ercilasun, A. B. (2009). Kelime grubundan cümleye. İstanbul Kültür Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi UTEK 2007 27-28 Ağustos 2007 Bildiriler Türkçenin Söz Dizimi ve Türk Edebiyatında Üslûp Arayışları C I Türkçenin Söz Dizimi, İstanbul, 166-174.
• Ercilasun, A. B. ve Akkoyunlu, Z. (2014). Dîvânu Lugâti’t-Türk giriş - metin - çeviri - notlar - dizin. Ankara.
• Ergin, M. (1983). Türk dil bilgisi. İstanbul.
• Ergin, M. (1987). Üniversiteler için Türk dili. İstanbul.
• Ergin, M. (1994). Dede Korkut Kitabı I giriş - metin - faksimile. Ankara.
• Gemalmaz, E. (1992). Standart Türkiye Türkçesi (STT)’nin formanlarının enformatif değerleri ve bu değerlerin ihtiyaç hâlinde bu dilin gelişimine muhtemel etkileri. Erzurum.
• Gemalmaz, E. (2010). STT’nde işaretsiz (/.Ø./) görev ögeleri üzerine. Türkçenin Derin Yapısı. (Yay. haz. Alyılmaz, C. ve Mert, O.). Ankara, 275-278.
• Gemalmaz, E. (2010). Türkçenin dünü, bugünü ve yarını. Türkçenin Derin Yapısı. (Yay. haz. Alyılmaz, C. ve Mert, O.). Ankara, 5-15.
• Gemalmaz, E. (2010). Türkçenin morfo-sentaktik yapısının fonolojisine etkileri. Türkçenin Derin Yapısı. (Yay. haz. Alyılmaz, C. ve Mert, O.). Ankara, 181-187.
• Gencan, T. N. (1979). Dilbilgisi. Ankara.
• Gülensoy, T. (2010) Türkçe el kitabı. Ankara.
• Hamilton, J. R. (1998). Budacı iyi ve kötü kalpli prens masalının Uygurcası Kalyanamkara ve Papamkara. (çev. Korkut, E.ve Birkan, İ.). Ankara.
• Hatiboğlu, V. (1972). Türkçenin sözdizimi. Ankara.
• Hengirmen, M. (1999). Dilbilim ve dilbilgisi terimleri sözlüğü. Ankara.
• Kara, F. (2001). Namık Kemal’in mektuplarında söz dizimi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karaağaç, G. (2009). Türkçenin söz dizimi. İstanbul.
• Karaağaç, G. (2013). Dil bilimi terimleri sözlüğü. Ankara.
• Karahan, L. (2009). Türkçede söz dizimi. Ankara.
• Karaörs, M. (2005). Türk lehçelerinde karşılaştırmalı şekil ve cümle bilgisi (cümle tahlilleri). Ankara.
• Karpuz, H. Ö. (1999). Türkiye Türkçesi’nin sözdizimiyle ilgili çalışmaların dilbilimi metodolojisi bakımından değerlendirilmesi ve bazı teklifler. TDK 3. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri, Ankara, 625-639.
• Koç, N. (1990). Yeni dilbilgisi. İstanbul.
• Kononov, A. N. (1956). Grammatika sovremennogo turetskogo literaturnogo yazıka. Moskova - Leningrad.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara.
• Mert, O. (2002). Kutadgu Biligde hâl kategorisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatüek Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mert, O. (2003). Türkçe’de hâl kategorisi ve öğretimi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S 21, Erzurum, 25-32.
• Mert, O. (2009). Ötüken Uygur Dönemi yazıtlarından Tes - Tariat - Şine Us. Ankara.
• Müller, W. K. ve Gabain, A. von. (1945). Uygurca üç hikâye / Uigurica IV - A. (çev. Himran, S.). İstanbul.
• Özbay, M. (2012). Anlatma teknikleri: II dinleme eğitimi. Ankara.
• Özkan, M. ve Sevinçli, V. (2008). Türkiye Türkçesi söz dizimi. İstanbul.
• Özmen, M. (1995). Cümlenin altıncı ögesi ve bir terim önerisi. Türk Dili Dergisi, S 519, 224-227.
• Özmen, M. (2013).Türkçenin sözdizimi. Adana.
• Tekin, Ş. (1960). Uygurca metinler I Kuanşi İm Pusar (Ses İşiten İlâh) Vap hua ki atlıg nom çeçeki sudur (saddharmapuŋdarīka-sūtra). Erzurum.
• Tiken, K. (2004). Eski Türkiye Türkçesinde edatlar, bağlaçlar, ünlemler ve zarf fiiller. Ankara.
• Timurtaş, F. K. (1981). Eski Türkiye Türkçesi XV. yüzyıl gramer - metin - sözlük. istanbul.
• Topaloğlu, A. (1989). Dil bilgisi terimleri sözlüğü. İstanbul.
• Tuğrul, M. (1968). Tümleç tartışması üzerine. XVIII(199), Ankara, 18-20.
• Tuna, O. N. (1992). Altay Dilleri Teorisi. Türk Dünyası El Kitabı, C 2, Ankara, 7-58.
• Uzun, N. E. (2000). Ana çizgileriyle evrensel dilbilgisi ve Türkçe. İstanbul.
• Üstüner, A. (1998). Cümlenin öğeleri konusundaki karışıklıklar. Türk Dili Dergisi, S 553, Ankara, 18-30.
• Üstünova, K. (1998). Dede Korkut Destanları ve cümleden büyük birlikler. İstanbul.
• Üstünova, K. (2010). İletişim açısından ters tekrar. Dil Bilgisi Sorunları, İstanbul, 15-23.
• Vardar, B. vd. (1988). Açıklamalı dil bilim terimleri sözlüğü. İstanbul.