Geleneksel Erzurum Evlerine Bir Örnek: Yaşar İkizler Evi

Yıl 2018, Sayı: 63, 685 - 704, 30.09.2018

Zerrin Köşklü , Muhammet Lütfü Kındığılı

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4012

Öz

Erzurum kültür tarihini geçmişten günümüze taşıyan geleneksel evler kentin dokusunda önemli bir yere sahiptir.  Anadolu ev mimarisini şekillendiren fiziki çevre, yapı malzemesi, iklim şartları, ekonomik yapı ve gelenekler Erzurum evlerinin özellikleri de belirleyen etmenler olmuştur. Yakutiye İlçesi, Rabia Ana Mahallesi 1. Çeşme Sokak ve 12435 Ada 2 Parselde bulunan Yaşar İkizler Evi geleneksel Erzurum evlerinin günümüze ulaşan ve kısmen korunabilen bir örneğini temsil etmektedir. İçeride tandırevinde bulunan kurun üzerindeki yazıta göre 1309 H. 1891 M. yılında yaptırılmıştır. Ev iç sofalı, avlulu, tandırevli ve iki katlı tasarımı ile Anadolu ev mimarisinin Erzurum evleri ile özelleşen bir şemasını yansıtmaktadır. Evin şemasında alt katında kapalı avlu, tandırevi, harem odası, üst katında iki oda ve sofa bulunmaktadır. Daha sonraki yıllarda bölünerek içyapısı değiştirilen evin bahçe, ahır ve merek bölümleri de bu değişimden etkilenmiştir. Erzurum evlerinin tipik yapısal özelliklerini yansıtan Yaşar İkizler Evi taş ve ahşap süsleme açısından zengindir. Nesneli ve bitkisel süslemeli taş kurunu, itinalı ve ince bir zevkin ürünü olan tavan, çiçeklik, dolap ve kapılarda görülen ahşap işçiliği yapıldığı dönemin üslup özelliklerini yansıtmaktadır. S ve C kıvrımlı yapraklar, çiçek, rozet motifleri ile oluşturulan bitkisel, yanı sıra basit geometrik şekiller geç barok uzantıların yerel özelliklerle kaynaştığı kompozisyonlarda izlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Erzurum evleri, geleneksel mimari, taş kurun, tandırevi, barok

