EĞİTİM FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN KULLANDIKLARI HİTAPLARIN TOPLUMDİLBİLİM AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2017, Sayı: 59, 577 - 594, 31.05.2017

Elif Aktaş İsa Yılmaz

Öz

Toplumsal özelliklerin dile yansıması neticesinde ortaya çıkan farklı dil kullanımları toplumdilbilimin inceleme alanına girmektedir. Günümüzde özellikle teknolojinin getirdiği değişim ve başkalaşmayla birlikte bireylerin günlük yaşamlarında kullandıkları hitap sözcüklerinin de değiştiği gözlenmektedir. Bu çalışmada Eğitim Fakültesi öğrencilerinin günlük yaşamda kullandıkları hitap sözcüklerinin toplumdilbilim açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Betimsel bir nitelik taşıyan araştırmada veriler, açık uçlu tek sorudan oluşan bir form aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf, Türkçe, Fen Bilgisi, Sosyal Bilgiler ve Matematik Öğretmenliği bölümlerinin birinci ve dördüncü sınıflarında öğrenim gören 576 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Elde edilen veriler cinsiyet, bölüm ve sınıf değişkenlerine göre incelenmiş; betimsel analiz türlerinden yüzde ve frekans analiziyle çözümlenmiştir. Araştırmanın bulgularına göre öğrencilerin günlük konuşmalarında sevgi, iltifat, nezaket, argo, küfür ve hakaret içeren hitap ifadeleri kullandıkları tespit edilmiştir. Katılımcıların çoğunluğunun canım, kanka, dostum ve kardeşim hitaplarını kullandıkları; bununla birlikte hitapların cinsiyet, bölüm ve sınıf değişkenine göre farklılaştığı da tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

hitap, konuşma, toplumdilbilim

INVESTIGATE OF ADDRESSING OF UNIVERSITY STUDENTS IN TERMS OF SOCIOLINGUISTIC

Öz

The description and evaluation of different language uses emerging as a result of reflection of social characteristics are in the field of sociolinguistics. Today, it is observed that the addressing words used by the individuals in their everyday lives change with the alteration and differentiation brought about by the technology. In this study, it is aimed to evaluate such words used in daily life by the students of the Faculty of Education in terms of sociolinguistics. In a descriptive study, data were collected through a form consisting of an open-ended question. The study was conducted with 576 prospective teachers who study in the first and fourth grades classroom of Turkish, Science, Social Studies and Mathematics Teaching Departments at the Faculty of Education of Recep Tayyip Erdoğan University. The data obtained were analyzed in terms of gender, department, and grade variables and demonstrated by percentage and frequency analysis of descriptive analysis types. According to the findings of the research, it has been determined that the students use the expressions of love, compliment, kindness, slang, profanity and insults in their daily conversations. The majority of the participants used the addressing of my dear, buddy, friend and brother. It was also found that the addressing words varied according to gender, department and grade variables.

Anahtar Kelimeler

addressing, speech, sociolinguistics

Kaynakça

• Ağaçsaban, Asuman. Kız ve erkek öğrencilerde cinsiyetten kaynaklanan farklı dil kullanımı (Ahmet Kanatlı Lisesinde uygulamalı). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 1989.
• Aksan, Doğan. Anlambilim. Ankara: Bilgi Yayınevi, 2016.
• Büyüköztürk, Şener, Çakmak, Ebru K., Akgün, Özcan, Karadeniz, Şirin ve Demirel, Funda. Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayıncılık, 2008.
• Demir, Nurettin. Türkçede varyasyon üzerine. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 17/2 (2010): 93-106.
• Duman, Derya. Medyada doğru Türkçe tartışmaları üzerine: betimleyici-kuralcı yaklaşımlar ve ötesi, Bilig, 64 (2013): 151-174.
• Eker, Süer. Toplumdilbilim, dil planlamaları ve kamu mensuplarının dil kullanımı. Gazi Türkiyat, 1 (2007): 127-135.
• Ercan, Songül ve Yağcıoğlu, Semiramis. Gazete köşe yazılarında kaçınma kullanımı ve cinsiyet ilişkisi. Dilbilim Araştırmaları Dergisi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2007.
• Glesne, Corrine. Nitel araştırmaya giriş (2. Baskı). (Çev. Ali Ersoy-Pelin Yalçınoğlu). Ankara: Anı Yayıncılık, 2013.
• Günay, Doğan. Roman çözümlemesine toplumdilbilimsel bir yaklaşım. Dil Dergisi, 35, Ankara: Ankara Üniversitesi Tömer Yayınları, 1995.
• Günday, Rıfat. Çok dillilik ve çok kültürlülük bağlamında yabancı dil öğretimine toplumdilbilimsel yaklaşım. Turkish Studies, 8/10 (2013): 313-330.
• Huber, Emel. Dilbilime giriş. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları, 2008.
• Hudson, Richard A. Sociolinguistics. Newyork/USA: Cambridge UniversityPress, 1996.
• İmer, Kamile. Kuramsal bir bakış ve dil türleri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 31/1-2 (1987): 213-230.
• İmer, Kamile. Dil ve toplum. Ankara: Gündoğan Yayınları, 1990.
• Karahan, Firdevs. Sakarya ili Aralık köyünde yaşayan Boşnakların etnikdilsel canlılık oranları, dillerine ve kimliklerine ilişkin tutumları, toplumsal ağları içinde dil kullanımları. XV. Dilbilim Kurultayı Bildirileri 24-25 Mayıs 2001, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Karahan, Leyla. Türkçede dinî anlamlı bazı kişi adlarını ekle değiştirme geleneği. Dil Araştırmaları, 4 (2009): 17-24.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2005.
• Kocaer, Sibel (2006). Argo ve toplumsal cinsiyet. Millî Folklor, 18/71 (2006): 97-101.
• König, Güray Çağlar (1991). Toplumdilbilim açısından dil ve dil türleri, Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 1 (1991): 59-70.
• König, Güray Çağlar (1992). Dil ve cins: kadın ve erkeklerin dil kullanımı. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 1 (1992): 25-36.
• MEB. (2009). Diller için Avrupa ortak başvuru metni öğrenme-öğretme değerlendirme. http://www.dilbilimi.net/ab_diller_icin_ortak_avrupa_basvuru_metni_meb_tarafindan.pdf. (Son Erişim Tarihi: 21.12.2016).
• MEB. 1-8. sınıflar Türkçe dersi öğretim programı. Ankara: MEB Yayınları, 2015
• Oğuz, B. B. (2007). Orhun yazıtlarında hitap biçimlerinin toplumsaldilbilim açısından bir analizi. http://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/O%C4%9EUZ-Bet%C3%pdf. (Son Erişim Tarihi: 22.12.2016).
• Özbay, Murat ve İpek, Ozan. Ortaokul öğrencilerinin kullandıkları arkadaşlık hitaplarının konuşma eğitimi açısından değerlendirilmesi. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 15 (2015): 90-105.
• Sebzecioğlu, Turgay ve Coşkun Özgür, Serap (2015). Cinsiyete bağlı argo kullanımı üzerine bir Twitter etiketi örneklemi. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 3/5 (2015): 75-93.
• TDK. (2010). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Trudgill, Peter. Sex, covert prestige and linguistic change in the urban British English of norwich. Language in Society, 1 (1972): 179-195.
• Vardar, Berke. Dilbilim ve dil bilgisi terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1980.
• Yıldırım, Ali ve Şimşek, Hasan. Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2013.