BAHRÎ EFENDI’S LETÂIFNÂME AND SELECTED HUMORS FROM HIS LETÂIFNÂME

Yıl 2017, Sayı: 59, 75 - 96, 31.05.2017

Murat Öztürk

Öz

Letâifnâme is a genre which include some short stories related to experienced and narrated social events. It is written by wisdom, humor and satire. It usually consist of selected stories. Narratives in Letâifname are from each other. There are a large number of independent short narratives. In Letâifname there is also satire or some characteristic in humorous style. The Works which belong to this genre are written as verse or prose and sometimes as prose-vorse. There are lots of written boks on this genre an done of the Works belong to Bahrî Efendi. His Letâifnâme contains characterisrichs of the genre

 Bahrî Efendi lived in the second half of the sixteenth century. Any research hasn’t been made so far about his Letâifnâme. In a few studies was mentioned about his work briefly.

Bahrî Efendi divided his work into four chapters. Two of these chapters are quite obscene. Some of anectodes include religious, moral and wisdom values. In entirely verse stories, obscenity are so much less than prose. 

There are humorous stories about many characters that are encountered in the social life. In this letâifs whose title is mutayebe mostly, there were some characters such as dervish, peasants, stigny, beggars, selfish, scholar, lubricious, ghilman; some famous sultans and great mystics (sufis) who lived in the past in the story. Satires, humor and cursing are conspicuous features of these letâifes.

The aim of the study to introduce Bahrî Efendi’s Letâifnâme to the scholars, determine the importance of this work and present selected verse from this Letâifnâme.

Anahtar Kelimeler

Bahrî Efendi, humor, joke, mutayebe

BAHRİ EFENDİ’NİN LETÂİFNÂME’Sİ VE LETÂİFNÂME’SİNDEN MİZAH ÖRNEKLERİ

Öz

Letâifnâmeler, hikmet, mizah, yergi ve sosyal hadiselere dair yaşanmış veya rivayet edilmiş bazı kısa olayların ele alındığı bir türdür. Genellikle derleme hikâyelerden oluşturulurlar. Eserlerde birbirinden bağımsız çok sayıda kısa anlatı bulunur. Letâifnâmelerde bazı tiplerin gülmece üslubunda yergileri de yapılır. Bu türe dair yazılan eserler manzum veya mensur bazen de manzum-mensur olarak yazılır. Bu türde yazılmış eserlerden biri de Bahrî Efendi’ye aittir. Bahrî Efendi’nin Letâifnâme’si türe dair özellikleri ihtiva eder. 

Bahrî Efendi on altıncı asrın ikinci yarısında yaşamıştır. Onun Letâifnâme’si hakkında bugüne kadar herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Eserden birkaç çalışmada oldukça kısa bir şekilde bahsedilmiştir. 

Bahrî Efendi eserini dört bölüme ayırmıştır. Bu bölümlerden ikisi oldukça müstehcendir. Latifelerden bazıları dinî, ahlakî ve hikmet içeriklidir. Tamamen manzum olan hikâyelerde ise müstehcenlik mensur kısımlara göre çok daha azdır. 

Eserde, sosyal hayatta karşılaşılan pek çok tipe dair mizahi hikâyeler vardır. Çoğu mutayebe başlığı taşıyan bu latifelerde derviş, köylü, cimri, dilenci, bencil, âlim, zen-pare, gulam-pare, mahbup-perest gibi tiplerle tarihte yaşamış bazı ünlü sultanlar ve tasavvuf büyükleriyle ilgili hikâyelere yer verilmiştir. Bu latifelerde öne çıkan unsurlar hiciv, mizah ve sövgüdür. 

Bu çalışmada Bahrî Efendi’nin Letâifnâme’sinin tanıtılması, eserin letâifnâmeler içindeki yerinin belirlenmesi ve eserden manzum ve mensur latife örnekleri sunulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bahrî Efendi, mizah, latife, mutayebe

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (1999), İsmail Beliğ Nuhbetüʾl-Âsâr Li Zeyl-i Zübdetüʾl-Eşʿâr, Ankara, Atatük Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Akkuş, Metin (1998), Nefʽî ve Sihâm-ı Kazâ, Ankara, Akçağ Yayınları.
• Aksoyak, İsmail Hakkı, “Bahrî Mehmed Paşa”, www.turkedebiyatiisimlersozlugu.gov.tr
• Altunel, İbrahim, “Latife”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, TDV Yayınları.
• Bahri Efendi, Letâif-i Bahrî, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, yazma eser.
• Canım, Rıdvan (2000), Latîfî Tezkiretü’ş-Şuârâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin), Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı yayınları,
• Coşkun, Ali Osman (1985), Seyrekzâde Mehmet Âsım, Zeyl-i Zübdetüʾl-Eşʿâr, Ankara, Gazi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
• Çapan, Pervin (2005), Mustafa Safâyî Efendi, Tezkire-i Safâyî (Nuhbetüʼl-Âsâr Min Fevâʼidiʼl-Eşʽâr) İnceleme Metin İndeks, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Çınar, Bekir (2014), Taşlıcalı Yahya Bey Gencîne-i Râz, İstanbul Kesit Yayınları.
• Devellioğlu, Ferit (1995), Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, İstanbul, Aydın Kitabevi.
• Ekinci, Ramazan (2013), Tercüme-i Letâyif-i Kibâr-ı Kümmelîn, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/4 Spring 2013, p. 749-768, Ankara.
• Ercüment Muhip, Abdulhalim Galip Mutayebat-I Turkiye, (İstanbul: Aydınlık Basımevi, 1943), S. 30.
• Hengirmen, Mehmet (1983), Güvahî Pend-Nâme, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• İnce, Adnan, (2005), Tezkiretüʾş-Şuʽârâ Sâlim Efendi, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• İsen, Mustafa (1994), Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Kavruk, Hasan (1998). Eski Türk Edebiyatında Mensur Hikâyeler, İstanbul, MEB yayınları.
• Kortantamer, Tunca (2007). Temmuzda Kar Satmak Örnekleriyle Geçmişten Günümüze Türk Mizahı, Ankara, Phoenix Yayınları.
• Lamiizade Abdullah Çelebi (1978), (Haz: Yaşar Çalışkan), “Latifeler”, İstanbul, Tercüman 1001 Temel Eser.
• Mehmed Süreyya (1996), Sicill-i Osmanî Osmanlı Ünlüleri, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Öztürk, Murat (2016), Klasik Türk Şiirinde Merkez ve Taşra. Ankara, Kadim Yayınları.
• Pala, İskender-Akkuş, Metin, “Hiciv”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, TDV Yayınları.
• Ünlü, Osman (2008), Cinânî’nin Bedâyiʾü’l-Âsâr’ı-İnceleme ve Metin, Doktora tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.