Kaynakça

• Akpınarlı, H. Feriha-Özdemir, H. Ayşegül, (2016). “Konya-Ladik Halılarındaki Motiflerin İncelenmesi”. İdil Dergisi, S. 23, C.5, 955-986 Alp, K. Özlem. (2009). Orta Asya’dan Anadolu’ya Kültürel Sembollere Giriş, Ankara Çal, Halit. (2011). “Erzincan Çayırlı İlçesi Mezarlarında Kuş Motifi”. Milli Folklor, S. 89, 220-239 Çetin, Yusuf. (2015). “Ağrı Mezar Taşlarında Form ve Bezeme Unsurları”. The Journal of Academic Social Science Studies, 87-105 Çokay, M. Önder. (2007). “Seccade Ve Saf Seccadelerdeki Bazı Motiflerin İkonoğrafik Değerlendirmesi”. İstem, S. 9, 189-210 Dağlı, Ş. Ziya. (2015). “Türk Hat Sanatında Yazı Resimler Üzerine Yapılan Araştırmalar ve Yazı Resimler”. Kalemişi, , S. 5, C. 3, Ankara, 29-46 Deniz, Bekir. (1984). “Kırşehir Halıları”. Arkeoloji-Sanat Tarihi Dergisi, S.III, İzmir, 23-83 Diler, Harun-Erbil, Yasin. (2017). “Geleneksel Burdur Evlerinin Ve Süslemelerinin İç Mekân Kurgusunda İncelenmesi”. Mestek 4. Ulusal Melek Yüksekokulları Sosyal ve Teknik Bilimler Kongresi, Burdur, 803-812 Eldem, S. Hakkı. (1954). Türk Evi Plan Tipleri. İstanbul Ergüder, Aslıhan. (2007). Çoruh Vadisinde Düz Dokumalar, Ankara Etikan, Sema. (2007). “Seccade Halılarda Kullanılan Bazı Motifler ve Bu Motiflerin İslam Sanatında Yeri”. Icanas 38, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 545-563 Eyice, Semavi. (1995). “Elvan Çelebi Zaviyesi”. TDV. İslam Ansiklopedisi, C. 11, İstanbul, 65-67 İşler, Erhan-Aras, Rahmi. (2013). “Kastamonu Merkez Daday Ve Safranbolu Geleneksel Türk Evi Tavanları”. Akdeniz Sanat Dergisi, C. 6, S.11, 166-180 Karpuz, Haşim. (1979). Erzurum Evlerinin Türk-İslam Mesken Mimarisindeki Yeri. Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Türk İslam Sanatları Kürsüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum Karpuz, Haşim. (1993). Türk İslam Mesken Mimarisinde Erzurum Evleri. Ankara Köşklü, Zerrin. (2005). “Eski Erzurum Mutfağında Tandır: Yapılışı, Kullanımı Ve Doğu Anadolu’daki Yeri Üzerine”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.5, S.2, Eskişehir, 155-177 Köşklü, Zerrin. (2006). “Eski Erzurum Evlerinde Kapı Tokmakları”. IX. Ortaçağ Ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları (21-23Nisan 2005) Sempozyum Bildirileri, Erzurum, 337-345 Köşklü, Zerrin. (2016). “Geleneksel Erzurum Evlerinde Kurunlu Çeşmeler” Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi. S. 36, Erzurum, 111-136. Köşklü, Zerrin-Tali, Şerife. (2007). “Geleneksel Erzurum Evlerinde Tandırevi (Mutfak) ve Mimarisi”. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, S. 11, Erzurum, 97-112 Önge, Yılmaz. (1968). “Konya- Beyşehir’de Eşrefoğlu Süleyman Bey Hamamı”. Vakıflar Dergisi, S. VII, İstanbul, 139-144 Örnek, S. Veyis. (1970). Anadolu Folklorunda Ölüm, Ankara Özkan, Haldun. (2000). “Erzincan ve Çevresinde Orta Asya Türk Geleneğini Sürdüren Bezemeli Mezar Taşları”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.15, Erzurum, 31-48 Özkan, Haldun. (2012). “Geleneksel Erzurum Evlerinde Kırlangıç Örtünün Kuruluşu ve Son Kırlangıç Örtü Ustası Sırrı Alacakanat”. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. 28, Erzurum, 19-37 Özkan, Haldun. (2014). “ Bayburt/ Aydıntepe/ Gümüşdamla Köyü Camii Vaaz Kürsüsü”. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. 32, Erzurum, 25-38 Sağıroğlu Arslan, Aslı. (2005). Kayseri Zamantı Irmağı Çevresindeki Bezemeli Mezar Taşları. Kayseri Yıldırım, Kemal-Hidayetoğlu, M. Lütfi. (2015). “Geleneksel Türk Evi Tavan Süsleme Özelliklerinin Ve Yapım Tekniklerinin Çeşitliliği Üzerine Bir İnceleme”. Uluslararası Sanatlar Sempozyumu, Ankara, 332-341 Yıldırım, Mustafa-Dumluca, Menşure. (2017). “Tokat Mevlevihanesi’nde Bulunan Sivas Yöresi Halı Seccadeleri”. Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 9, Iğdır, 145-170 Yurttaş, Hüseyin- Özkan, Haldun- Köşklü, Zerrin-vd., (2008). Yolların, Suların ve Sanatın Buluştuğu Şehir Erzurum. Erzurum Yüksel, Nefise - Yaz, Ülkem. (2016). “Geç Dönem Tarihi Yozgat Evlerinde Görülen Ahşap Tavan Örnekleri”. 21 Yüzyılda Eğitim Ve Toplum Eğitim Bilimleri Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.15, C.5, 237-263