A Game Prepared With Tuyugs: Keep A Tuyug in Mind !

Yıl 2017, Sayı: 60, 33 - 66, 30.09.2017

Yılmaz Top

https://doi.org/10.14222/Turkiyat3788

Öz

Abstract

Tuyug means singing a song, a praising or a wording that is implicit, covert, punned or implicative. In the classical Turkish poetry, tuyug is also the name of a four verse national poetry format of the aruz prosody that is written with the fâilâtün fâilâtün fâilün pattern. In the poetry journal that is registered with number 5879 in the Süleymaniye Library Written Donations, there is an interesting game that is developed by using the tuyug verse format. This game includes 30 pcs tuyugs that are numbered from 1 to 30. Each of these tuyugs handle one of 30 objects that include fruits such as apple, pear, grape, water melon, pomegranate and flowers such as tulip, rose, daffodil and violet. The name of each one amongst these 30 objects are placed on a table, which is comprised of 75 boxes formed by 15 lines and 5 columns, in a manner that it shows the number of the tuyug that handles the object in question. For this placement, it is essential that each of said 30 objects are written according to the number of its own tuyug on 5 columns, which comprise numbers 1, 2, 4, 8 and 16. For instance, we see that the quince handled by tuyug number 5 is written on the columns that pertain to numbers 1 and 4 in the said table. With this, one can think that by reading the tuyug, which belongs to the object that will be found by looking at on which column/columns a number said/kept in mind from 1 to 30 can be created, the person saying the number/keeping it mind makes inferences about the things on his mind. Expressions such as “göñlüñüzden çünki ilimon dutduñuz, şol göñülde dutduguñdur nâr-ı gül” that we encounter in the third and fourth verses in the majority of 30 tuyugs, increase the possibility that this game is fictionalized on reaching objects from numbers said / kept in mind from 1 to 30 and from there, reaching to tuyugs. This game can be seen as a joyful arithmetic exercise and it can also be considered as an elegant application in terms of introducing the imaginary and associative aspects of these thirty objects that are reflected on the products of the Classic Turkish Literature (here, on tuyug). This study has examined how these 30 tuyugs are structured as the components of a game after their introduction. 

Anahtar Kelimeler

tuyug, game, fruits, pun, number

Tuyuğlarla Tertip Edilen Bir Oyun: Aklından Bir Tuyuğ Tut!

Öz

Tuyuğ; şarkı söyleme, övme, kapalı, gizli ve cinaslı, îmâlı söz manalarına gelir. Klâsik Türk şiirinde, aruz ölçüsünün fâilâtün fâilâtün fâilün kalıbıyla kaleme alınan dört mısralık millî bir nazım şeklinin de adı olan tuyuğ, Türk halk edebiyatındaki mâninin aruz ölçüsüyle söylenmiş bir şekli gibidir. Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar 5879 numarada kayıtlı şiir mecmuasında, tuyuğ nazım şeklinden yararlanılarak geliştirilen ilginç bir oyun mevcuttur. Bu oyunda, 1’den 30’a kadar numaralandırılan 30 tuyuğ vardır. Bu tuyuğların her birinde; aralarında elma, armut, üzüm, karpuz, nar gibi meyvelerin ve lâle, gül, nergis, benefşe gibi çiçeklerin de bulunduğu 30 varlıktan biri ele alınmaktadır. Bu 30 varlığın her birinin ismi; 15 satır ve 5 sütunun meydana getirdiği 75 kutudan müteşekkil bir tablo üzerine, o varlığın ele alındığı tuyuğun numarasını verecek şekilde yerleştirilmiştir. Bu yerleştirmede; 1, 2, 4, 8 ve 16 sayılarından oluşan 5 sütun üzerine söz konusu 30 varlıktan her birinin, kendi tuyuğunun numarasına göre yazılması esas alınmıştır. Örneğin 5 numaralı tuyuğda ele alınan ayvanın, söz konusu tabloda 1 ve 4 sayılarına ait sütunlar üzerine yazılmış olduğu görülmektedir. Bu suretle; 1’den 30’a kadar söylenen/akılda tutulan bir rakamın tabloda hangi sütun/sütunlar üzerinde oluşturulabileceğine bakılarak tespit edilecek varlığa ait tuyuğun okunması yardımıyla rakamı söyleyen/aklında tutan muhatabın gönlünden geçenlere yönelik çıkarımlarda bulunulduğu düşünülebilir. 30 tuyuğun çoğunun üçüncü ve dördüncü mısralarında karşımıza çıkan “göñlüñüzden çünki ilimon dutduñuz, şol göñülde dutduguñdur nâr-ı gül” gibi ibareler de bu oyunun, 1’den 30’a kadar söylenen/akılda tutulan sayılardan varlıklara ve oradan da tuyuğlara ulaşma üzerine kurgulanmış olma ihtimalini kuvvetlendirmektedir. Eğlenceli bir aritmetik alıştırması gibi görülebilecek bu oyun, aynı zamanda söz konusu otuz varlığın Klâsik Türk edebiyatı ürünlerine (burada tuyuğa) yansıyan hayal ve çağrışım cephelerini tanıma / tanıtma bakımından da zarif bir uygulama olarak değerlendirilebilir. Bu çalışmada, söz konusu 30 tuyuğ tanıtıldıktan sonra bu tuyuğların, bir oyunun ögeleri olarak nasıl yapılandırıldıkları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

