Solak-zâde Tarihi

Yıl 2018, Sayı: 63, 515 - 531, 30.09.2018

Süleyman Lokmacı

https://doi.org/10.14222/Turkiyat3885

Öz

Solak-zâde
Mehmed Hemdemî Çelebi 17. yüzyılda İstanbul’da yaşamış tarihçi, şair ve
bestekârdır. Hakkında çok az bilgi sahibi olduğumuz Solak-zâde şiirlerinde
"Hemdemî" musikîde ise "Miskalî" mahlaslarıyla
tanınmaktadır. Küçüklüğünden itibaren tarih kitaplarına ilgi gösteren
Solak-zâde, Hasodabaşı Hasan Ağa’nın teşvikiyle yazdığı ve kendi adıyla meşhur
Nevadirü’l Vukū isimli eserin de müellifidir. Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan
Sultan I. Ahmed’in vefatına kadar gerçekleşen askeri ve siyasi olayları ihtiva
eden Solak-zâde Tarihi, Hoca Sadeddin Efendi’nin Tacü’t Tevârih’i, Gelibolulu
Mustafa Ali’nin Künhü’l Ahbar’ı ve Edirneli Mehmed b. Mehmed’in Nuhbetü’t
Tevârîh isimli eserlerinin icmalidir. Müellif kaynaklarını hiç değiştirmeden
aynen aktardığından orjinallikten uzak olan eser, Joseph Von Hammer tarafından
Osmanlı Tarihi hakkında yazılmış en faydalı hülasa olarak nitelendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Solak-zâde Tarihi, Solak-zâde Mehmed Hemdemî Çelebi, Hemdemî, Miskalî, IV. Murad, Sadeddin Efendi

The History of Solak-zâde

Öz

Solak-zâde Mehmed Hemdemî Çelebi is a historian, poet and composer who lived in İstanbul in the 17th century. Solak-zâde whom we have little information about is known for pseudonyms such as “Hemdemî” in his poetry and “Miskalî” in music. Solak-zâde, who was interested in history since childhood, is the author of Nevadirü’l Vukū’ which he wrote with the encouragement of the concierge Hasan Ağa. The history of Solak-zâde, which includes military and political incidents starting from the foundation of the Ottoman Empire until the death of Sultan Ahmet I, is a kind of synopsis of Hoca Sadeddin Efendi’s Tacü’t Tevârih, Künhü’l Ahbar of Mustafa Ali from Gallipoli and Nuhbetü’t Tevârîh of Mehmed b. Mehmed from Edirne. The work, which is far from authenticity because the author narrated his resources without changing them, has been described by Joseph Von Hammer as the most useful summary on the history of the Ottoman Empire

Anahtar Kelimeler

History of Solak-zâde, Solak-zâde Mehmed Hemdemî Çelebi, Hemdemî, Miskalî, IV. Murad, Sadeddin Efendi.

Kaynakça

• Kaynak Eserler Altınay, Ahmed Refik, Âlimler ve Sanatkârlar, İstanbul 1924. Bursalı Mehmed Tahir Bey, Osmanlı Müellifleri, İstanbul 1342. Edirneli Mehmed b. Mehmed, Nuhbetü’t-Tevârih ve’l-Ahbâr, İstanbul 1276. Evliya Çelebi, Seyahatname, İstanbul 1314. Gelibolulu Mustafa Âlî, Künhül Ahbâr, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2009. Hoca Sadeddin Efendi, Tacü’t Tevârih, İstanbbul 1862. Selânikî Mustafa Efendi, Selânikî Tarihi, İstanbul 1281. Sülâle -i Selâtin -i Al -i Osman ve Ricâl -i Devlet, TBMM Arşivi, Arşiv No: Hk.187. Araştırma-İnceleme Eserleri Afyoncu, Erhan, Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, İstanbul 2007. Arıkan, Zeki, "Tarih", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt:40, s: 69 Babinger, Franz, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, (Çev.: Coşkun Üçok), Ankara 1982. Baysun, M. Cavit, "Hasan Beyzâde Ahmed Paşa", Türkiyat Mecmuası, C:10, 1953. Buttanrı, Halil, "Fuâd Köprülü’nün "Osmanlılarda Nakış Tarihine Dair" İsimli Beş Makalesi", Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 2001 Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, "Solak-zâde Mehmed Hemdemî Çelebi", C: 17 Çabuk, Vahid, Solak-zâde Tarihi, Ankara 1989. Gelibolulu Mustafa Ali, Nusret-nâme, Hazırlayan: Mustafa Eravcı, TTK Yayınları, Ankara 2014 Güftî, Teşrîfâtü’ş-Şuarâ, (Haz. Kâşif Yılmaz), Ankara 2001. Hammer, Joseph Von, Büyük Osmanlı Tarihi, (Haz.: Mümin Çevik - Erol Kılıç), Üçdal Neşriyat, İstanbul 1999. Hüseyin TUGİ, Musibetnâme, (Haz. Nezihi Aykut), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2010. Kuruçay, Akif–Dereli, Sabri, İstanbul’un 100 İlim ve Fikir Adamı, Kültür A.Ş. Yayınları, İstanbul 2012. Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî, (haz. Nuri Akbayar), İstanbul 1996. Mustafa Safâyî Efendi, Tezkire (haz. Pervin Çapan), Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 2005. Özcan, Abdulkadir, "Solak-zâde Mehmed Hemdemî", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 37. Özcan, Emine Sonnur, "Bir Sosyal Tarih Kılavuzu Olarak Târih-i Selânikî", OTAM, Sayı:37, 263-288 Özergin, M. Kemal, "Solak-zâde" İA, C: X, s: 749. Özkan, İsmail Hakkı, "Muhayyer", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C: 31, s: 22-23. Özkan, İsmail Hakkı, "Rast", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C: 34, s: 462. Togan, Zeki Velidi, Tarihte Usul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fak., 1950. Yeni Türk Ansiklopedisi, "Solak-zâde Mehmed Hemdemî Çelebî", Ötüken Neşriyat, İstanbul 1985, C: 9.