KAZAK TÜRKÇESİNDE SEVGİ VE SAYGI ANLAMI TAŞIYAN SESLENMELER

Yıl 2017, Sayı: 59, 241 - 268, 31.05.2017

Dilek Kaplankıran

Öz

Karşısındakine veya karşısındakilere sözü yöneltme ya da hitap etme anlamına gelen seslenmeler Kazak Türkçesinde çeşitli yöntemlerin ve belirli unsurların aracılığıyla oluşmaktadır. Çeşitli yöntemlerin kullanılıyor olması nedeniyle seslenmeler ele alınmış ve konuyla ilgili söz varlığı tespit edilmiştir. Çalışmada seslenmelerin yapısı incelenmiş ve hangi durumlarda kullanıldığı üzerine bilgiler verilmiştir. Seslenme olarak kullanılan kelimelerin sonunda çeşitli eklerin kullanıldığı ve seslenmelere bazı kelimelerin getirilerek kullanıldığı dikkati çekmiş ve kullanılan eklerin işlevleri üzerine çıkarımlarda bulunulmuştur. Seslenmelerin sonunda yer alan kelimelere ve eklere göre elde edilen söz varlığı sınıflandırılmıştır. Çalışmada hem seslenme olarak kullanılan kelimenin anlamı açıklanmış hem de seslenmelerde kullanılan yöntemler tespit edilmiştir.

Kazak Türkçesinde seslenmeler, ḳaratpa sözler şeklinde geçmektedir. Seslenmeler sevgi, saygı, beğenme ve nezaket gibi anlamları içinde barındırdığı gibi saygısızlık, nefret, kabalık, beğenmeme gibi durumları da ifade edebilmektedir. Bu çalışma Kazak Türkçesinde sevgi, saygı, nezaket ve beğenme gibi olumlu durumları ve duyguları taşıyan söz varlığının derlenmesiyle ve kabalık, nezaketsizlik ifade eden bazı kullanımların örneklendirilmesi yoluyla oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kazak Türkçesi, seslenmeler, hitaplar, karatpa sözler

SPEAKERS THAT CONVEY THE MEANING OF LOVE AND RESPECT IN KAZAKH TURKISH

Öz

Voices that mean to speak or to speak to the other side or to the opposite side are formed by various methods and certain elements in Kazakh Turkish. Because of the various methods used, the voices are discussed and the vocabulary related to the topic is identified. In the study, the structure of the vocalizations was examined and information was given on the situations in which they were used. At the end of the words used as a voice, various attachments were used and some words were used in voice calls, and the functions of the used attachments were found inferences. At the end of the spoken word, the word existence obtained according to the words and suffixes is classified. In the study, both the meaning of the word used as a vocalization and the methods used in the vocalizations have been determined.

In the Kazakh Turkish, there are speeches, ḳaratpa words. Speeches can be expressed in terms of love, respect, liking and courtesy, as well as disrespectfulness, hatred, rudeness, dislike. This work was created in Kazakh Turkish by the compilation of positive situations such as love, respect, courtesy and liking and the words that convey emotions and exemplifying some uses expressing impudence and impoliteness.

Anahtar Kelimeler

Kazakh Turkish, speeches, karatpa words

Kaynakça

• Alyılmaz, Semra. (2015). “Türkçenin Söz Diziminde Seslenmeler ve Seslenme Öbekleri”, Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), 54: 31-50.
• Balakayev, M. (2005). Janpyisov, E., Tomanov, M. ve Manasbayev, B. Kazak Tilinin Stilistikası, Almatı: Davir.
• Balakayev, Mawlen ve Sayrambayev Talgat. (2003). Kazirgi Kazak Tili, Almatı: Sanat.
• Banguoğlu, Tahsin, (1990). Türkçenin Grameri, Ankara: TDK Yayınları, 3. Baskı.
• Ergin, Muharrem, (1977a). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Minnetoğlu Yayınları.
• Ergin, Muharrem. (1995b) Üniversiteler İçin Türk Dili, İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Ersoy, Habibe Yazıcı. (2015). “Türk Yazı Dillerinde İyelik İşaretleyicilerinin Kiplik Anlamları”. Dil Araştırmaları, 17 (Güz): 51-72.
• Gencan, Tahir Nejat. (1979). Dilbilgisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 4. Baskı.
• Gökdayı, Hürriyet. (2008). “Türkçede Kalıp Sözler”, Bilig 44 (Kış): 89-110.
• Gülensoy, Tuncer. (2005). Türkçe El Kitabı, Ankara: Akçağ Yayınları, 2. Baskı.
• Hacıeminoğlu, Necmettin. (1992). Türk Dilinde Edatlar, İstanbul: MEB Yayınları.
• İmamova, Holida. (2010). “Türkiye Türkçesi İle Özbek Türkçesinde Nezaket Anlamı Taşıyan Seslenmeler”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 42: 1-10.
• Januzakov, Telgoja. (1999). Kazak Tilinin Sözdigi, Almatı: Dayk-Press baspası.
• Karahan, Leyla. (1995). Türkçede Söz Dizimi (Cümle Tahlilleri), Ankara: Akçağ Yayınları, 3. Baskı
• Koç, Kenan, Bayniyazov Ayabek ve Başkapan Vehbi. (2003). Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Akçağ.
• Korkmaz, Zeynep.(1992). Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• Kuralulı, Ayubay. (1997). Kazak Dastürli Madeniyetinin Entsiklopediyalık Sözdigi, Almatı: Sözdik- Slovar Baspası.
• Smagulov, Askar. (2013). Kazak Esimderi Entsiklopedialık Anıktamalık, Almatı: Atamura.
• TDK.(2010). Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Turan, Zikri. (1999). “Öznenin Türkçedeki Kimlik Problemi”, Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), Erzurum, 13: 73-85.
• Vali, Nurgeldi. ve Kıdırbayev Öken, (2014). Kazak Tili Söz Medeniyeti 10. Sınıf, Almatı: Mektep baspası.
• Yuldaşev, A. A. (1956). “Türk Dilinde Sesleniş Sözcükleri”, (Çev. Bahar Güneş, 2012), Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), Erzurum, 48: 441-446.