tuyuğ, oyun, meyveler, cinas, rakam

Kaynakça

• Ali Şîr Nevâ’î. Mîzânü’l-evzân. (haz. Kemal Eraslan). Ankara: Türk Dil Kurumu, 1993. Mecmû‘a-i Eş‘âr [t.y.]. Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar 5879. 191 varak.
• Akalın, Halûk vd.(haz.) (2011). Türkçe Sözlük. 11. Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu. Cumbur, Müjgân-Sebahat Deniz. (2002). “Ali (15. yy.)”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. I. Cilt. Ankara: AKM Yayınları: 314. Çelebioğlu, Âmil. (1999). Türk Edebiyatı’nda Mesnevi (XV. yy.’a kadar). İstanbul: Kitabevi Yayınları. Devellioğlu, Ferit (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları. Dilçin, Cem (düz.) (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. İpekten, Haluk. (2015). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. 19. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları. Kaplan, Yunus-Yakup Poyraz (2010). “Divan Şiirine Kaynaklık Etmesi Bakımından Oyunlar”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of International Social Research). Vol. 3 (15).151-175. Kızıltunç, Recai. (2008). “Türk Edebiyatında Tuyuğ ve Bazı Problemleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 15 (37). Erzurum. 107-126. Kocatürk, Vasfi Mahir. (1963). Divan Şiiri Antolojisi, Başlangıçtan Sonuna Kadar Türk Edebiyatının Divan Şiiri Tarzında Yazılmış En Güzel Şiirleri. Ankara: Edebiyat Yayınevi. Kocatürk, Vasfi Mahir. (1970). Türk Edebiyatı Tarihi, Başlangıçtan Bugüne Kadar Türk Edebiyatının Tarihi, Tahlili ve Tenkidi. Ankara: Edebiyat Yayınevi. Köprülü, Mehmed Fuad. (1989). Edebiyat Araştırmaları 2. İstanbul: Ötüken. Kut, Günay (haz.) (1978). Heşt Bihişt: The Tezkire by Sehî Beg. (yay. Şinasi Tekin, Gönül Alpay Tekin). Harvard: Harvard University. Onay, Ahmet Talat (1996). Türk Halk Şiirlerinin Şekil ve Nev’i. (haz. Cemal Kurnaz). Ankara: Akçağ. Öztoprak, Nihat. (2012). “Tuyuğ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt: 41, 450. Sona, Fatih. (2005). Alî ve Dîvânı (14.-15. Yüzyıl). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sona, Fatih. (2011). “Divan Edebiyatının İlk Dönem Şairlerinden Alî ve Divanı”. Türklük Bilgisi Araştırmaları –Walter G. Andrews Armağanı.III (35). 145-161.